Το Κυπριακό έμεινε στάσιμο για 8 χρόνια. Αλλά η νέα συγκυρία που διαμορφώνεται μετά την εκλογή του νέου Τ/Κ ηγέτη Τουφάν Έρχιουρμαν απαιτεί πρωτοβουλίες, ίσως και δύσκολες αποφάσεις. Καθώς το ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο της επικαιρότητας, οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και την Κύπρο φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο το διακύβευμα.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε γι’ αυτό στην ολιγόωρη επίσκεψή του στην Κύπρο την Κυριακή (2/11), με αφορμή το μνημόσυνο του αείμνηστου Γλαύκου Κληρίδη, αλλά ο Κύπριος Πρόεδρος απουσίαζε για να τον ακούσει και να συνομιλήσουν διά ζώσης.
Αναφερόμενος στο δίδαγμα που άφησε ο Κληρίδης, ο Μητσοτάκης είπε: «Η καθήλωση μπορεί τελικά να συνεπάγεται οπισθοχώρηση» (γιατί) «πίσω από τις κορώνες του ψευτοπατρωτισμού του παρόντος, κρύβονται συχνά οι αποτυχίες του μέλλοντος».
Το Κυπριακό - σε αντίστοιχο βαθμό και τα ανοιχτά ζητήματα στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας - έχουν ξεχειλίσει τα τελευταία χρόνια από πατριωτικές κορώνες. Τι θα γίνει αν ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θέλει να σπρώξει τις διαδικασίες και ζητήσει από τα μέρη να ανοίξουν τα χαρτιά τους;
Το μήνυμα Μητσοτάκη αφορούσε διάφορους πολιτευτές στην Κύπρο και την Ελλάδα που ενεργούν ως να είναι συγκοινωνούντα δοχεία δημαγωγίας: «Δεν έχουμε ανάγκη ούτε στη Λευκωσία, ούτε και στην Αθήνα» (τις κορώνες του ψευτοπατριωτισμού), ανάγκη έχουμε από τον πατριωτισμό της ευθύνης, του ρεαλισμού και του αποτελέσματος».
Βέβαια, πατούσε σε κυπριακό έδαφος και τήρησε ορισμένα προσχήματα: (οι δύο κυβερνήσεις) «συμβαδίζουν με απόλυτη ταύτιση στον ίδιο δρόμο, με συνέπεια και με αποφασιστικότητα».
Ποια συνέπεια και αποφασιστικότητα όμως;
Αναποφασιστικότητα
Η προσπάθεια για το Κυπριακό ξεκίνησε με κόπο αρχές του 2024 - 7 χρόνια μετά το Κραν Μοντανά, και δεν απέδωσε τίποτα ακόμα. Τον Ιούλιο του 2024 η διαβούλευση της προσωπικής απεσταλμένης του ΟΗΕ Μαρία Άνχελα Ολγκίν έφθασε σε ένα σημείο όπου διαπίστωσε ανοίγματα από Τουρκία και Ελλάδα, σε μια θετική συγκυρία και στον μεταξύ τους διάλογο. Τίποτε δεν προχώρησε γιατί προσέκρουσε στην άρνηση των Κυπρίων ηγετών - Χριστοδουλίδης και Τατάρ. Αργότερα πήρε την… κατιούσα και ο διάλογος Γεραπετρίτη - Φιντάν για τις ε/τ διαφορές.
Στις άτυπες πενταμερείς, ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες απαίτησε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για να αλλάξει το κλίμα. Μέχρι σήμερα, μηδενική ανταπόκριση στα πιο σημαντικά: άνοιγμα σημείων διέλευσης, εμπόριο, επαφές, υλοποίηση δικοινοτικού φωτοβολταϊκού. Μόνο για καθάρισμα νεκροταφείων συμφώνησαν! Ποτέ στο παρελθόν - ακόμα και στα πιο πέτρινα χρόνια με ωμές τις πληγές της τουρκικής εισβολής - δεν υπήρξε τόση ακινησία και δογματισμός.
Ενώ όμως το στρατηγικό αδιέξοδο παραμένει, η Τουρκία και ο νέος Τ/Κ ηγέτης μπορεί να κάνουν αποφασιστική κίνηση. Το έχει ξανακάνει στο παρελθόν, μεταφέροντας το βάρος της ευθύνης στη Λευκωσία.
Απόκλιση
Ο Μητσοτάκης μίλησε ελάχιστα για το Κυπριακό για πολλούς μήνες. Πέρυσι, στη θλιβερή επέτειο για τα 50 χρόνια από την εισβολή, προέτρεψε να μην αφεθεί ξεχασμένο το Κυπριακό. Με τον Χριστοδουλίδη διατηρεί επαφή αλλά και διακριτές αποστάσεις. Ενδεχομένως η προσωπική χημεία τους να μην είναι η καλύτερη. Σε επίπεδο συντονισμού, όμως, οι δύο κυβερνήσεις έχουν σοβαρά προβλήματα.
Μια αξιοσημείωτη απόκλιση που βγήκε πρόσφατα στο φως είναι, πιθανόν, μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ο Μητσοτάκης πρότεινε πολυμερή διάλογο στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας - Αιγύπτου - Λιβύης. Περιέλαβε και την Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν ακούστηκε καμία αντίδραση από τη Λευκωσία. Εξόφθαλμα απουσιάζει από αυτή την πολυμερή το Ισραήλ. Ο Χριστοδουλίδης βάζει πάντα μπροστά το Ισραήλ σε κάθε επικοινωνιακό σχεδιασμό του.
