Του Χαράλαμπου Θεοπέμπτου*
Το πρώτο σύστημα εμπορίας ρύπων είναι πολύ γνωστό σήμερα στην Κύπρο, εφόσον 20 χρόνια μετά από τις πρώτες αποφάσεις, η Κύπρος και μετά από συνειδητή απόφαση που πήρε, προτίμησε να πληρώνει παρά να πάρει μέτρα και καταλήξαμε με την ΑΗΚ να πληρώνει περίπου €250 εκατομμύρια το χρόνο για το δικαίωμα να εκπέμπει ρύπους.
Οι ιδιωτικές εταιρείες όπως το τσιμεντοποιείο και τα τουβλοποιεία κατάφεραν να πάρουν μέτρα για να μην πληρώνουν δικαιώματα.
Το σύστημα αυτό θεωρείται από την ΕΕ επιτυχημένο, γι’ αυτό με αλλαγές στην Οδηγία 87/2003, έχει προστεθεί τώρα η υποχρέωση όσων εισάγουν στη χώρα καύσιμα κίνησης και θέρμανσης (εξαιρείται το γεωργικό πετρέλαιο) να πρέπει από το 2026 να πληρώνουν δικαιώματα εκπομπών αλλά θα μπορούν να μεταφέρουν το κόστος στους καταναλωτές το 2027.
Για την Κύπρο υπολογίζεται ότι αυτή η αύξηση θα είναι της τάξης των 10 με 12 σεντ το λίτρο σε βενζίνη και πετρέλαιο.
Βασικά η αύξηση έρχεται να τιμωρήσει όσους δεν αναβάθμισαν ενεργειακά το σπίτι /κτήριο τους και όσες χώρες δεν προώθησαν τις δημόσιες μεταφορές.
Δηλαδή χώρες σαν εμάς!
Από την άλλη όμως η ΕΕ για να προστατεύσει τις ευάλωτες ομάδες, ίδρυσε το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα το οποίο επιστρέφει τα λεφτά στα κράτη μέλη για να εφαρμόσουν σχέδια υποστήριξης των ευάλωτων ομάδων. Υπολογίζεται ότι για στην Κύπρο θα διατεθούν για αυτό το σκοπό €174εκ τα επόμενα 5 χρόνια με τα €32 εκατομμύρια από αυτά να προέρχονται από ιδίους πόρους.
Με βάση την πληροφόρηση που μας έχει σταλεί στην Επιτροπή Περιβάλλοντος τα μέτρα που προτίθεται να πάρει η κυβέρνηση με τα λεφτά πιο πάνω, εστιάζονται στα πιο κάτω:
(α) Επέκταση υφιστάμενων σχεδίων ενεργειακής αναβάθμισης, τα οποία είναι ειδικά προσαρμοσμένα στις ανάγκες των ενεργειακά φτωχών πολιτών.
(β) Σχέδια δημοσίων μεταφορών που αποσκοπούν στη προσφορά μιας ευέλικτης, βιώσιμης και φιλικής προς το περιβάλλον υπηρεσίας δημόσιων συγκοινωνιών.
(γ) Σχέδια ή επεκτάσεις σχεδίων για πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, ενεργειακά αποδοτική και κοινωνική στέγαση.
(δ) Σχέδια άμεσης εισοδηματικής στήριξης σε ενεργειακά και συγκοινωνιακά φτωχές ομάδες του πληθυσμού.
Ενεργειακές αναβαθμίσεις που δεν κάναμε.
Η πρώτη Ευρωπαϊκή Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση κτηρίων είναι του 2002 και έκτοτε άλλαξε τρεις φορές εισάγοντας κάθε φορά πιο αυστηρά κριτήρια.
Παράλληλα είχε υποχρέωση η Κυβέρνηση να αναβαθμίζει τα δικά της κτήρια και καταθέταμε μεγαλεπήβολα σχέδια αναβαθμίσεων στα Σχέδια για την Ενέργεια και Κλίμα που καταθέταμε κάθε φορά.
