Η δεύτερη Πενταμερής ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα της Παρασκευής (18/07), αλλά ποιο είναι το αποτέλεσμα; Τίποτα ουσιαστικό παρά μόνο μια ατέρμονη συζήτηση εδώ και μήνες για άνοιγμα οδοφραγμάτων. Η προσθήκη επιπρόσθετων ανώδυνων ζητημάτων «χαμηλής πολιτικής», όπως η καταγραφή της ποιότητας του αέρα και των μικροπλαστικών, εμφανίζεται ως πρόοδος!
Αυτό είναι σήμερα το άλυτο Κυπριακό, ύστερα από 8 χρόνια ακινησίας. Μπροστά σε μια κοινή γνώμη εξουθενωμένη από αδιέξοδα, η ουσία των θεμάτων για την επίλυση του Κυπριακού (κατοχή εδαφών, περιουσίες, ασφάλεια, επέκταση ΕΕ σε όλο το νησί) μπήκε στο ράφι. Η δε ηγεσία των Ελληνοκυπρίων -σήμερα υπό τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη- προσποιείται ότι σημειώνει πρόοδο, ενώ γίνεται πιο φανερό από ποτέ ότι καταλήγει στην οριστική διχοτόμηση.
Επιτεύγματα
Ο Χριστοδουλίδης δήλωσε προτού πάει στη Νέα Υόρκη ότι στοχεύει να συζητήσει την ουσία του Κυπριακού. Όταν έκλεισε η Πενταμερής (18/07), εμφανίστηκε ως να έκανε κάποιο επίτευγμα: «Βλέπουμε μια μικρή αλλά σημαντική πρόοδο, βήμα προς βήμα, προς την κατεύθυνση του μεγάλου στόχου που, όπως και ο Γενικός Γραμματέας ανέφερε, είναι η επανέναρξη των συνομιλιών και η επίλυση του Κυπριακού».
Τέτοιος στόχος δεν είναι ορατός, μαρτυρεί ο ΓΓ του ΟΗΕ. «Υπάρχει πολύς δρόμος μπροστά. Και είναι σημαντικό να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνει αυτό «για όλους τους Κυπρίους», επεσήμανε κλείνοντας με δηλώσεις του την άτυπη Πενταμερή, ασχέτως αν όρισε ξανά συναντήσεις για να συντηρεί τη διαδικασία.
Θα γίνει μια ακόμα τριμερής με Χριστοδουλίδη και Τατάρ στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο και ακολούθως πενταμερής αλλά μετά τις εκλογές των Τουρκοκυπρίων τον Οκτώβριο.
Χρόνος…
Γιατί ο ΟΗΕ μπήκε σε αυτή τη διαδικασία; Μετά το Κραν Μοντανά (2017) ο Γκουτέρες πίεζε τους Κυπρίους ηγέτες να δεσμευτούν στο προχωρημένο στάδιο συγκλίσεων (πλαίσιο 6 σημείων) για κατάληξη σε στρατηγική συμφωνία.
Η απάντηση είναι συγκεκριμένη. Γιατί πρώτα η ε/κ ηγεσία (Αναστασιάδης - Χριστοδουλίδης) και ακολούθως η τ/κ ηγεσία (Ερσίν Τατάρ) αποδεσμεύτηκαν και υπέσκαψαν όσα συμφωνήθηκαν. Στην αξιολόγηση του ΟΗΕ έτσι θέλησαν οι ηγέτες του νησιού και σήμερα δεν υπάρχει καν κοινό έδαφος. «Πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία, υπάρχουν πολύ διαφορετικές απόψεις από τις δύο πλευρές σε σχέση με μια λύση στο πρόβλημα της Κύπρου», σημείωσε στη Νέα Υόρκη ο Γκουτέρες.
Ευρωτουρκικά
Στην απουσία μετρήσιμων αποτελεσμάτων, ο Χριστοδουλίδης έκανε στη διάρκεια της Πενταμερούς διάφορες διαρροές, που δημιουργούν την εντύπωση ότι διεξάγει «απευθείας διαπραγμάτευση» με τον Χακάν Φιντάν, με σκοπό ένα «πάρε - δώσε» στα Ευρωτουρκικά. Ο Φιντάν δεν αρνήθηκε, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, τον διάλογο με τον Χριστοδουλίδη, παρά το γεγονός ότι, ως γνωστόν, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον Πρόεδρο, ούτε την Κυπριακή Δημοκρατία. Το κάνει όμως με τρόπο που τοποθετεί την Τουρκία διεθνώς, ως συνεισφορέα διαλόγου και σταθερότητας: «Το όραμα του Προέδρου μας για αυτό το θέμα είναι πολύ σαφές. Ενεργούμε πάντοτε με τη φόρμουλα win-win. Δεν υστερούµε ποτέ σε ενσυναίσθηση προς την απέναντι πλευρά», είπε στη Νέα Υόρκη (17/7) ο Φιντάν, ώστε να αφαιρέσει διπλωματικούς πόντους από τον Χριστοδουλίδη.
