- Αν δεν ήμασταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ζηλεύαμε ήδη τους θεσμούς της Ζιμπάμπουε. Κυριολεκτικά.
- «Χρυσά διαβατήρια», «χρυσές» βίζες, κατασπατάληση ευρωπαϊκών επιδοτήσεων σε εικονικά έργα, νεποτισμός και ημετεροκρατία, όποια πέτρα και να σηκώσεις ένα σκάνδαλο και ένα έλλειμμα. Όλα αυτά είναι σήμερα στο 50%. Θα ήταν στο 120%, αν ήμασταν μια Κυπριακή Δημοκρατία εκτός ΕΕ, χωρίς εισβολή και κατοχή. Ανεξάρτητο ενιαίο κράτος, μόνοι μας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το επιβεβαιώνει όλη η πορεία της ελληνοκυπριακής κοινότητας τον 20ό και τον 21ο αιώνα.
- Υπάρχουν πολλά κλειδιά για να ανοίξει η πόρτα της φυλακής μας και να βγούμε έξω στον κόσμο. Ένα από αυτά είναι και η μη ανοχή πια στην τακτική της διάχυσης ευθυνών.
Λάουρα Κοβέσι
Το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα βρίσκεται σε κατάσταση νευρικού κλονισμού αυτές τις μέρες. Αφορμή, η έρευνα και τα πορίσματα της Εισαγγελέως της ΕΕ. Λάουρα Κοβέσι για τις αγροτικές επιδοτήσεις μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σκάνδαλο πολλών εκατομμυρίων. Κάτι ανάλογο με τα δικά μας «χρυσά» διαβατήρια…
Το σοκ πολύ χρήσιμο, για να μπει το νερό στο αυλάκι, ώστε να διορθωθεί το χρόνιο πρόβλημα της χώρας οι ευρωπαϊκές αγροτικές επιδοτήσεις, αντί να επενδύονται στην πραγματική παραγωγή, να γίνονται αντικείμενο λεηλασίας.
Εδώ όμως αρχίζουν τα «δύσκολα»: Ναι μεν η κυβέρνηση Μητσοτάκη υποχρεώνεται ήδη να εξυγιάνει κάπως το σύστημα, ναι μεν οδηγούνται ήδη κάποιοι απατεώνες στη δικαιοσύνη, αλλά οι χειρισμοί αθωώνουν το ίδιο το πρόβλημα!
Η κυβέρνηση επέβαλε μέσω της πλειοψηφίας στη Βουλή Εξεταστική Επιτροπή (που θα διερευνήσει το θέμα ξεκινώντας από τριάντα χρόνια πίσω, αλλά χωρίς δικαστικές εξουσίες!). Για να περάσει το μήνυμα «όλοι τρώγαμε, κι εμείς κι εσείς». Και την ίδια στιγμή απέρριψε το αίτημα για Προανακριτική Επιτροπή. Η οποία θα είχε δικαστικές εξουσίες, και θα μπορούσε να στείλει σε δίκη υπουργούς της που γνώριζαν το πρόβλημα που κληρονόμησαν. Και οι οποίοι, αντί να το λύσουν, το εκμεταλλεύτηκαν για πελατειακό όφελος.
Με απλά λόγια: Όταν ένα κράτος είναι σάπιο σε ένα σημαντικό του κομμάτι, το να δίνεις το μήνυμα «το πρόβλημα είναι διαχρονικό, όλοι μαζί τα φάγαμε» από μόνο του δεν είναι λύση. Αντίθετα, μπορεί να γίνει το άλλοθι για τη διαιώνισή του. Απλώς οι επόμενοι θα λειτουργούν πιο μεθοδικά: «Καλό είναι να τρώμε, αλλά να προσέχουμε μην μας πιάσουν. Κι αν μας πιάσουν, να έχουμε στο μεταξύ σιγουρευτεί ότι έχουν φάει και πολλοί άλλοι, ώστε να μην τιμωρηθούμε».
Κυπριακή Δημοκρατία
Με αυτά κατά νου, επιστρέφουμε στην Κύπρο την αέρινη.
Αμέσως μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, ο Ν. Χριστοδουλίδης έκανε κινήσεις σε τρεις άξονες:
- Εξαφανίστηκε την ώρα της οργής και της έντονης κριτικής από πολίτες και δημοσιογράφους.
