Η Γαλλία βρίσκεται σήμερα στη δίνη μιας πολιτικής κρίσης. Οι πρωθυπουργοί που διορίζει ο Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, παραιτούνται ο ένας μετά τον άλλον. Η κατ’ αρχήν αιτία είναι η αδυναμία στήριξης του προϋπολογισμού από τα κόμματα, ώστε αυτός να εγκριθεί από τη Βουλή.
Αγκάθια για τις διαφωνίες για τον προϋπολογισμό είναι τα μέτρα περιστολής δαπανών (το γαλλικό χρέος έχει ξεφύγει και το κόστος δανεισμού είναι πολύ μεγάλο) και το συνταξιοδοτικό. Αναφορικά με το τελευταίο, τα περισσότερα κόμματα υπακούουν στην επιθυμία των Γάλλων πολιτών, οι οποίοι επιμένουν να έχουν ένα από τα χαμηλότερα όρια συνταξιοδότησης παγκοσμίως.
Οι αριθμοί και τα τεκμήρια απαιτούν άμεσα μέτρα αλλά οι Γάλλοι πολίτες βρίσκονται σε άλλον τόπο. Με κάθε τρόπο, δηλώνουν σταθερά εδώ και χρόνια μεγάλη δυσαρέσκεια. Και επιλέγουν να ακολουθούν τη Μαρί Λεπέν, που ονειρεύεται ένα Τέταρτο Ράιχ, και τον Ζορζ Μελανσό, που ονειρεύεται τη ΓΣΕ (Γαλλική Σοβιετική Ένωση). Αποτέλεσμα: Σε τυχόν εκλογές, αυτοί θα αναδειχθούν σε πρωταγωνιστές!
Αν αποτύχει και ο τελευταίος διορισμός πρωθυπουργού, η μόνη περίπτωση ο Μακρόν να αποφύγει τις εκλογές, είτε βουλευτικές είτε ακόμη και πρόωρες προεδρικές, είναι να αποσύρει τις πρόνοιες περιστολής των δαπανών και το συνταξιοδοτικό. Όμως, ακόμη και η πιθανότητα για κάτι τέτοιο ήδη υποβιβάζει ακόμη περισσότερο τη γαλλική οικονομία και την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας.
Εντέλει, το θέμα δεν είναι τόσο το τι θα επιλέξει ο Μακρόν όσο το ότι αυτή η δυσαρέσκεια των Γάλλων πολιτών, όποιο περιεχόμενο και αν έχει, τους ωθεί στις πιο αντιφατικές και αυτοκαταστροφικές επιλογές.
Εμείς οι… Γάλλοι
Η ανάλυση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά πρόσφατων ερευνών κοινής γνώμης στην Κύπρο δείχνει ότι τείνει να γίνει κυρίαρχο μέσο επιλογής το συναίσθημα. Δηλαδή, οι πολίτες τείνουν όλο και περισσότερο να επιλέγουν κόμμα ή υποψήφιο βουλευτή με βάση το συναίσθημα και όχι τη λογική ή τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Ως κυρίαρχα μάλιστα συναισθήματα προσδιορίζονται η «οργή» και η «αγανάκτηση».
Τα αρνητικά συναισθήματα τείνουν να γίνουν μόνιμο κίνητρο των πολιτών, αντικαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τη λογική αξιολόγηση και τα ιδεολογικά προτάγματα. Αυτή η κατάσταση, με τη σειρά της, παράγει κάποια δευτερογενή αποτελέσματα:
1. Οι επιλογές γίνονται αναπόφευκτα πιο «τυφλές». Η επόμενη μέρα απασχολεί όλο και λιγότερο. Το τι θα κάνει στην πράξη ένα κόμμα ή ένας υποψήφιος μετά την εκλογή τίθεται σε δεύτερη μοίρα. Ουδόλως απασχολούσε, π.χ., τους ψηφοφόρους του Φειδία Παναγιώτου το τι θα κάνει την επομένη της εκλογής του.
2. Όταν η «οργή» και η «αγανάκτηση» βρίσκονται στην πρωτοκαθεδρία, τότε εξ ορισμού αναζητούνται οι λεγόμενες «εξωσυστημικές» λύσεις. Μετακινούμαστε έτσι από το Τι λέει κάποιος στο Πώς το λέει. Αν ο λόγος του είναι έντονος, ακόμη και ακραίος, γίνεται αρεστός ως «αντισυστημικός», σχεδόν ανεξάρτητα με το περιεχόμενο των όσων λέει.
3. Τα κόμματα και οι υποψήφιοι έχοντας υπόψη αυτή την τάση μέσα στην κοινωνία, αντί να επιδιώξουν να την ανασκευάσουν, προσαρμόζονται σ’ αυτήν. Έτσι, ανεβάζουν τους τόνους και προσπαθούν να προκαλέσουν εντύπωση, αντί να παραγάγουν έργο.