Όμως, ο Μητσοτάκης έθεσε δημόσια την πρόταση για την Ανατολική Μεσόγειο γιατί δεν μπορούσε να μείνει άλλο αδρανής. Κάτι έπρεπε να γίνει, καθώς τους προηγούμενους μήνες η ρητορική όξυνση με την Τουρκία κλιμακώθηκε. Αποκορύφωμα, η προειδοποίηση Φιντάν για (ναυτική) παρουσία στο πεδίο (έρευνες, καλώδια), αν δεν αποδίδει ο διάλογος. Ως γνωστόν, η ηλεκτρική σύνδεση GSI στην πράξη έχει τιναχθεί στον αέρα λόγω αυτού του γεωπολιτικού ρίσκου. Ο αντίκτυπος στις σχέσεις Ελλάδας - Κύπρου συνεχίζεται, καθώς καμία κυβέρνηση δεν θέλει να επωμιστεί την ευθύνη για τη ματαίωση του έργου.
Αλλά, ο Κύπριος Πρόεδρος κοιτάζει τη δική του ατζέντα, αντί να σκεφτεί τι να κάνει με το Κυπριακό. Γι’ αυτό μάζεψε από τα συρτάρια του Υπουργείου Εξωτερικών μια παλιά πρόταση και εξήγγειλε πρωτοβουλία για δημιουργία ΟΑΣΕ Μέσης Ανατολής - που μπορεί να γίνει, όπως διακήρυξε, και …ΝΑΤΟ. Προ ημερών είχε καταρτίσει επίσης ένα σχέδιο για την ανοικοδόμηση της Γάζας. Το Βαρώσι είναι 51 χρόνια εγκαταλειμμένο.
Βρυξέλλες
Ο συντονισμός των δύο κυβερνήσεων στην ΕΕ, επίσης πάσχει σοβαρά. Οι Ευρωπαίοι φτιάχνουν νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας και έχουν βάλει την Τουρκία ως βασικό ΝΑΤΟϊκο βραχίονά της. Η Κύπρος και η Ελλάδα αντιμάχονται την πρόσβαση της Τουρκίας στην πρωτοβουλία SAFE σε χρηματοδοτήσεις για κατασκευή όπλων.
Η Τουρκία βρίσκει άλλους τρόπους να συμμετάσχει και οι δύο κυβερνήσεις μένουν στο ευρωπαϊκό τραπέζι με ένα θεωρητικό βέτο στο χέρι, χωρίς κανένα αντάλλαγμα: ούτε άρση του casus belli που θέλει ο Μητσοτάκης, ούτε «κάτι» που ζητά ο Χριστοδουλίδης για το Κυπριακό, αλλά δεν το ομολογεί. Εν τω μεταξύ οι Γερμανοί, οι Βρετανοί, οι Ιταλοί και οι Πολωνοί δίνουν περισσότερα συμβόλαια στην Τουρκία μέσω διμερών ανταλλαγών για να πωλήσουν δικά τους πολμικά αεροπλάνα, όπως Eurofighter και Tyfoon.
Στις Βρυξέλλες η ελλαδική αντιπροσωπεία αποφεύγει να διασταυρωθεί στους διαδρόμους με την κυπριακή. Εντός των ομάδων εργασίας του Συμβουλίου, όταν μιλούν οι Κύπριοι, οι Ελλαδίτες τηρούν σιγή.
Εσωτερικός αντίκτυπος
Το βασικό ζήτημα για το οποίο φανερά αποκλίνουν οι δύο κυβερνήσεις είναι στρατηγικό: «τι να κάνουν με την Τουρκία;» Aντιπαλότητα και αδιέξοδα στον χρόνο, όπως θέλει η «σχολή Σαμαρά» ή σύμπραξη για λύσεις; Χωρίς να έχει απάντηση, ο Χριστοδουλίδης διεκδικεί ρόλο εθνικού πρωταγωνιστή στη ρητορική αντιπαράθεση με την Τουρκία, ασχέτως αν κάνει το παν για να βγάλει φωτογραφία με τον Ερντογάν.
Αυτά, βέβαια, λειτουργούν διαλυτικά στο επίπεδο της διπλωματίας, αλλά αρέσουν στα εθισμένα ΜΜΕ και ιδιαίτερα σε πολιτευτές όπως ο Νίκος Δένδιας. Στο τέλος, όμως, μπορεί να δυσκολεύουν περισσότερο τον Μητσοτάκη σε περίπτωση εκλογών το 2027. Πώς θα τιθαθεύσει το τέρας που δημιούργησε η πολύχρονη στασιμότητα στα θέματα εξωτερικής πολιτικής;
Ο Χριστοδουλίδης επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους - το 13ο μνημόσυνο του πατέρα του στην Πάφο - και δεν παρέστη στο μνημόσυνο Κληρίδη. Πρόκειται για σοβαρό σφάλμα τακτικής από την πλευρά του Χριστοδουλίδη. Με την παρουσία του ο Μητσοτάκης υπογράμμισε πιο έντονα στους Κυπρίους ότι ο ΔΗΣΥ είναι ο πραγματικός εταίρος και συνομιλητής του στην Κύπρο. Το πιο πιθανόν είναι ο Μητσοτάκης να ξαναγίνει Πρωθυπουργός το 2027, δηλαδή πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο. Οι σχέσεις με την Ελλάδα προστίθενται στην αλυσίδα με τους αδύναμους κρίκους του Χριστοδουλίδη, που δεν μπορεί να ελπίζει σε ερείσματα στον ΔΗΣΥ.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών
