Το τέλος της «πολυεπίπεδης» πολιτικής

antopoly@cytanet.com.cy

Η 24η Φεβρουαρίου τερμάτισε απότομα τη μεταψυχροπολεμική εποχή, αλλάζοντας δραματικά τις πραγματικότητες όπως τις ξέραμε. O αντίκτυπος του πολέμου θεωρείται δεδομένο πως (ανεξαρτήτως κατάληξης) θα επεκταθεί πολύ πέραν των γεωγραφικών συντεταγμένων. Κι όμως, στην Κύπρο δείχνουμε να αδυνατούμε να αντιληφθούμε ότι ο κόσμος άλλαξε και μαζί αλλάζουν και οι ισορροπίες και ανοχές.

Ιστορικά, η Κύπρος ακολούθησε μια πορεία αέναους αμφιταλάντευσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ακόμα και μετά την ένταξή μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, η μεγάλη πλειοψηφία των κομμάτων πρόβαλλε την ανάγκη για μια πολυεπίπεδη (ουδέτερη) πολιτική και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα την υιοθετούσε, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι έτσι εξυπηρετείτο καλύτερα το εθνικό μας θέμα. Οι οικονομικές σχέσεις της πολιτικής και οικονομικής ελίτ με ρωσικά συμφέροντα που έλαβαν μορφή εξάρτησης, η ανάγκη της Αριστεράς για διατήρηση μιας ιδεολογικής ψευδαίσθησης, η έμμεση ή άμεση από τη Ρωσία χρηματοδότηση, καθόρισαν την εξωτερική μας πολιτική. Παράλληλα, η απήχηση που είχε η ιδέα της Μεγάλης Ορθοδοξίας, που θα παρέμβει καθοριστικά υπέρ των δικαίων μας σ’ ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, επέτρεψε στο κομματικό δυναμικό να συντηρεί το αφήγημα των ρωσικών «αρχών» στο Κυπριακό, με την «πολυεπίπεδη» πολιτική να λαμβάνει κατά καιρούς χαρακτήρα ξεκάθαρης εκδούλευσης προς τη Ρωσία και να βάζει σε δοκιμασία τη σχέση μας με την Ευρώπη (χωρίς όμως σημαντικές συνέπειες).

Ακόμα και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, η Κύπρος συνέχισε να ελίσσεται με άκομψο τρόπο μεταξύ της Δύσης και της εξυπηρέτησης των ρωσικών συμφερόντων, με ελάχιστες παρενέργειες, αν και με κάποιες εντάσεις. Η εικόνα της Κύπρου όμως -για πολλούς- ήταν αυτή του προτεκτοράτου της Ρωσίας εντός ΕΕ. Και δεν ήταν άσχετη με ενέργειες, όπως την επίσκεψη του Προέδρου στη Μόσχα, μέρες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ή τη στάση που κρατούσαμε κάθε φορά που η Ρωσία βρισκόταν αντιμέτωπη με ευρωπαϊκές κυρώσεις. Το σκάνδαλο με τα διαβατήρια έθεσε την Κύπρο στη μέγγενη, και η στάση της κυβέρνησης μας έφερε ένα βήμα πριν τη μετωπική σύγκρουση με την ΕΕ. Αλλά ακόμα κι έτσι, η Κύπρος συνέχισε να ακροβατεί (έστω και με δυσκολία) μεταξύ Δύσης και ρωσικών «αρχών».