- Εμφανίστηκε με ένα θεατρικό δρώμενο (ο πρωταγωνιστής περιστοιχιζόμενος από τον χορό-κοινοτάρχες) την ώρα της εξαγγελίας των «δώρων» προς τους πυρόπληκτους. Μάλιστα, έδωσε το πομπώδες γενικό πλαίσιο, χωρίς τις λεπτομέρειες των εξαιρέσεων και των «ναι μεν αλλά».
- Διάχυσε την ευθύνη στο μισό του Υπουργικό Συμβούλιο. Με αυτόν τον τρόπο επιδίωξε (α) να αμβλυνθεί η επιθετικότητα, μέσα από τον πολυμερισμό των ευθυνών, (β) να εκφυλιστεί η πίεση για παύση συγκεκριμένων υπουργών, (γ) να αναλάβουν οι υπουργοί του και υπηρεσιακοί παράγοντες το δυσάρεστο έργο της εξειδίκευσης των μέτρων (άρα και του περιορισμού της εμβέλειάς τους).
Όλο αυτό δεν συνιστά πολιτική διαχείριση από έναν ηγέτη που σχεδιάζει και εφαρμόζει διοίκηση. Συνιστά επικοινωνιακή διαχείριση, με αποκλειστικό στόχο την άμβλυνση των αρνητικών εντυπώσεων για το πρόσωπο του ηγέτη.
Εφόσον οι χειρισμοί επικεντρώνονται στον ευνουχισμό της οργής, αναπόφευκτα ακολουθούνται τακτικές που υποβαθμίζουν το πρόβλημα. Και εφόσον το πρόβλημα της δομής και της οργάνωσης των υπηρεσιών υποβαθμίζεται, δεν αναμένονται ουσιαστικά μέτρα για θεραπεία. Θα παραδοθούν οι εκθέσεις, θα αξιολογηθούν (όλα από τους κρινόμενους!), και θα κριθεί ότι φταίνε οι καιρικές συνθήκες. Ο μηχανισμός λειτούργησε σχεδόν άψογα - άντε να χρειάζεται να μετακινηθεί και κανένα στυλό από το ένα γραφείο στο άλλο.
Αυτό το μοντέλο δεν είναι συγκυριακό. Είναι μοτίβο με ισχύ αλγορίθμου, για όλα τα προβλήματα δυσλειτουργίας του κράτους. Τα οποία και διαιωνίζει.
Συντηρητισμός
Ένας κρατικός μηχανισμός εκ φύσεως ρέπει προς τον συντηρητισμό. Αυτό είναι ένας παγκόσμιος και διαχρονικός κανόνας, με ισχύ φυσικού νόμου. Αν οι αναπροσαρμογές είναι τόσο αργές, όσο θα ήθελε ο ίδιος ο μηχανισμός, τότε με μαθηματική ακρίβεια το κράτος γίνεται δυσλειτουργικό, απροσάρμοστο στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο μόνος τρόπος για να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις και οι αναπροσαρμογές -προκειμένου να αποφευχθεί η κατάρρευση- είναι η πολιτική παρέμβαση: Η πολιτική ηγεσία να αποστασιοποιηθεί από τον συντηρητισμό του μηχανισμού και να επιβάλει ουσιαστικές αλλαγές.
Για να γίνει αυτό, υπάρχουν δύο προϋποθέσεις:
(α) Να υπάρχει πολιτική βούληση και κουλτούρα εκσυγχρονισμού στον εγκέφαλο του πολιτικού ηγέτη.
(β) Να διασφαλιστούν οι διαδικασίες ακριβούς απεικόνισης του προβλήματος, ορθής ανάγνωσής του, και εισαγωγής βασικών δομών που να αποτρέπουν τον εκ των προτέρων εκφυλισμό κάθε προσπάθειας αλλαγών.
Είναι βέβαιο ότι δεν διασφαλίζεται καμιά από τις προϋποθέσεις. Ο Πρόεδρος σκέφτεται και λειτουργεί ευθυγραμμισμένα με τον νομοτελειακό συντηρητισμό του κρατικού μηχανισμού. Επομένως, δεν διασφαλίζει και καμιά διαδικασία που να οδηγεί σε ουσιαστικές αλλαγές.
