«Χωρίς ίχνος σεβασμού προς τα δημοκρατικά δικαιώματα του κυπριακού λαού, χωρίς ίχνος σεβασμού προς την ανεξαρτησίαν και την κυριαρχίαν της Κυπριακής Δημοκρατίας, η ελληνική χούντα έχει επεκτείνει την δικτατορίαν της εις Κύπρον»
Μακάριος (Ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας)
Στην εκπομπή του ΡΙΚ «Αποτυπώματα» με τίτλο «Η ομιλία του Μακάριου στον ΟΗΕ» που αφορούσε την ομιλία του Αρχιεπισκόπου στο Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ στις 19 Ιουλίου 1974, παραμονή της τουρκικής εισβολής, ακούσαμε πράματα και θάματα.
Ένας από τους συμμετέχοντες στη συζήτηση μάς είπε ότι ο Μακάριος χρησιμοποίησε τον όρο «εισβολή» κατόπιν υποδείξεως του τότε Πρωθυπουργού της Αγγλίας, Χάρολντ Ουίλσον. Στην πραγματικότητα δεν ήταν μόνο ο Ουίλσον που «πήρε χαμπάρι» ότι το λεγόμενο πραξικόπημα ήταν εισβολή. Ο διεθνής Τύπος βούιζε τότε για εισβολή της χούντας. Σαν να ήταν χθες που άκουσα το πρόγραμμα του ΒΒC «Press Review» της 16ης Ιουλίου 1974 (μάλιστα, είμαι αυτήκοος μάρτυρας!) που η εφημερίδα Daily Telegraph τιτλοφορούσε τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου ως «Ill-disguised invasion», δηλαδή κακώς συγκαλυμμένη εισβολή. Η δε γαλλική «Le Monde», σε κύριο άρθρο της στις 16 Ιουλίου 1974, χρησιμοποίησε τον όρο «invasion flagrante», τουτέστιν ανοιχτά και χωρίς ντροπή εισβολή.
Όπως έχω εξηγήσει και σε προηγούμενα άρθρα μου, τα διαδραματισθέντα τη 15η Ιουλίου θα συνιστούσαν πραξικόπημα εάν Κύπριοι ανέτρεπαν τον Μακάριο. Δεν συνέβη όμως αυτό. Στην πραγματικότητα ήταν μια άλλη χώρα, η Ελλάδα (έστω κι αν η κυβέρνησή της τότε ανέλαβε την εξουσία πραξικοπηματικά), που επιτέθηκε κατά της Κύπρου και από τη 15η/07 έως την 23η/071974 μάς κυβερνούσε ένα ξένο κράτος. Ο Πρόεδρος Σαμψών και οι υπουργοί διορίστηκαν από την Ελλάδα και ορκίσθηκαν μάλιστα στον νέο «Αρχιεπίσκοπο» (που διόρισε η χουντική κυβέρνηση, τον Γεννάδιο) όπως προνοεί το Σύνταγμα της Ελλάδας -όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει θρησκευτικός όρκος στην Κυπριακή Δημοκρατία. Βεβαίως, ήταν μια εισβολή με τη δική της ιδιαιτερότητα αφού (α) η Ελλάδα είχε στρατεύματα (την ΕΛΔΥΚ) που στάθμευαν στην Κύπρο και επομένως δεν ήταν ανάγκη να τα μεταφέρει εδώ για να εισβάλει, και (β) Έλληνες αξιωματικοί ήλεγχαν απόλυτα την Εθνική Φρουρά.
Επί της ουσίας, ο Μακάριος δεν ήταν ένα άβουλο ον, αναποφάσιστος, αδρανής, χωρίς πρωτοβουλία και αυτοπεποίθηση και, επομένως, έρμαιο του Ουίλσον. Γνώριζε πιο πολύ από όλους μας ότι ήταν μια βάναυση χουντική εισβολή. Αν παρέλειπε να πει τα πράγματα με το όνομά τους ή αν, όπως εισηγήθηκε ένας προσκεκλημένος στο πρόγραμμα «Αποτυπώματα», έλεγε απλά ότι ήταν «εσωτερική υπόθεση» (!) των Ελληνοκυπρίων, δεν θα έπειθε ούτε τους βλακωδέστερους των βλακών, ενώ θα κατεγράφετο στην Ιστορία ως ψεύτης, δειλός, δόλιος, ευθυνόφοβος.
