Αν η «λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας δεν αποτελεί πλέον κοινό σημείο αναφοράς», όπως είπε στη συνέντευξη της στον «Π» την περασμένη Τρίτη η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ για την Κύπρο, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, τότε σε τι αναφερόμαστε όταν λέμε ότι θέλουμε λύση του Κυπριακού;
Η κυρία Ολγκίν επισήμως δεν αποστασιοποιείται από τη λύση Ομοσπονδίας η οποία «παραμένει το πλαίσιο που έχει υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών», ωστόσο, όπως λέει, «μία από τις συνέπειες της αποτυχίας στο Κραν Μοντανά το 2017 είναι ότι η ΔΔΟ, από το 2021 δεν γίνεται πλέον αποδεκτή από την τ/κ πλευρά». Ποιες είναι οι θέσεις των δύο πλευρών;
* Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έμεινε στο 2017 και θεωρεί και επαναλαμβάνει φορτικά ότι οι συνομιλίες πρέπει να επανεκκινήσουν απ' εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά, με σημείο αναφοράς το Πλαίσιο Γκουτέρες.
* Ο Τάταρ, ο οποίος διαδέχτηκε τον Μουσταφά Ακιντζί, στις 26 Απριλίου 2021 στη Γενεύη εγκατέλειψε το συμφωνημένο πλαίσιο για λύση Ομοσπονδίας καταθέτοντας έγγραφο για αναγνώριση δυο κρατών από τα Ηνωμένα Έθνη διά της εισαγωγής του όρου κυριαρχική ισότητα.
Επισημάνσεις
Ποιο είναι ίσως το καινούριο στοιχείο στην τοποθέτηση της κ. Ολγκίν; Μάλλον η άνεση με την οποία αναφέρεται στις τουρκοκυπριακές θέσεις. Για έναν προσεκτικό παρατηρητή, οι τ/κ θέσεις, χωρίς να καταγράφονται, έχουν επηρέασει το περιεχόμενο αρκετών εγγράφων των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία παραλείπουν πλέον τις αναφορές σε λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, εν ονόματι της τήρησης ίσων αποστάσεων.
Κατά τα άλλα, η κυρία Ολγκίν σήμερα επισημαίνει το αυτονόητο: Ότι δηλαδή «οι θέσεις των δύο πλευρών παραμένουν πολύ μακριά μεταξύ τους και ότι αυτή η πραγματικότητα πρέπει να ληφθεί υπόψη, αφού ως γνωστόν χρειάζονται δύο για να χορέψουν ταγκό.
Τι εννοεί η προσωπική απεσταλμένη του κ. Γκουτέρες όταν λέει ότι αυτή η πραγματικότητα πρέπει να ληφθεί υπόψη; Επί του πρακτέου και συνδυαστικά, τι σημαίνει ότι χρειάζονται δύο για να χορέψουν ταγκό;
1. Ότι, άραγε, θα πρέπει να αναγνωρισθεί και επίσημα η διάσταση απόψεων και από τα Ηνωμένα Έθνη και να αναζητηθεί μια λύση κάπου στη μέση;
2. Η λύση κάπου στη μέση μπορεί να καλυφθεί από τα υφιστάμενα ψήφισματα του ΟΗΕ ή μήπως θα απαιτηθούν κάποια νέα ψηφίσματα, τα οποία δεν θα κάνουν αναφορά σε λύση ΔΔΟ αλλά γενικά σε μια λύση η οποία είναι ακόμα υπό αναζήτηση;
Και η κοινωνία
Η κυρία Ολγκίν δεν έμεινε στο χάσμα απόψεων μεταξύ των δύο ηγετών, που εκτείνονται μεταξύ ΔΔΟ και λύσης δύο κρατών, αλλά βάζει στο τραπέζι και κάτι ακόμα πολύ πιο επικίνδυνο, αφού, όπως λέει, «είναι ανησυχητικό το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων και σε επίπεδο κοινωνίας». Παλιότερα σε όλες τις δημοσκοπήσεις η λύση Ομοσπονδίας ήταν πλειοψηφούσα στις επιλογές και των Ε/Κ και των Τ/Κ. Σε πρόσφατες δημοσκοπήσεις των Ηνωμένων Εθνών, η επιλογή μιας λύσης συμβιβασμού απομακρύνεται. Οι Ε/Κ στρέφονται περισσότερο σε λύση Ενιαίου Κράτους και οι Τ/Κ σε λύση δύο κρατών.