Οι χαμένες ευκαιρίες
Τόσο η περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Ελλάδα, όσο και η περίπτωση των χειρισμών μετά την πυρκαγιά στην Κύπρο θα μπορούσαν να θεωρηθούν χαμένες ευκαιρίες. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση υποχρεώνεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να κάνει έστω κάποιες αλλαγές στο σύστημα ελέγχου των επιδοτήσεων μετά το σκάνδαλο. Στην Κύπρο δεν διαφαίνεται ούτε κάτι ανάλογο.
Η διαφορά ανάμεσα σε έναν προοδευτικό και εκσυγχρονιστή ηγέτη και έναν συντηρητικό είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει τις κρίσεις. Ο πρώτος τις αντιμετωπίζει ως ανάδυση υπαρκτών προβλημάτων, ως απόδειξη της ανάγκης αλλαγών, και αρπάζει την ευκαιρία να κάνει σημαντικές τομές. Ο δεύτερος τις αντιμετωπίζει ως προσωρινές αρρυθμίες, συγκυριακές κακοτυχίες, και κάνει τα πάντα για να τις υποβαθμίσει.
Σε μια κρίση, ο εκσυγχρονιστής ηγέτης απευθύνεται στην κοινωνία, στα κόμματα και στα άλλα οργανωμένα σύνολα, με πρωταρχικό στόχο να οικοδομήσει μια κοινωνική συμμαχία στην προσπάθεια δομικών αλλαγών που θα ακυρώνουν -ή έστω θα αμβλύνουν- την καρδιά του ίδιου του προβλήματος. Ο συντηρητικός ηγέτης απευθύνεται στην κοινωνία για να την απομονώσει από την κριτική των κομμάτων εναντίον του, και για να ακυρώσει την οργή για το πρόβλημα - όχι το ίδιο το πρόβλημα.
Οι προηγούμενοι επιπόλαιοι χειρισμοί της κυβέρνησης με το RescEU, η μη διεκδίκηση κέντρου του στην Κύπρο, τα μη αγορασμένα Canadair, και η μη ένταξη στο πρόγραμμα Prepositioning, είναι σοβαρά λάθη. Οι χειρισμοί μετά την κρίση συνιστούν ακόμη μεγαλύτερο λάθος. Με ανυπολόγιστες συνέπειες για το μέλλον.
Το καλάθι
…με την εμμονική ακινησία (1): Όταν μια πολιτική παρουσία είναι προσηλωμένη στο στάτους κβο σε ένα θέμα, κατά κανόνα είναι προσηλωμένη και σε όλα τα άλλα σημαντικά. Αυτό που είδαμε μετά τις πυρκαγιές είναι η συνταγή της μη αλλαγής, του μη εκσυγχρονισμού, αλλά ακόμη και η εμμονή σε μια παρωχημένη επικοινωνιακή τακτική, μη αποτελεσματική πια. Στημένα θεατρικά, επίθεση κατά της αντιπολίτευσης, ενεργοποίηση των ψεύτικων λογαριασμών στα ΜΚΔ. Ο Ν. Χριστοδουλίδης είναι συντηρητικός ακόμη και σε βάρος του.
…με την εμμονική ακινησία (2): Η ακινησία μοιάζει να είναι στόχος ακόμη και στο Κυπριακό. Γιατί, ακόμη και με τον Τατάρ, η Λευκωσία γνωρίζει πως θα μπορούσε να κάνει σοβαρές κινήσεις προς την Άγκυρα στο παρασκήνιο, για να αλλάξει λίγο το κλίμα - έστω και μέσω των ΜΟΕ. Αντί αυτού, κάθεται και αναμένει την πιθανή εκλογή Ερχιουρμάν, περίλυπη, ζωγραφίζοντας από τώρα στο χαρτί, όχι την αξιοποίησή της αλλά τους τρόπους που θα μετατρέψει κι αυτήν σε ακινησία.
…με την εμμονική ακινησία (3): Φυσικά, και η στενόκαρδη, χωρίς ευαισθησία και φαντασία εξωτερική πολιτική του άσπρο-μαύρο, εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Η ακινησία θεωρείται «καθήκον» ακόμη και στο ανθρωπιστικό θέμα της Γάζας. Απόλυτη σιωπή, όταν ακόμη και παραδοσιακοί φίλοι του Ισραήλ στην ΕΕ μετακινούνται προς την κατεύθυνση της ενεργητικής παρέμβασης στο πρόβλημα. Με πολιτικούς όρους, που περιλαμβάνουν μέχρι και τη μονομερή αναγνώριση κράτους της Παλαιστίνης.
