Ένα από τα σοκ που έπαθα όταν είχα επισκεφθεί τη Ρωσία (μετά την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ) ήρθε από την απάντηση ξεναγού όταν τη ρώτησα «πώς είναι η κατάσταση σήμερα;» «Αν και κερδίζω περισσότερα, προτιμώ το παλιό σύστημα. Ξυπνούσα και ήξερα ότι είχα δουλειά. Τώρα έχω την αβεβαιότητα αν θα βρω γκρουπ», μου απάντησε. Και αυτή η απάντηση σε βοηθά να εξηγήσεις πολλές συμπεριφορές που αρχικά τις βρίσκεις παράλογες.
Φαίνεται πως όλοι σε αρκετές περιπτώσεις προτιμούμε να μας φροντίζουν άλλοι, να έχουν την έγνοια και τις ευθύνες για το μέλλον μας. Όπως και στη χρηματοοικονομική ανάλυση, έτσι και σε τέτοια θέματα «όσο μεγαλύτερο το ρίσκο, τόσο μεγαλύτερο πρέπει να είναι το κέρδος» και αντίστροφα. Δυστυχώς, όμως, οι περισσότεροι αναμένουμε και χειρότερα απαιτούμε, «όσο λιγότερο το ρίσκο (η ευθύνη μας) τόσο μεγαλύτερο το κέρδος».
Κάποιος μπορεί να ανατρέξει στην ιστορία και να εντοπίσει παραδείγματα όπου τα συγκεντρωτικά συστήματα είχαν προσφέρει περισσότερα στους πολίτες τους, όπως και το αντίστροφο. Όμως, δεν έχουμε την πολυτέλεια να γνωρίζουμε και να επιλέγουμε την κάθε πενταετία ποιο μοντέλο διακυβέρνησης θα έχουμε. Έτσι, πρέπει να επιλέξουμε το μοντέλο που κατά μέσο όρο θα φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα.
Καλώς ή κακώς, επιλέξαμε το λιγότερο κράτος. Αποφασίσαμε ότι είναι ορθότερο ο πολίτης να μπορεί να αποφασίζει για περισσότερα και μαζί να έχει ευθύνες για περισσότερα.
Αυτή η λογική πρέπει να μας καθοδηγεί στην καθημερινότητά μας και στη χάραξη μακροχρόνιας πολιτικής. Δυστυχώς, δεν έχουμε αντιληφθεί ως κοινωνία το πόσο σημαντικός είναι αυτός ο συσχετισμός, αυτή η ισορροπία μεταξύ επιλογών, ευθύνης και κέρδους.
Τα €100 εκατ. που θα επιβάλλονταν ως φόρος στις τράπεζες, ούτε θα τις κατέστρεφε, ούτε θα έσωζε το κράτος. Αυτό όμως που θα καταστρέψει οικονομικά και τις τράπεζες και το κράτος είναι η νοοτροπία της συναλλαγής. Να καθορίζεται, να επιβάλλεται ακόμη και να συμφωνείται σε πολιτικό επίπεδο πότε θα κερδίζει, πόσα και ποιος. Να κάθονται Πολιτεία και επιχειρήσεις και να αποφασίζουν ή να επιβάλλουν τις χρεώσεις των τραπεζών, την τιμή του νερού, τη χρέωση του χώρου στάθμευσης. Να αποφασίζουν τι είναι καλό για εμάς. Να αναλάβουν την ευθύνη για εμάς. Μαντέψτε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα.
Αν ένας τομέας δεν λειτουργεί «ορθά» ψάχνεις να εντοπίσεις το πρόβλημα και τις λύσεις. Δεν είναι μόνιμη λύση να βγάζεις φιρμάνια «το νερό θα πωλείται στα 50 σεντ». Ο ρόλος του κράτους είναι άλλος. Να εντοπίσει και να διορθώσει τις στρεβλώσεις και όχι να καθορίσει την τιμή και τις χρεώσεις.
Ίσως να θέλετε να πιστεύετε ότι 10 τεχνοκράτες και 10 πολιτικοί θα μπορούν να αποφασίζουν για εσάς καλύτερα από εσάς. Να μου επιτρέψετε να έχω τις αμφιβολίες μου. Ο μέσος όρος της ιστορίας δεν είναι αυτό που δείχνει. Γι’ αυτό λοιπόν η επιλογή της λιγότερης ευθύνης έχει αυξημένες πιθανότητες να καταλήξει σε καταστροφική εκμετάλλευση και όχι στην ευημερία μας.
* Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές
