Του Γιώργου Τζίβα
Με ρωτούσαν σήμερα φίλοι και συνάδελφοι για την τελευταία παράγραφο της χθεσινής στήλης που είχε ως θέμα την ΑΙ και τη σπηλιά του Πλάτωνα: «Αν έχετε διαβάσει την «Πολιτεία» του Πλάτωνα, θα θυμάστε ότι στο βιβλίο Ζ περιγράφεται ο μύθος του σπηλαίου. Εκεί οι κρατούμενοι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τις σκιές στον τοίχο (όπου τοίχος διάβαζε οθόνη) από τα πραγματικά αντικείμενα που περνούν από πίσω τους και αφήνουν την εικόνα-σκιά τους στον τοίχο. 2.500 χρόνια πριν ο Πλάτωνας είχε προφητεύσει την αδυναμία της αντίληψης να διακρίνει το εικονικό από το πραγματικό!
Με την ευκαιρία ας δώσω κάποιες περισσότερες πληροφορίες κι αν γουστάρετε, αγοράστε την «Πολιτεία» και διαβάστε την προσεκτικά στις διακοπές σας που για τους περισσότερους αρχίζουν από σήμερα.
Ο καλός συνάδελφος Σωτήρης Παρούτης βρήκε τη θεωρία του Πλάτωνα προφητική. Και έτσι είναι. Συζητείται εδώ και πλέον 2 χιλιετίες και δεν βρίσκεται ισχυρός αντίπαλος λόγος ανατροπής της. Η Αλληγορία του Σπηλαίου παρουσιάστηκε από τον Πλάτωνα στο έργο του «Πολιτεία», με σκοπό να συγκριθούν «οι επιπτώσεις της παιδείας και της έλλειψής της στη φύση του ανθρώπου».
Ο Πλάτων βάζει τον Σωκράτη να περιγράψει ένα σύνολο ατόμων που ζουν όλη τους τη ζωή αλυσοδεμένοι στον τοίχο μιας σπηλιάς, αντικρίζοντας έναν κενό τοίχο. Οι άνθρωποι αυτοί κοιτούν τις σκιές που σχηματίζονται στον τοίχο από αντικείμενα που περνούν μπροστά από μία φωτιά πίσω τους και δίνουν ονόματα σε αυτές τις σκιές. Οι σκιές είναι η πραγματικότητα των φυλακισμένων. Οι κρατούμενοι αυτής της περιοχής δεν επιθυμούν καν να φύγουν από τη φυλακή τους, διότι δεν γνωρίζουν καλύτερη ζωή.
Οι κρατούμενοι κάποια μέρα καταφέρνουν να σπάσουν τα δεσμά τους και ανακαλύπτουν ότι η πραγματικότητά τους δεν είναι αυτή που νόμιζαν. Ανακάλυψαν τον ήλιο, τον οποίο ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί ως αντιστοιχία για τη φωτιά, πίσω από την οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να δει. Όπως η φωτιά ρίχνει φως στους τοίχους της σπηλιάς, η ανθρώπινη κατάσταση είναι για πάντα δέσμια των εντυπώσεων που δημιουργούνται μέσω των αισθήσεων. Ακόμη και αν αυτές οι ερμηνείες είναι μια περίεργη λανθασμένη ερμηνεία της πραγματικότητας, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελευθερωθεί από τα δεσμά της κατάστασής του. Δεν μπορεί να ελευθερωθεί από μια φαινομενική κατάσταση, όπως οι φυλακισμένοι δεν μπορούσαν να ελευθερωθούν από τις αλυσίδες τους. Ωστόσο, αν ο άνθρωπος μπορέσει ως εκ θαύματος να δραπετεύσει από τη σκλαβιά του, θα έβρισκε έναν κόσμο που δεν μπορεί να καταλάβει - ο ήλιος είναι ακατανόητος για κάποιον που δεν τον έχει δει ποτέ. Με άλλα λόγια, θα ανακάλυπτε ένα άλλο «βασίλειο», ένα ακατανόητο μέρος, διότι, θεωρητικά, είναι η πηγή μιας ανώτερης πραγματικότητας από αυτή που ήξερε πάντα.
Σήμερα εμείς ως δεσμώτες της οθόνης, δεν μπορούμε να ελευθερωθούμε από μια φαινομενική κατάσταση, όπως οι φυλακισμένοι δεν μπορούσαν να ελευθερωθούν από τις αλυσίδες τους. Ωστόσο, αν ο άνθρωπος μπορέσει ως εκ… θαύματος να δραπετεύσει από τις οθόνες, θα έβρισκε ένα κόσμο που δεν μπορεί να καταλάβει - ο ήλιος είναι ακατανόητος για κάποιον που δεν τον έχει δει ποτέ! Με άλλα λόγια, θα ανακάλυπτε έναν άλλο κόσμο , ένα ακατανόητο μέρος, διότι, θεωρητικά, είναι η πηγή μιας ανώτερης πραγματικότητας από αυτήν που ήξερε από την οθόνη...
Σκεφτείτε λοιπόν να εγκαταλείπαμε κάθε οθόνη που μας δημιουργεί εικονικές πραγματικότητες. Θα βρισκόμασταν σε έναν άλλο κόσμο που πολύ δύσκολα θα αποδεχόμασταν ως αληθινό. Κλείστε τις οθόνες για 24 ώρες… Πόσο δύσκολο είναι!
