Δωρεά ωαρίων - Τι είναι και ποια η πραγματικότητα στην Κύπρο

Με αφορμή την πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή για τη δωρεά και τις καταγγελίες για το πιθανό εμπόριο ωαρίων, θεώρησα καλό το σημερινό μου άρθρο να αναφέρεται στη δωρεά ωαρίων για να ξεκαθαριστούν διάφορα θέματα και να λυθούν πολλές απορίες που μπορεί να έχει τόσο ο γυναικείος πληθυσμός, όσο και τα υπογόνιμα ζευγάρια.

Στη σημερινή εποχή, που όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να τεκνοποιήσουν σε μεγαλύτερη ηλικία η δωρεά ωαρίων (του γενετικού υλικού δηλαδή μιας γυναίκας) μπορεί να είναι η μόνη λύση. Η γυναίκα γεννιέται με συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων στις ωοθήκες της, τα οποία όταν ξεκινήσει να έχει έμμηνο ρύση αρχίζουν να ωριμάζουν και να «πέφτουν» με αποτέλεσμα η γυναίκα να μπορεί να τεκνοποιήσει. Οπότε έχουμε το φαινόμενο τα ωάρια της γυναίκας να ωριμάζουν, να «γερνούν» μαζί με τη βιολογική της ηλικία. Στα 30 έτη μια γυναίκα με ελεύθερο ιατρικό ιστορικό έχει περίπου 20% πιθανότητα σύλληψης κάθε μήνα. Στα μισά περίπου της δεκαετίας των τριάντα, η γονιμότητα αρχίζει να φθίνει. Η πιθανότητα για σύλληψη από τη στιγμή που φτάνει τα 40 περιορίζεται στο 5%, σπάνια αγγίζει το 10%.

Λόγοι υπογονιμότητας

Αν μια γυναίκα για λόγους κληρονομικούς ή ιατρικούς μπει σε πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να έχουμε το φαινόμενο της υπογονιμότητας σε πιο νεαρή ηλικία, π.χ. από τη δεκαετία των τριάντα ή και πιο νωρίς. Επίσης υπάρχουν οι γυναίκες που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση καρκίνου και μπορεί αυτές οι διαδικασίες να επηρέασαν την ποσότητα των ωαρίων που έχουν. Τέλος υπάρχει και μια κατηγορία γυναικών, όχι και τόσο συχνά ευτυχώς, που γεννήθηκαν χωρίς ωοθήκες ή με σοβαρή απλασία, όπως π.χ. στο σύνδρομο Turner.Υπάρχουν επίσης γυναίκες που τα ωάριά τους δεν έχουν καλή ποιότητα λόγω γονιδίων, με αποτέλεσμα είτε να μένουν έγκυες και να αποβάλλουν είτε να μην μπορέσουν ποτέ να τεκνοποιήσουν από μόνες τους.

Δωρεά ωαρίων

Η δωρεά ωαρίων γενικά είναι μια αρκετά ασφαλής μέθοδος τόσο για τη λήπτρια όσο και για τη δότρια. Δότριες ωαρίων μπορούν να γίνουν όσες γυναίκες είναι μεταξύ 18-32 ετών (στην Κύπρο η νομοθεσία είναι μέχρι 35 ετών), έχουν φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος, έχουν και τις δύο ωοθήκες τους, δεν πάσχουν από λοιμώδη νοσήματα, δεν έχουν το γονίδιο της θαλασσαιμίας, της κυστικής ίνωσης ή άλλων κληρονομούμενων παθήσεων και δεν πάσχουν από κάποιο νόσημα. Η δότρια εκτός από τις αιματολογικές εξετάσεις και την υπερηχογραφική εκτίμηση πρέπει να περνά και από ψυχολογική εκτίμηση για να εξασφαλιστεί όσο είναι δυνατό η καλή υγεία του μελλοντικού παιδιού αλλά και η δότρια να είναι πλήρως ενημερωμένη για τη διαδικασία στην οποία θα υποβληθεί και η απόφασή της να είναι συνειδητή.