Σήμερα, όμως, διαμορφώνονται ξεκάθαρες διαχωριστικές γραμμές τις οποίες καμιά ευρωπαϊκή χώρα, πόσω μάλλον μια χώρα του μεγέθους της Κύπρου, θα μπορεί να αγνοήσει. Είναι γι’ αυτό που τοποθετήσεις όπως αυτές του Μαρίνου Σιζόπουλου, την επόμενη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ότι η Κύπρος θα πρέπει να μείνει αμέτοχη, κρατώντας ίσες αποστάσεις, είναι εκτός πραγματικότητας. Ο πόλεμος, που η Ευρώπη πλέον αντιλαμβάνεται ως δικό της, σηματοδοτεί μια νέα εποχή οξείας αντιπαράθεσης με τη Μόσχα και διαμορφώνει ένα περιβάλλον πρωτοφανούς συσπείρωσης. Η Ευρώπη -αντιλαμβανόμενη το τι διακυβεύεται- ενώνεται εναντίον της Ρωσίας, συζητά αδιαπραγμάτευτα την ανάγκη για μια κοινή εξωτερική πολιτική και είναι έτοιμη να βάλει τις οικονομίες των χωρών σε τεράστια δοκιμασία, με κυρώσεις που δεν λήφθηκαν ποτέ στο παρελθόν. Η Γερμανία, με τεράστια οικονομικά συμφέροντα στη Ρωσία, αναβάλλει τον αγωγό Nord stream 2, ενώ για πρώτη φορά βάζει στο περιθώριο την πολιτική μη αποστολής όπλων σε εμπόλεμες ζώνες, δείχνοντας πως αντιλαμβάνεται τη ρωσική απειλή. O φιλικά προσκείμενος προς τη Μόσχα και ανοικτά επικριτικός προς την Ευρώπη Πρόεδρος της Ουγγαρίας, Όρμπαν, τάσσεται υπέρ των ιδιαίτερα αυστηρών κυρώσεων. Η Πολωνία που (όπως και η Ουγγαρία) έδειξε κάθε πρόθεση να κλιμακώσει τη σύγκρουσή της με την ΕΕ, σε θέματα κράτους δικαίου και διαφθοράς, σήμερα ηγείται των προσπαθειών για κυρώσεις κατά της Ρωσίας, τερματίζοντας τις όποιες αμφιταλαντεύσεις. Η Σουηδία στέλνει στρατιωτικό εξοπλισμό για πρώτη φορά από το 1939 και τη Σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία. Ακόμα και για τη Φινλανδία, η επίθεση αυτή ανοίγει εκ νέου τη συζήτηση, κατά πόσο αυτή η ουδετερότητα είναι επιλογή στη νέα τάξη πραγμάτων. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον πόλωσης, η ιδέα ότι υπάρχει περιθώριο έστω και για ένα βήμα πέρα από την πλήρη ταύτιση με τη Δύση είναι εκτός από καταστροφική και ουτοπική.

Διότι, μπορεί εμείς να ψιθυρίζουμε καταδίκες σχεδόν ενοχικά και κάποιοι εντός της χώρας να δείχνουν πρόθεση να δικαιολογήσουν ακόμα και τη χρήση πυρηνικών από τον Πούτιν, η παγκόσμια κινητοποίηση όμως που παρακολουθούμε δεν επιτρέπει αποχρώσεις. Άλλωστε, ο πόλεμος σήμερα δεν διεξάγεται μόνο στο πεδίο αλλά στην παγκόσμια κοινή γνώμη. Όσα κρατούσαν την Ευρώπη πίσω, σήμερα τη σπρώχνουν μπροστά. Η Κύπρος δεν μπορεί να συνεχίσει να επιλέγει μεριές κατά το δοκούν. Ούτε να μπλοκάρει ή να απειλεί να μπλοκάρει κυρώσεις, όπως έκανε επανειλημμένα με τη Ρωσία ή πρόσφατα με τη Λευκορωσία. Ήδη περνούν από το μικροσκόπιο διαβατήρια Ρώσων, που πιθανό να επαναφέρουν στο κάδρο και την Κύπρο. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με τον ρόλο της χώρας ως διακομιστικού σταθμού. Οι οικονομικές εξαρτήσεις αναγκαστικά θα λάβουν τέλος, το ίδιο και οι πολιτικές. Οι σχέσεις μας με τη Ρωσία θα καθορίζονται από τις συνολικές πολιτικές επιλογές των εταίρων μας. Η Κύπρος, που για ένα πολύ μεγάλο διάστημα βρέθηκε στη λάθος πλευρά της Ιστορίας, όσον αφορά τη Ρωσία, θα μετακινηθεί στη σωστή. Όχι επειδή θα το επιλέξει, αλλά διότι δεν θα μπορεί να κάνει αλλιώς.

Το βέβαιο είναι πως η εποχή των αμφιταλαντεύσεων και της «πολυεπίπεδης» πολιτικής έχει τελειώσει. Η Κύπρος δεν μπορεί παρά να ανήκει στη Δύση. Αν δεν το έχουμε ήδη αντιληφθεί, σύντομα θα το αντιληφθούμε με τον πιο βίαιο τρόπο.