Το αποτέλεσμα αυτό υπό τις συνθήκες είναι εξηγήσιμο. Το Κυπριακό, εξαιτίας της ανικανότητας των ηγετών και των δύο κοινοτήτων να βρουν λύσεις, εξελίσσεται και εμπεδώνεται ως ένα πρόβλημα εμπιστοσύνης που αγγίζει ολόκληρη την κοινωνία της Κύπρου: Οι Ε/Κ δεν εμπιστεύονται ότι η Τουρκία θα εφαρμόσει τη λύση, ούτε κυρίως ότι θα απομακρύνει τα στρατεύματά της από τη χώρα. Η μόνη λύση που απομένει είναι η επανενσωμάτωση των Τ/Κ στην Κυπριακή Δημοκρατία του 1960. Οι Τ/Κ δεν πιστεύουν ότι οι Ε/Κ τους θεωρούν ως μια κοινότητα με ίσα δικαιώματα, γι' αυτό και δεν αποδέχονται στην πράξη την πολιτική τους ισότητα, οπότε θα πρέπει πριν συζητήσουμε λύση να αναγνωριστεί η λεγόμενη ΤΔΒΚ που ιδρύθηκε το 1983.
Το κύριο θύμα της έλλειψης εμπιστοσύνης είναι η λύση Ομοσπονδίας, η οποία επηρεάζει και τα μικρότερα, όπως π.χ. το άνοιγμα κάποιων οδοφραγμάτων. Αυτό βεβαίως μπορεί να αλλάξει. Φτάνει να υπάρξουν ηγέτες που μπορούν να εμπνεύσουν τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή επικρατεί ο φόβος και η καχυποψία. Μια εμπνευσμένη ηγεσία ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος μπορεί να εμφυτεύσει ξανά την εμπιστοσύνη με επίκληση στη λογική αλλά και στα καλώς νοούμενα συμφέροντα των Ε/Κ και των Τ/Κ.
ΟΗΕ-Κυπριακό
Το διεθνές περιβάλλον βέβαια σήμερα δεν συνηγορεί υπέρ της δημιουργίας κλίματος εμπιστοσύνης, ούτε η Πενταμερής που θα συγκληθεί στη Νέα Υόρκη αυτή τη βδομάδα θα γίνει υπό τις καλύτερες συνθήκες. Δυστυχώς δεν είμαστε στην περίοδο 2015-2017 όταν η Κύπρος μπορούσε να βρεθεί, και βρέθηκε, στο επίκεντρο του διεθνούς πολιτικού και οικονομικού ενδιαφέροντος διά της επίσκεψης Μπάιντεν στη χώρα, αλλά και την έναρξη των γεωτρήσεων στην κυπραική ΑΟΖ από τους κολοσσούς EXΧON MOBIL, TOTAL και ENI.
Το Κυπριακό σήμερα είναι ένα από τα λίγα προβλήματα που παραμένει και τυγχάνει διαχείρισης από τα Ηνωμένα Έθνη με βάση τις αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης και τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Στα περισσότερα από τα διεθνή προβλήματα ο ΟΗΕ και το Διεθνές Δίκαιο έχουν παραγκωνιστεί έναντι του δικαίου της πυγμής. Το βλέπουμε στην Ουκρανία, το βλέπουμε στη Γάζα, στη Συρία και το Ιράν. Στρατιωτική και πολιτική ισχύς είναι αυτά που καθορίζουν τον πόλεμο και την ειρήνη, είναι αυτά που καθορίζουν την ευημερία και τη φτώχεια, την πρόοδο ή την οπισθοδρόμηση.