Ανώνυμη διαδικασία

Η δωρεά ωαρίων είναι μια αυστηρά ανώνυμη διαδικασία. Η λήπτρια επιτρέπεται να γνωρίζει μόνο τα φυσικά χαρακτηριστικά της δότριας όπως το ύψος, το βάρος, το χρώμα ματιών και μαλλιών και την ομάδα αίματος (το ίδιο που γίνεται και με τη διαδικασία δωρεάς σπέρματος). Η δωρεά ωαρίων είναι πράξη προσφοράς και αλτρουισμού και δεν προβλέπεται η πληρωμή της δότριας. Το μόνο που θα πρέπει να λαμβάνει η δότρια είναι ένα συμβολικό χρηματικό ποσό που θα καλύπτει τα έξοδα απουσίας από τη δουλειά, τα φάρμακά της και τυχόν έξοδα μεταφοράς και διατροφής.

Τι γίνεται στην Κύπρο;

Στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια (από το 2015) που έχει ψηφιστεί ο Νόμος περί της Εφαρμογής της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και υπάρχει και το Συμβούλιο Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής είναι αλήθεια ότι τα πράγματα έχουν μπει σε μια τάξη και το κάθε Κέντρο που προσφέρει τέτοιες υπηρεσίες υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους για την αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας. Η νομοθεσία απαγορεύει την καταβολή χρημάτων στη δότρια, όμως επιτρέπει την αποζημίωση για την κάλυψη εξόδων. Ίσως θα πρέπει να ορισθεί ένα συγκεκριμένο ποσό που θα δίνεται στη δότρια και να είναι πάντα το ίδιο όπως γίνεται σε χώρες του εξωτερικού. Επίσης λόγω του μικρού πληθυσμού της Κύπρου υπάρχει στον νόμο πρόνοια για να χρησιμοποιηθούν τα ωάρια μόνο για μία οικογένεια στην Κύπρο. Το κενό που υπάρχει είναι στο αν η ίδια δότρια πάει και σε άλλο Κέντρο στην Κύπρο πώς θα γίνει αυτό γνωστό. Υπάρχει εισήγηση από το Συμβούλιο για τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Δοτών με το οποίο θα μπορούν να συνδεθούν όλα τα Κέντρα και έτσι ανά πάσα στιγμή θα παρέχεται η απαραίτητη ενημέρωση. Κάτι ακόμα που θα πρέπει να διευκρινιστεί είναι και η διαφορά της διαφήμισης από την ενημέρωση. Το να διαφημίζεται ένα κέντρο είτε με φυλλάδια, είτε στα ΜΜΕ είναι παράνομο, όμως το να υπάρχουν ενημερωτικά έντυπα τόσο για τη διαδικασία φύλαξης ωαρίων όσο και για την δωρεά ωαρίων δεν είναι παράνομο, και πολλές φορές είναι και απαραίτητο για να τις κατανοήσουν καλύτερα οι ενδιαφερόμενες γυναίκες. Τέλος, η παρουσία μεσαζόντων (πρακτορείων) θα πρέπει να απαγορεύεται, κάτι που δεν βρήκα να υπάρχει καθαρά στον νόμο και ίσως θα πρέπει να προστεθεί.

Η τελευταία λύση

Τελειώνοντας, θα πρέπει να τονίσω ότι η αποδοχή της δωρεάς ωαρίων (και σπέρματος) είναι κάτι που για τα περισσότερα υπογόνιμα ζευγάρια είναι η τελική λύση για τεκνοποίηση. Πολλά μπορεί να καταλήξουν στην υιοθεσία παρά στην αποδοχή ξένου γενετικού υλικού. Όμως θα πρέπει όλοι να λάβουμε υπόψη μας τις μεγάλες ταλαιπωρίες που έχουν ήδη υποστεί αυτά τα ζευγάρια (σωματικές, ψυχολογικές και οικονομικές) και γι' αυτό ως επαγγελματίες υγείας θα προσπαθήσουμε να τα βοηθήσουμε να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους, την κυοφορία και την απόκτηση ενός παιδιού. Και φυσικά δεν έχουμε το δικαίωμα να τους το αρνηθούμε, όταν τηρείται κατά γράμμα ο αντίστοιχος νόμος.