Αναμφίβολα, ο Μακάριος στην πολιτική του σταδιοδρομία έκανε λάθη ων ουκ έστιν αριθμός. Όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση, στην ομιλία του ενώπιον του ΣΑ των ΗΕ, επέδειξε εντιμότητα, ευθυκρισία και πατριωτισμό. Δεδομένου ότι ο στόχος του ήταν να απαλλαγεί η Κύπρος από τους γκάνγκστερ της χούντας, έπρεπε να αποδείξει στο ΣΑ ότι ήταν εισβολή κι όχι εσωτερική υπόθεση των Κυπρίων, τουτέστιν πραξικόπημα. Αν επικρατούσε η άποψη ότι ήταν πραξικόπημα, το ΣΑ δεν θα είχε λόγο επέμβασης καθότι σε τέτοια περίπτωση θα θεωρείτο εσωτερική υπόθεση. Αν όμως το ΣΑ πειθόταν ότι ήταν εισβολή, τότε, θα μπορούσε να παρέμβει στρατιωτικά, σύμφωνα με το Κεφάλαιο VII του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, εάν κρίνει ότι υπάρχει απειλή για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Το Συμβούλιο μπορεί να εξουσιοδοτήσει στρατιωτική δράση από κράτη μέλη ή συνασπισμούς, αφού εξαντλήσει όλα τα άλλα ειρηνικά μέσα. Για παράδειγμα, έχει εξουσιοδοτήσει ενέργειες όπως τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991 για να απελευθερωθεί το Κουβέιτ. Αλλά και να μην επενέβαινε στρατιωτικά το ΣΑ, ο Μακάριος ανέμενε τουλάχιστο να επιβληθούν ποικίλες κυρώσεις κατά της χουντικής Ελλάδας για να παραδώσει την εξουσία στους Κυπρίους. Εκ των υστέρων βέβαια ήταν μάταιος κόπος διότι οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν αποδοκίμασαν τους πραξικοπηματίες αλλά και αγωνίστηκαν να μην καταδικασθεί η χούντα από το ΣΑ και να αναγνωρισθεί ο Σαμψών! (Βλ. Έκθεση της Επιτροπής Pike στο «Bήμα», 21/11/1976).
Ένα από τα πιο αισχρά ψέματα για τον Μακάριο είναι ότι κάλεσε δήθεν τις εγγυήτριες δυνάμεις να επέμβουν για να τον αποκαταστήσουν στο αξίωμά του. Πρώτον, οι τουρκικές δυνάμεις εισβολής είχαν αρχίσει την πορεία τους προς την Κύπρο πριν από την ομιλία του Μακάριου στο ΣΑ. Για την ακρίβεια, η απόφαση για εισβολή ελήφθη τα ξημερώματα της 16ης Ιουλίου. Δεύτερον, ο Μακάριος κάλεσε το ΣΑ να επέμβει κι όχι τις εγγυήτριες δυνάμεις. Ο λόγος που καμιά χώρα δεν καταδίκασε την τουρκική εισβολή δεν ήταν ο λόγος του Μακάριου στο ΣΑ του ΟΗΕ αλλά η βάναυση ελληνική εισβολή που προηγήθηκε.
Οι «ακραιφνείς Έλληνες» στηλιτεύουν τη δήλωση του Αρχιεπισκόπου στο ΣΑ ότι από το «πραξικόπημα» θα επηρεάζονταν και οι Τουρκοκύπριοι. Η ακριβής δήλωσή του ήταν: «Το πραξικόπημα είναι μία εισβολή και εκ των συνεπειών της θα υποφέρει όλος ο λαός της Κύπρου, αμφότεροι Έλληνες και Τούρκοι». Μα φυσικά θα επηρεάζονταν όλοι, ανεξαρτήτως εθνικότητας, σε ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς. Μήπως δεν υπέφεραν μαζί μας οι Τ/Κ την περίοδο που διοικούσε η χούντα, από τις 15 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974; Η ελευθερία διακίνησής τους περιορίστηκε σημαντικά λόγω των διατάξεων περί κατ’ οίκον περιορισμών. Υποδεικνύοντας αυτή την πτυχή, ο Μακάριος συμπεριφέρθηκε, προς τιμήν του, ως Πρόεδρος όλων των Κυπρίων κι όχι σαν Πρόεδρος ή εκπρόσωπος των Ελληνοκυπρίων.
