Η δολοφονία του Charlie Kirk δεν είναι απλώς μια τραγωδία στην άλλη άκρη του κόσμου. Είναι η φυσική συνέχεια μιας πολιτικής κουλτούρας που έμαθε να πουλάει δηλητήριο σαν επιχειρηματολογία. Όταν για χρόνια το δημόσιο βήμα γεμίζει με χαρακτηρισμούς «προδότες», «εχθροί», «καρκίνωμα», γιατί απορούμε όταν κάποιος σηκώσει όπλο; Οι λέξεις ήταν το πρώτο όπλο. Η σφαίρα απλώς ήρθε για να κλείσει τον κύκλο, όσο ωμό και αν ακούγεται.
Ας σταματήσουμε το θέατρο. Ο δολοφόνος δεν γεννήθηκε στο κενό. Τον όπλισε η πολιτική ρητορική, η κουλτούρα της δαιμονοποίησης, η αδιαφορία μιας κοινωνίας που συνηθίζει το μίσος σαν να είναι τηλεοπτική ατάκα. Όταν ο Kirk παρουσιαζόταν για χρόνια σαν «πηγή μίσους», δεν χρειαζόταν μεγάλη φαντασία ότι θα βρεθεί κάποιος που θα έλεγε «ας τον σβήσω». Η βία δεν έπεσε από τον ουρανό! Καλλιεργήθηκε, ποτίστηκε, κανονικοποιήθηκε.
Και πριν βολευτούμε με την ιδέα ότι αυτά είναι αμερικανικά φαινόμενα, ας κοιταχτούμε στον καθρέφτη. Στην Κύπρο έχουμε ήδη τη δική μας κανονικοποιημένη ακροδεξιά: το ΕΛΑΜ στη Βουλή να μιλά για «καθαρότητα» και «ξένες απειλές», νέους να ζωγραφίζουν σβάστικες, ή να φωτογραφίζονται ποζάροντας κάνοντας τον ναζιστικό χαιρετισμό στα σχολεία, ομάδες να βγαίνουν στους δρόμους για να προπηλακίσουν μετανάστες. Και, στην άλλη άκρη, «αντιφασίστες» που θεωρούν ότι η βία απέναντι στον «φασίστα» είναι αποδεκτή. Η λογική, δυστυχώς, είναι η ίδια: ο άλλος δεν είναι αντίπαλος, είναι στόχος.
Η πολιτική εδώ και καιρό έχει χάσει τη φωνή της. Μιλάει με συνθήματα και με μισόλογα. Και όταν η πολιτική φωνή σβήνει, τη θέση της παίρνει ο θόρυβος των όπλων. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε το πρώτο πτώμα για να το καταλάβουμε. Τα προειδοποιητικά καμπανάκια χτυπούν καθημερινά: στις αίθουσες της Βουλής, στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, στα σχολεία μας, στις γειτονιές μας.
Δεν είναι όμως μόνο τα ακραία κινήματα που μας απειλούν. Είναι και η καθημερινή εμπειρία της ατιμωρησίας που δηλητηριάζει τη δημοκρατία. Στην Κύπρο μάθαμε να ζούμε με σκάνδαλα που ξεχνιούνται πριν καν ολοκληρωθεί η έρευνα. Μάθαμε να ακούμε για «χρυσά» διαβατήρια που πωλούνταν όπως τις τυρόπιτες, για υπόγειες συμφωνίες με ηλεκτρικά καλώδια και τερματικούς αερίου, για πολιτικούς που υπόσχονται «διαφάνεια» και καταλήγουν με ακίνητα, με χρηματοκιβώτια και όχι μόνον! Ο πολίτης βλέπει, θυμάται και συσσωρεύει οργή. Όταν η Δικαιοσύνη καθυστερεί ή αδρανεί, όταν οι ισχυροί γλυτώνουν και οι απλοί πολίτες πληρώνουν, η κοινωνία μαθαίνει ότι το σύστημα δεν είναι δίκαιο. Κι εκεί γεννιέται το επικίνδυνο μείγμα: η απελπισία που συναντά τον θυμό.
Σ’ αυτό το έδαφος φυτρώνουν οι ακραίοι. Σ’ αυτό το έδαφος βρίσκουν χώρο τα κηρύγματα μίσους που υπόσχονται «κάθαρση» και «τιμωρία των ενόχων» — έστω κι αν εννοούν τιμωρία των αδύναμων, των ξένων, των διαφορετικών. Λες και είναι η πηγή όλων των κακών μας… Η ατιμωρησία και η διαφθορά δεν είναι απλώς «σκάνδαλα». Είναι το λάδι που ρίχνεται στη φωτιά. Όταν ο πολίτης νιώθει ότι το παιχνίδι είναι στημένο, στρέφεται σε οποιονδήποτε του υπόσχεται εκδίκηση, έστω και με βίαια μέσα. Κι εκεί, η πολιτική μετατρέπεται σε εμπόριο θυμού.
Η δολοφονία του Kirk είναι μια προειδοποίηση. Όχι μόνο για το πού φτάνει η πόλωση, αλλά και για το πώς η αδυναμία των θεσμών να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη αφήνει χώρο σε δημαγωγούς και φανατικούς. Αν η πολιτική συνεχίσει να παίζει με τις λέξεις σαν να είναι ανέξοδες, αν τα σκάνδαλα συνεχίσουν να περνούν ατιμώρητα, αν τα κόμματα συνεχίσουν να χαϊδεύουν τα άκρα για λίγες ψήφους, τότε ας μην παριστάνουν τους αθώους όταν το δηλητήριο γίνει αίμα. Δεν λέω ότι αύριο θα δούμε δολοφονίες στην Κύπρο. Μα οι σπόροι σπέρνονται ήδη: στον φόβο, στον ρατσισμό, στην κοινωνική ανισότητα, στη διαφθορά που κατατρώει τους θεσμούς. Κι αν δεν τους ξεριζώσουμε, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί τι θα φυτρώσει. Η ευθύνη είναι συλλογική. Δεν είναι μόνο του δολοφόνου, ούτε μόνο των πολιτικών.
Είναι και δική μας, κάθε φορά που σωπαίνουμε μπροστά στο μίσος, που συνηθίζουμε τη διαφθορά, που κάνουμε τα στραβά μάτια για να μη χαλάσουμε τις σχέσεις μας με τον «δικό μας άνθρωπο». Το είχα γράψει και πριν έναν χρόνο σε άρθρο μου. Όταν στρέφουμε το κεφάλι μας από την άλλη για να μην βλέπουμε τι πραγματικά συμβαίνει, έχουμε ευθύνη. Το βάρος των λέξεων. Η βία δεν αρχίζει με αίμα. Αρχίζει με λέξεις. Κι αν υπάρχει ένα μάθημα από τον θάνατο του Charlie Kirk, είναι ότι οι λέξεις μας βαραίνουν περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Μπορούν να χτίσουν γέφυρες, αλλά και να ανοίξουν τάφους. Το ερώτημα είναι αν θα συνεχίσουμε να τις ξοδεύουμε σαν να μην έχουν συνέπειες ή αν θα τις προσέξουμε σαν θεμέλια ενός κοινού σπιτιού που τρίζει. Γιατί, στο τέλος, αν χαθεί η φωνή μας, τότε μένει μόνο ο θόρυβος των όπλων. Κι αυτό είναι το μέλλον που η Κύπρος αλλά και καμιά δημοκρατία δεν μπορεί να αντέξει.