Και για να έχουμε υπόψη τα μεγέθη των εξόδων των δημόσιων κτηρίων, σε επίσημη απάντηση που πήρα το 2016, το ετήσιο κόστος σε πετρέλαιο και ηλεκτρισμό του κτηρίου του Υπ. Παιδείας ήταν €500000 και του κτηρίου του Υπ. Οικονομικών €1εκ.
Φυσικά δεν έκαναν ενεργειακές αναβαθμίσεις ούτε σε νοσοκομεία και σχολικά κτήρια γιατί δεν τα θεωρούσαν δημόσια κτήρια ή επειδή τα "ξέχασαν".
Τώρα η ΕΕ προχωρεί στην επόμενη φάση και αναφέρεται πλέον σε κτήρια μηδενικών ρύπων με την Οδηγία 2024/1275 η οποία θέτει και τους πιο κάτω στόχους:
Όλα τα νέα κτήρια από το 2030 και μετά θα πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών. Ο υπολογισμός εκπομπών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τον κύκλο ζωής των υλικών ακόμη και όταν το κτήριο κατεδαφιστεί.
Όλα τα κτήρια που χρησιμοποιούν ή ανήκουν σε δημόσιες αρχές πρέπει μέχρι το 2028 να γίνουν κτήρια μηδενικών ρύπων.
Να παρθούν μέτρα για να μειωθούν οι λογαριασμοί των νοικοκυριών.
Μέχρι το 2030 όλα τα δημόσια κτήρια και τα κτήρια που δεν είναι οικιστικά, θα πρέπει όπου είναι δυνατόν να εγκαταστήσουν φωτοβολταικά.
Οι χώρες θα πρέπει να πάρουν μέτρα ούτως ώστε μέχρι το 2040 να μην υπάρχουν σε λειτουργία κεντρικές θερμάνσεις που λειτουργούν με πετρέλαιο ή γκάζι.
Από το 2025 και μετά θα απαγορεύεται η επιδότηση συστημάτων θέρμανσης όπως κάνουμε τώρα για παράδειγμα με το πετρέλαιο στις ορεινές περιοχές.
Παράλληλα συζητιέται και ο στόχος μετατροπής όλων των κτηρίων σε μια χώρα σε κτήρια μηδενικών ρύπων μέχρι το 2050. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να κάνουμε από φέτος ενεργειακή αναβάθμιση 16000 κτηρίων τον χρόνο!
Δημόσιες μεταφορές
Παράλληλα πήραμε εκατοντάδες εκατομμύρια από τα Διαρθρωτικά Ταμεία για να προωθήσουμε τις Δημόσιες μεταφορές, το περπάτημα και την ποδηλασία.
Πληρώσαμε ειδικούς για Σχέδια Βιώσιμης Κινητικότητας για κάθε πόλη και μάλιστα το κάναμε δύο φορές για την Λευκωσία. Σχέδια που δεν τα εφαρμόζουμε, αλλά τα χρησιμοποιούμε για να κάνουμε ακόμη περισσότερους δρόμους, ή ξεγελώντας βασικά την ΕΕ ότι θα κάνουμε έργα για λεωφορολωρίδες (βλέπε πχ διαπλάτυνση Λεωφ. Αγλαντζιάς).
Ή κάνοντας διάσπαρτα κομματάκια ποδηλατόδρομων που όχι μόνο δεν οδηγούν πουθενά αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να σε βάλουν σε κίνδυνο, όπως το αυτό που έγινε, μάλλον για σκοπούς επίδειξης, μπροστά από τη Βουλή.
Η Εμπορία Ρύπων 2 ψηφίστηκε σε νόμο στις 10 Ιουλίου το 2025 στη κυπριακή Βουλή.
Θα πρέπει να δράσουμε γρήγορα για να βοηθηθεί ο κόσμος να ανταπεξέλθει με τις αυξήσεις που έρχονται και που μελλοντικά θα αυξάνονται!
*Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών
