Πολύ πριν ασχοληθώ με το οικονομικό ρεπορτάζ και μέσα από τα δελτία των τηλεοπτικών καναλιών στα τέλη της δεκαετίας του '90, θυμάμαι να μου προκαλεί εντύπωση η ανακοίνωση των ετήσιων αποτελεσμάτων των τραπεζών. Δεν ήταν μόνο οι αριθμοί που ζάλιζαν και τότε. Ούτε και τα χρηματιστήρια που «πετούσαν». Ήταν το όλο αφήγημα. Το πάμε καλά γιατί τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πάνε καλά. Το έχουμε κέρδη γιατί πάμε στο εξωτερικό και τους «διδάσκουμε» πώς πρέπει να δουλεύουν οι τράπεζες. Πως το να έχουν κέρδη είναι κάτι που θα το μοιραστούν με την κυπριακή κοινωνία και τους μικρομετόχους επενδυτές. Αφήγημα έχουμε και τώρα, μόνο που δεν είναι τόσο ξεκάθαρο όσο ήταν τότε. Αυτό είναι που προκαλεί μια κάποια αμηχανία στις διοικήσεις, αλλά και φθόνο στην κοινωνία.
Δικαίως, η κοινωνία δεν συγχώρεσε ακόμη τις τράπεζες για την καταστροφή του 2013. Ωστόσο, αυτό εμποδίζει πολλούς από το να δούνε τη μεγάλη εικόνα. Ότι, δηλαδή, πέρα από τη συγκυρία των υψηλών επιτοκίων, που έφερε εύκολο χρήμα, οι άνθρωποι στις τράπεζες δουλεύουν σωστά τα τελευταία χρόνια. Μείωσαν το κόστος τους, πέρασαν στην εποχή της ψηφιοποίησης και εφάρμοσαν αυστηρά δανειστικά κριτήρια. Με αυτή τη δουλειά κράτησαν τη ροή δανεισμού στην οικονομία και την ανάπτυξη. Διασφάλισαν την ασφάλεια των καταθέσεων με πανάκριβα ομόλογα. Ωστόσο, παρά την εξαιρετική δουλειά που έκαναν, αυτή σίγουρα δεν είναι της τάξης των 852 εκατομμυρίων ευρώ. Όσα δηλαδή «καθάρισαν» μαζί το 2023 οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας: Τράπεζα Κύπρου και Ελληνική Τράπεζα. Ρόλο έπαιξαν και οι συγκυρίες.
Επιχειρήσεις και νοικοκυριά, σε μια δύσκολη χρονιά όπως ήταν το 2023, λόγω και του πληθωρισμού, δεν ένιωσαν ότι δικαιολογούνται αυτά τα κέρδη από τις δικές τους εργασίες και μόνο. Άλλωστε οι τράπεζες δεν έχουν θυγατρικές ή υποκαταστήματα στο εξωτερικό. Ποιος άλλος είχε πάνω από 1000% αύξηση στα κέρδη του φέτος στην Κύπρο; Ο τυχερός του λαχείου; Και σε άλλες εποχές οι τράπεζες είχαν καταγράψει ανάλογα κέρδη, αλλά τότε μιλούσαμε για τράπεζες που «χτυπούσαν» αλύπητα τους τραπεζικούς «δεινοσαύρους» των Βαλκανίων, ενώ είχαν θυγατρικές από το Λονδίνο μέχρι και τη μακρινή Αυστραλία. Αλλού γινόντουσαν τα μεγάλα κέρδη και στην Κύπρο η διανομή του μερίσματος. Τώρα μέρισμα αν δοθεί θα φύγει στο εξωτερικό, καθώς εκεί έχουν τη βάση τους οι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών. Ας προσέχαμε πριν το 2013 και ας ασκούσαμε αυστηρή εποπτεία. Τώρα, θα είχαμε όχι μόνο τα νοικοκυριά και τις τοπικές επιχειρήσεις στο μετοχολόγιο των τραπεζών, αλλά και τον Συνεργατισμό να τις ανταγωνίζεται.
Δεν τα έχουμε αυτά και οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές. Ναι, οι ξένοι επενδυτές θα επωφεληθούν από τα μεγάλα κέρδη, αλλά ο δρόμος για να πάμε μπροστά δεν είναι μέσα από εκδικητικές έκτακτες φορολογίες, όπως κατά καιρούς απειλούν οι πολιτικοί που διαισθάνονται τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Πως, ναι, τα κέρδη δείχνουν προκλητικά μεγάλα για μια μικρή οικονομία όπως η κυπριακή, αλλά είναι τα ισχυρά κέρδη που θα προσελκύσουν τους Κύπριους επενδυτές πίσω στις τράπεζες. Είναι αυτά τα κέρδη που θα διασφαλίσουν τη δανειοδότηση και τις καταθέσεις, αλλά και την ίδια την κυπριακή οικονομία. Όσο για την κριτική που ασκείται σχετικά με τον ανταγωνισμό, είναι τα επαναλαμβανόμενα μεγάλα κέρδη που θα προσελκύσουν νέους «παίκτες» και θα δώσουν κίνητρο για τη δημιουργία νέων σχημάτων. Είναι αυτά που θα δώσουν χώρο και θα καταστήσουν βιώσιμες τις όποιες μορφές κοινωνικής τραπεζικής για όσους νοσταλγούν τον Συνεργατισμό στα καλά του.
Οι τραπεζίτες ξέρουν ότι και καλά δούλεψαν και οι συνθήκες τους ευνόησαν. Είναι γι' αυτό που παρά την όποια αμηχανία δεν ντρέπονται. Ο μόνος λόγος για να ντραπούν είναι αν μετά από τα κέρδη επαναπαυτούν στο εύκολο χρήμα και σταματήσουν την προσπάθεια εξορθολογισμού και ψηφιοποίησης. Τέτοιες προθέσεις δεν διαπιστώσαμε ούτε από την Τράπεζα Κύπρου ούτε από την Ελληνική Τράπεζα. Αντίθετα, οι διοικήσεις περνούν το μήνυμα πως παραμένουν «προσγειωμένες» παρά τα μεγάλα κέρδη. Πως τα κέρδη αυτά θα επενδυθούν και θα στηρίξουν την οικονομία και την κοινωνία, και αυτό είναι ένα αφήγημα που αξίζει να παρακολουθήσουμε όλοι προσεκτικά.