Επιπρόσθετα, την περίοδο αυτή η Τουρκία διάγει περίοδο τεράστιας γεωπολιτικής αναβάθμισης, έχοντας αποκτήσει λόγο και ρόλο σε όλα τα περιφερειακά προβλήματα (Ουκρανικό-Παλαιστινιακό- Συρία -Λιβύη), ενώ έχει κερδίσει πρόσθετο κύρος εξαιτίας δύο άλλων θεμάτων: Πρώτον, κρίθηκε απολύτως αναγκαία και συμμετέχει στην ασφάλεια της ΕΕ. Δεύτερον, λύνει στο εσωτερικό της ένα χρόνιο πρόβλημα όπως το Κουρδικό, με το PKK διά στόματος Οτσαλάν να καταθέτει τα όπλα, να τερματίζει τον αγώνα για Ανεξάρτητο Κράτος και να τα βρίσκει με τον Ερντογάν για δημοκρατική ενσωμάτωση των Κούρδων της Τουρκίας στο τουρκικό κράτος.
Μια νέα σύνθεση
Ίσως αυτή η εξέλιξη να ευνοεί και το Κυπριακό. Αν οι Κούρδοι δεν ζητούν δύο κράτη, αν συμφιλιώνονται και εν μέρει ενσωματώνονται με το τουρκικό κράτος. γιατί οι Τ/Κ να ζητούν απόσχιση από την Κυπριακή Δημοκρατία της οποίας είναι συνιδρυτές;
Παρά την αποτυχία των συζητήσεων έως τώρα, το Κυπριακό πλέον δεν είναι δύσκολο θέμα να λυθεί αν επαναπροσδιορίσουμε κάποιες βασικές αρχές και αν, βλέποντας τι έγινε στη Γάζα και στη Συρία, συνειδητοποιήσουμε ότι στην Κύπρο μετά το 1963 και το 1974 δεν επιθυμούμε ακόμα ένα κύκλο αίματος. Τα θέματα και η συνταγή της λύσης είναι στο τραπέζι:
1. Στην Κύπρο θα λειτουργήσει εντός της ΕΕ μια χαλαρή Ομοσπονδία. Το κεντρικό κράτος θα έχει ως βασικές του αρμοδιότητες την εξωτερική πολιτική την οικονομία, την ενέργεια και την ιθαγένεια.
2. Οι δύο πολιτείες θα είναι πολιτικά ίσες και θα έχουν τεράστιο εύρος αρμοδιοτήτων. Συγκεκριμένα, θα μπορούν να αποφασίζουν και να νομοθετούν σχεδόν τα πάντα σε ό,τι αφορά τις κοινωνίες τους, φτάνει οι νόμοι και οι κανονισμοί να είναι συμβατοί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
3. Την ασφάλεια της ομοσπονδιακής Κύπρου θα έχει, είτε η ΕΕ είτε το ΝΑΤΟ, είτε οι δύο οργανισμοί από κοινού αν η Κύπρος ενταχθεί και στο ΝΑΤΟ. Η διοίκηση θα στεγάζεται στις Βρετανικές Βάσεις οι οποίες θα καταργηθούν. Ο διοικητής των μονάδων που θα έχουν βάση τους στην Κύπρο θα είναι εκ περιτροπής Αμερικανός, Βρετανός, Έλληνας, Τούρκος και Κύπριος. Η Κύπρος θα αποτελεί μέρος του συστήματος ασφαλείας της ΕΕ και γενικά της Δύσης αλλά θα βρίσκεται σε πλήρη αρμονία και συνεργασία με τις γειτονικές της χώρες.
4. Σε ό,τι αφορά το εδαφικό και το περιουσιακό, θα ισχύσουν οι χάρτες και οι συγκλίσεις που έχουν συζητηθεί και σε μεγάλο βαθμό συμφωνηθεί μέσα από τις διατάξεις του Σχεδίου Ανάν 5, τις Συγκλίσεις Ντάουνερ και του Πλαισίου Γκουτέρες.
5. Εφόσον συμφωνηθούν όλα, το τελικό σχέδιο θα αρχίσει να εφαρμόζεται στο πλαίσιο μιας τριετούς μεταβατικής περιόδου υπό τον έλεγχο μιας μεικτής επιτροπής του ΟΗΕ, των ΗΠΑ και της ΕΕ. Με τη λήξη της μεταβατικής περιόδου θα πραγματοποιηθούν ψηφοφορίες για επικύρωση της συμφωνίας, είτε από τα Κοινοβούλια των δύο συνιστώντων κρατιδίων τα οποία θα έχουν τεθεί σε λειτουργία, είτε θα γίνει δημοψήφισμα.
