Στις αρχές αυτού του έτους, το κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας, μετά από εκτενείς διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους των ιθαγενών Μαορί, αναγνώρισε στο Όρος Ταρανάκι, στις κορυφές και στις βουνοπλαγιές του, νομικά δικαιώματα ίδια με οποιουδήποτε άλλου πολίτη της χώρας. Η φιλοσοφία της αναγνώρισης νομικών δικαιωμάτων σε στοιχεία της φύσης (βουνά, ποτάμια, δάση) αποσκοπεί στην καλύτερη διαχείριση και προστασία τους, αλλά και στη νομική εκπροσώπησή τους από ενεργούς πολίτες και περιβαλλοντικές οργανώσεις ενάντια στις ακατάπαυστες ορέξεις πολιτικών αρχόντων και βιομηχάνων που δεν έχουν την προστασία, ή την ανάπλαση, της φύσης ανάμεσα στις προτεραιότητές τους. Και πώς θα την έχουν, άλλωστε, όταν τα βουνά, τα πουλιά και τα δέντρα, αν και αμέτρητα, δεν έχουν δικαίωμα ψήφου;
Το Δεκέμβριο του 2024, το κοινοβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας τροποποίησε το Σύνταγμα της Κύπρου προσθέτοντας το άρθρον 7Α, με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα των πολιτών «σε ένα ασφαλές, καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον». Το άρθρο τονίζει την υποχρέωση του κράτους για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος μέσω της λήψης προληπτικών ή κατασταλτικών μέτρων και μέτρων αποκατάστασής του. Βέβαια, ως είθισται στο πολύπαθό νησί μας, η θεωρία για την αναγνώριση της πολυεπίπεδης αξίας του φυσικού περιβάλλοντος, και η πρακτική εφαρμογή του νόμου απέχουν κάτι χιλιόμετρα.
Προσωπικά, κάθε φορά που αντικρύζω την ασύλληπτη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος στο νησί μας, αισθάνομαι την ανάγκη να ψελλίσω με πόνο ψυχής «Συγγνώμη, ομορφιά μου» προς τα σιωπηρά θύματα της αναλγησίας όσων αγνοούν, σιωπούν, ή συμμετέχουν ενεργά σε αυτή την καταστροφή. Τα παραδείγματα αφθονούν, είτε πρόκειται για την ακατάπαυστη καταστροφή των πετρωμάτων του Πενταδακτύλου, της Ανδρολύκου και αλλού, τα σκουπίδια που αφήνουν αναίσθητοι κυνηγοί και εκδρομείς στα δάση του Μαχαιρά και του Τροόδους, την εκτός προδιαγραφών αλλοίωση του Ακάμα και την καρατόμηση δεκάδων δέντρων στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακαδημίας στη Λευκωσία από το Τμήμα Δασών, τις μεγάλες εμπρηστικές πυρκαγιές που θέτουν ασυνείδητοι με καψαλίσματα και αποτσίγαρα, τους αμέτρητους παράνομους σκυβαλότοπους, τη δολοφονική παγίδευση εκατομμυρίων μεταναστευτικών πουλιών, και τα απόβλητα που αφήνονται να καταλήγουν σε αλυκές και στη θάλασσα.
Στον απολογισμό των ζημιών μετά την πρόσφατη φονική πυρκαγιά της ορεινής Λεμεσού, ακούσαμε για το ζεύγος ηλικιωμένων που κάηκε αδίκως ζωντανό προσπαθώντας να σώσει τη ζωή του (από μαρτυρίες παθόντων της πυρκαγιάς, φαίνεται πως λίγο έλειψε να καούν και άλλα άτομα που στο τσακ πρόλαβαν να φύγουν από το σπίτι τους), εκατοντάδες σπίτια, αυτοκίνητα, επιχειρήσεις και ζώα. Για τις (τουλάχιστον) εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα που κάηκαν ζωντανά, ποιος θα διανοηθεί να πει κάτι και να απολογηθεί; Εκτός αν θεωρούμε ότι τα πεύκα και οι ασπάλαθοι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την πυρκαγιά, και να πληρώσουν τις αποζημιώσεις γιατί αναφλέγονται εύκολα! Αν τολμούσε κάποια ή κάποιος από τους ανευθυνοϋπεύθυνους υπουργούς να ψελλίσει κάτι τέτοιο, τότε θα ήταν το αποκορύφωμα της φαιδρότητάς τους. Ευτυχώς, όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα, τα αιωνόβια δέντρα της περιοχής γλύτωσαν από τις φλόγες.
Στα πλαίσια κατευνασμού της κοινωνικής οργής, η κυβέρνηση έδωσε γρήγορα χρηματικές αποζημιώσεις σε άτομα που πλήγησαν από την πυρκαγιά στα κρασοχώρια. Όπως, όμως, και οι πληγέντες από την πυρκαγιά στον Αρακαπά το 2021, το πλάνο για αποκατάσταση όλων των καμένων δέντρων και θάμνων θα μείνει στο περίμενε μέχρι να είναι, μάλλον, πολύ αργά. Χρειάζεται, άλλωστε, όχι μόνο γνώση, ευαισθησία, και ενσυναίσθηση, αλλά και τακτική επαφή με τη φύση για να αναγνωρίσει κανείς τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της καταστροφής της. Και πάλι, «συγγνώμη ομορφιά μου... ςςςςς».
*Χάρις Χαραλάμπους είναι Ψυχολόγος, Εκπαιδεύτρια