Τι ακριβώς διαμείβεται και πόσο αποδίδει; Αυτό δύσκολα διασταυρώνεται γιατί εξαρτάται από μονομερείς διαρροές. Δημοσίως ο Χριστοδουλίδης μίλησε για «ενδιαφέρουσα συνάντηση». Τα πλείστα ΜΜΕ μετέδωσαν ότι διεμήνυσε στον Φιντάν ότι η Κύπρος συμφωνεί να προχωρήσουν τα ευρωτουρκικά αλλά με την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα κάνει βήματα για να εκπληρώσει τις «κυπρογενείς» υποχρεώσεις της στην ΕΕ (πρωτόκολλο Άγκυρας, απόσυρση βέτο από διεθνείς οργανισμούς κτλ.) και ουσιαστικά βήματα για την επίλυση του Κυπριακού. Ο Χριστοδουλίδης τώρα εμφανίζεται έτοιμος να διαδραματίσει «σημαίνοντα ρόλο» στην ΕΕ με την ανάληψη της προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ (α’ εξάμηνο 2026) «σε πολλά ανοιχτά ζητήματα που η Τουρκία θέλει να προχωρήσει». Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν τα πράγματα λειτουργούν έτσι στην ΕΕ, όπως τα εμφανίζει ο Χριστοδουλίδης, τώρα που έχει θεσμικούς αξιωματούχους και το κεφάλαιο «Τουρκία» περνά μέσα από ζωτικά συμφέροντα ισχυρών κυβερνήσεων. Ήδη η Κύπρος και η Ελλάδα έχασαν χρόνο και έδαφος στα ζητήματα της ευρωπαϊκής άμυνας.
Ο Φιντάν δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται όμως, ούτε για επί μέρους «πάρε - δώσε» -με το… κομμάτι, όπως προτείνει ο Χριστοδουλίδης. Τον Μάρτιο τού είχε προτείνει να ανοίξει «ένα τουρκικό λιμάνι» για κυπριακά πλοία, έναντι ελευθέρωσης της βίζας για Τούρκους βιομήχανους και φοιτητές. Το τουρκικό ΥΠΕΞ έβγαλε ανακοίνωση χαρακτηρίζοντας «φαντασιώσεις» τις πληροφορίες ότι θα αποδεχόταν κάτι τέτοιο.
Στη Νέα Υόρκη ο Φιντάν έδειξε ότι βάζει ξανά την πρόταση Αμπτουλάχ Γκιουλ (2006) για άρση όλων των εμπάργκο -άρα και αεροδρόμιο στην κατεχόμενη Τύμπου, ίσως και άλλα ζητήματα όπως η αλλαγή του στάτους των κατεχομένων: «Δεν μπορεί να γίνεται λόγος να δεχθούμε μια εξίσωση εντός της οποίας αγνοούνται οι Τούρκοι και τα δικαιώματά τους. Το υφιστάμενο status quo παραβλέπει τα δικαιώματα των Τούρκων».
Όμως γιατί μπαίνει σε συζήτηση με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη; Απαντά: «Εμείς ποτέ δεν υπήρξαμε μια χώρα που αποφεύγει τις διαπραγματεύσεις, που αποφεύγει να συζητά θέματα με πολιτισμένο, ορθολογικό και ώριμο τρόπο. Θα συνεχίσουμε αυτές τις ανταλλαγές απόψεων, τις διαπραγματεύσεις και τον διάλογο».
Εμπιστοσύνη
Το μόνο που απέμεινε από το Κυπριακό για τον ΟΗΕ είναι να πιέζει για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Ο Γκουτέρες μίλησε για «εποικοδημητικές συζητήσεις για να κτιστεί εμπιστοσύνη» αλλά απαίτησε και έμπρακτα βήματα: «Είναι κρίσιμο να εφαρμόσουμε αυτές τις πρωτοβουλίες -όλες τις πρωτουβουλίες- το συντομότερο για να οφεληθούν όλοι οι Κύπριοι», κατέληξε, υπαινισσόμενος την απουσία προόδου για νέα σημεία διέλευσης.
Το άνοιγμα 4 νέων σημείων διέλευσης έγινε το «νέο, χαώδες Κυπριακό», γεμάτο σκοπιμότητες και τεχνάσματα. Πάντως, το παιχνίδι ευθυνών δεν φαίνεται να εξελίσσεται θετικά για τον Χριστοδουλίδη. Ο Φιντάν σπρώχνει τον Τατάρ όχι μόνο να καταθέτει προτάσεις (Μια Μηλιά, Λουρουτζίνα) αλλά να έχει και διαζευκτικές εισηγήσεις για το τρίτο σημείο διέλευσης, τη σύνδεση Αθηένου-Λευκωσίας.
«Υπήρξε κάποια πρόοδος», παραδέχθηκε ο Χριστοδουλίδης. Ο Τατάρ βγήκε και αποκάλυψε ότι έδωσε χάρτη με εναλλακτική διαδρομή που συνδέει την κωμόπολη Αθηένου με την ανατολική Λευκωσία μέσω Γερίου (περιφερειακός δήμος) με μόνο 5 χλμ μεγαλύτερη διαδρομή, σε σχέση με το προτεινόμενο «πέρασμα» μέσω Πυροΐου που ζητά ο Χριστοδουλίδης.
Δεν υπάρχει πρόοδος για το φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρά ζώνη. Ο Τατάρ ζητά η παραγώμενη αναλογία ενέργειας για τους Τ/ΑΚ να συνδεθεί απευθείας με υποδομές στον βορρά. Ο Χριστοδουλίδης ζητά να συνδέεται όλο το φορτίο πρώτα με υποδομές στον νότο, επικαλούμενος «κυριαρχικά δικαιώματα». Πάντως, τα ηλεκτρικά δίκτυα των δύο πλευρών είναι συνδεδεμένα εδώ και 15 χρόνια, καλύπτοντας εκατέρωθεν ανάγκες όταν υπάρχουν ελλείψεις.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