4. Ολόκληρη η δημόσια ζωή μετατρέπεται σε μια διαρκή προεκλογική περίοδο. Μέχρι το 2011, οι προεκλογικές περίοδοι περιορίζονταν στους τρεις έως τέσσερις το πολύ μήνες πριν από την εκλογική αναμέτρηση. Σήμερα, έχουμε έναν Πρόεδρο ο οποίος είχε ξεκινήσει προεκλογική εκστρατεία δυόμισι χρόνια πριν το 2023, και τώρα βαδίζουμε σε βουλευτικές εκλογές με τα κόμματα να έχουν ξεκινήσει την προεκλογική διαδικασία εδώ και οκτώ μήνες. Δηλαδή, σχεδόν ενάμιση χρόνο πριν από τον Μάιο του 2026!
Όλα αυτά μαζί δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Το οποίο δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δηλητηριάζει βαθιά τη δημόσια ζωή και τον δημόσιο λόγο.
Ο πολιτικός στραβισμός
Μια άλλη παρενέργεια είναι και το γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά που βαδίζουμε σε βουλευτικές εκλογές με το βλέμμα στραμμένο στις προεδρικές που θα ακολουθήσουν.
Για παράδειγμα, ο ηγέτης του νέου κόμματος «Άλμα», Οδυσσέας Μιχαηλίδης, το έχει δηλώσει ανοιχτά ότι οι βουλευτικές είναι ο βατήρας για τις προεδρικές του 2028. Επίσης, στον ΔΗΣΥ έχουν κατατεθεί εδώ και πολλούς μήνες προτάσεις για τις προεδρικές του 2028 (π.χ. στρατηγική συνεργασία με το ΔΗΚΟ), ενώ είναι και το κόμμα με τους περισσότερους δυνάμει υποψηφίους. Οι οποίοι μάλιστα εργάζονται πυρετωδώς εδώ και έναν χρόνο, όχι για τις βουλευτικές αλλά για τις προεδρικές, προκειμένου να ενισχύσουν τα προσωπικά τους δίκτυα.
Αυτό το παράδοξο έχει ως αρνητική παρενέργεια και πάλιν την απομάκρυνση από την ουσία: Δεν έχει και τόση σημασία τι ακριβώς προτίθεται να κάνει στα μεγάλα ζητήματα ένας υποψήφιος αν εκλεγεί Πρόεδρος αλλά το πόσο έγκαιρα έχει στήσει το προσωπικό του δίκτυο και πόσο ισχυρό είναι αυτό.
Πρόκειται δηλαδή για μια πολιτική ζωή με τη μικρότερη δυνατή δόση πολιτικής!
Επανασυσπείρωση
Όλο αυτό το σκηνικό δημιουργεί και περαιτέρω παράδοξα: Ενώ το βλέμμα είναι στραμμένο στις προεδρικές, αντί για ανοίγματα και κοινωνικές συμμαχίες όπως θα ήταν το αναμενόμενο, δημιουργεί συνθήκες μόνωσης και περιχαράκωσης. Επειδή το έδαφος είναι ελώδες -έως βάλτος- δημιουργούνται συνθήκες ασάφειας και εκλογικής ανασφάλειας.
Για παράδειγμα, τα δύο μεγάλα κόμματα, σε επιτελικό επίπεδο, θέτουν ως πρώτιστο στόχο την επανασυσπείρωση των ψηφοφόρων τους και όχι την προσέλκυση νέων και τις κοινωνικές συμμαχίες. Έτσι, ο πολιτικός λόγος δέχεται ακόμα ένα πλήγμα: Αντί της ουσίας του πολιτικού και ιδεολογικού στίγματος στα μεγάλα ζητήματα, δίνεται έμφαση στα συναισθηματικά εμβλήματα.
Από το «τι εισηγείσαι και τι κάνεις για το Κυπριακό, το στεγαστικό, την κοινωνική πολιτική», μετακινούμαστε στη συμμετοχή σε μνημόσυνα (π.χ. Γρίβα), στην παρουσία σε εμβληματικούς χώρους (π.χ. Φυλακισμένα Μνήματα)· ή σε -δικαιολογημένες βέβαια- διαμαρτυρίες για τη γενοκτονία των Παλαιστινίων, παραδοσιακό έμβλημα της αριστεράς -χωρίς όμως έμφαση στην προοπτική της λύσης δύο κρατών, κάτι που θα διεύρυνε το ακροατήριο.
Ναρκοπέδιο
Η προσήλωση αυτή στα συναισθηματικά εμβλήματα, εκτός της ζημιάς που κάνει στην ουσία της πολιτικής, είναι και αμφίβολης αξίας και αποτελεσματικότητας. Γιατί προσκρούει σε πραγματικούς τοίχους:
(α) Γιατί ένας πολίτης με ακροδεξιό κύτταρο να ψηφίσει ΔΗΣΥ και όχι την πιο αυθεντική επιλογή, το ΕΛΑΜ; Από τη στιγμή μάλιστα που το τελευταίο έχει «πείσει» για μια «αντισυστημική» επίφαση -συμβατή με τα συναισθήματα οργής και αγανάκτησης- ενώ ο ΔΗΣΥ δεν καταφέρνει ούτε να απογαλακτιστεί από το αμαρτωλό πρόσφατο κυβερνητικό παρελθόν ούτε να αποφασίσει αν σήμερα είναι συμπολίτευση ή αντιπολίτευση.
(β) Γιατί ένας πολίτης αριστερών πεποιθήσεων με επαναπροσεγγιστικό κύτταρο να στρέψει εξ ορισμού και απαρέγκλητα την πλάτη στο Volt; Ή γιατί ένας πολίτης με αριστερές καταβολές αλλά όχι παθιασμένος με το Κυπριακό ή το Παλαιστινιακό να αποκλείσει το «Άλμα», που συνάδει και με τον διαμαρτυρόμενο, οργισμένο και αγανακτισμένο «αντισυστημικό»;
Όπως και να εξελιχτούν τα πράγματα, το σίγουρο είναι ότι έχουμε έναν χαμένο και δύο κερδισμένους: Χαμένη είναι η ουσία της πολιτικής, ο ορθολογικός προγραμματισμός και τα μεγάλα ζητήματα -μη εξαιρουμένου του Κυπριακού. Κερδισμένοι είναι το ΕΛΑΜ και το «Άλμα». Η… συναστρία του σημερινού πολιτικού σκηνικού δουλεύει εξαιρετικά ευνοϊκά και για τους δύο. Έστω και με Μαρία Κορυτσά ή χωρίς Χασαπόπουλο…
Το Καλάθι
• … με τα χαμόγελα (1): Χαρά και ανακούφιση για την κατ’ αρχή συμφωνία για τη Γάζα, με την ευχή να μην ανατραπούν τα πράγματα στην εφαρμογή. Αλλά και με την ευχή η πρωτοβουλία ευρωπαϊκών και μουσουλμανικών χωρών (πρωτοβουλία Μακρόν) να έχει συνέχεια, με ορίζοντα μια λύση των δύο κρατών. Χαμόγελα σκόρπισε επίσης σε όλο τον πλανήτη -και ανακούφιση- η απόφαση της νορβηγικής επιτροπής για το Νόμπελ Ειρήνης. Η οποία βράβευσε τη Μαρία Κορίνα Ματσάδο και όχι τον Τραμπ… Με ένα σκεπτικό μάλιστα πολύ δυνατό, που έμοιαζε και σαν απάντηση στον Τραμπ και στους όπου γης τραμπιστές. Η δημοκρατία ως προϋπόθεση για την ειρήνη!
• …με τα χαμόγελα (2): Πολλά χαμόγελα στα υπόλοιπα κόμματα από την αρρυθμία στο «ΑΛΜΑ» με τον Ανδρέα Χασαπόπουλο. Για πολλούς ήταν αναμενόμενη. Υπάρχει ένα είδος ενεργών πολιτών που η συνεργασία μαζί τους αρχικά βοηθά. Ο Γιακωβινισμός φανατίζει, συσπειρώνει, δημιουργεί το απαραίτητο κλίμα συνωμοσιολογίας και δολοφονίας χαρακτήρων· ώσπου να έρθει η στιγμή να στραφούν και εναντίον σου. Από την άλλη, βέβαια, το να κατακλύζεται η επικαιρότητα με συζητήσεις γύρω από ένα νέο κόμμα δεν είναι εξ ορισμού αρνητικό για το ίδιο. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να καθορίζεις την ατζέντα, έστω και άθελά σου…
• …με τα χαμόγελα (3): Πολλά από όσα λέχθηκαν για την Καίτη Κληρίδη που έφυγε ήταν ιδιαίτερα εύστοχα. Η ίδια η σεμνότητά της μας καθοδηγεί να μην τα επαναλάβουμε. Αρκεί να κρατήσουμε το πιο αντιπροσωπευτικό από την ίδια: Το χαμόγελό της. Ήταν ένας απίστευτος καθρέφτης της αυθεντικότητας, της γνησιότητάς της. Μια ακριβής αναπαράσταση της βαθιάς επιθυμίας της να αγκαλιάσει το σύμπαν.
