Η Νομική Υπηρεσία δεν είναι μόνο ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης, και ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας, Σάββας Αγγελίδης. Αποτελείται επίσης από εννέα εισαγγελείς, 20 ανώτερους δικηγόρους της Δημοκρατίας, 32 δικηγόρους της Δημοκρατίας Α’, 50 δικηγόρους της Δημοκρατίας, δημόσιους κατηγόρους, διοικητικό προσωπικό και άλλους λειτουργούς, οι οποίοι εργάζονται νυχθημερόν για την απονομή της δικαιοσύνης. Στην προσπάθειά τους αυτή, ενίοτε απειλούνται, δέχονται ακόμη και βομβιστικές ή εμπρηστικές επιθέσεις. Παράλληλα, έχουν να αντιμετωπίσουν και την απαξίωση των πολιτών εξαιτίας συγκεκριμένων αποφάσεων που έλαβαν οι δύο επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας, που αφορούν, κυρίως, αναστολές ποινικών διώξεων. Αποφάσεις οι οποίες παραμένουν μέχρι σήμερα ανέλεγκτες, δεν δημοσιοποιούνται και προκάλεσαν έντονη λαϊκή οργή όταν κάποιες εξ αυτών είδαν το φως της δημοσιότητας.
Η αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο ζήτημα δεν είναι νέο φαινόμενο. Στο παρελθόν υπήρξε περίπτωση κατά την οποία Γενικός Εισαγγελέας ανέστειλε την ποινική δίωξη του γιου του, ο οποίος κατηγορείτο για σοβαρά ποινικά αδικήματα, για να μην καταλήξει στη φυλακή. Περιστατικό που ανέδειξε με τον πιο εύγλωττο τρόπο την επιτακτική ανάγκη λογοδοσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη σημειώθηκε στις 4 του μήνα: το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο για την καθιέρωση δικαστικού ελέγχου των μέχρι σήμερα ανέλεγκτων αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα και του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα.
Το νομοσχέδιο βρίσκεται ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών. Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση που το συνοδεύει, προβλέπεται ο έλεγχος των τελικών αποφάσεων του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου από το Ανώτατο Δικαστήριο, οι οποίες αφορούν: α) τη μη άσκηση ποινικής δίωξης για συγκεκριμένο αδίκημα και β) την αναστολή ποινικής δίωξης σε υποθέσεις ενώπιον Κακουργιοδικείου.
Ο έλεγχος θα πραγματοποιείται βάσει συγκεκριμένων λόγων που προβλέπονται στο νομοσχέδιο και τους οποίους δύνανται να επικαλεστούν τα δικαιούμενα πρόσωπα που αμφισβητούν τις εν λόγω αποφάσεις. Ποια είναι τα δικαιούμενα πρόσωπα; Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν υποστεί βλάβη ή ζημιά, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής, ψυχικής ή συναισθηματικής βλάβης, καθώς και της οικονομικής ζημιάς, η οποία προκλήθηκε άμεσα από το αδίκημα για το οποίο δεν ασκήθηκε δίωξη ή ανεστάλη η ποινική διαδικασία. Το πρόσωπο αυτό αναγνωρίζεται ως θύμα για σκοπούς του παρόντος νόμου. Δικαιούται επίσης να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο και πρόσωπο πρώτου βαθμού συγγένειας με το θύμα, στην περίπτωση που το θύμα απεβίωσε συνεπεία της διάπραξης του αδικήματος.
Σήμερα, ο Γενικός Εισαγγελέας ασκεί ταυτόχρονα τα καθήκοντα νομικού συμβούλου του κράτους και Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου. Με την ψήφιση των μεταρρυθμιστικών νομοσχεδίων προβλέπεται διαχωρισμός των δύο ρόλων: ο νομικός σύμβουλος του κράτους και ο Γενικός Δημόσιος Κατήγορος θα είναι πλέον διαφορετικά πρόσωπα.
Μόνο στην Κύπρο…
- Η Κύπρος παραμένει το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ στο οποίο δεν προβλέπεται κανένας έλεγχος των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα είτε υπό τη μορφή δικαστικού ελέγχου είτε υπό τη μορφή εσωτερικού διοικητικού ελέγχου.
- Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η έλλειψη ένδικων μέσων κατά των αποφάσεων των δημόσιων κατηγόρων, όπως, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις μη άσκησης ποινικής δίωξης, δεν θεωρείται αποδεκτή καθώς ενέχει υψηλό κίνδυνο έλλειψης λογοδοσίας και, κατά συνέπεια, αυθαιρεσίας.
- Την ανάγκη για λογοδοσία και δικαστικό έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου επισημαίνουν σταθερά διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και η Επιτροπή της Βενετίας για το Κράτος Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης.
- Το σημαντικότερο, και άμεσα συνδεόμενο με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ότι η απουσία δυνατότητας ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα παραβιάζει το δικαίωμα προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου για τα άτομα που επηρεάζονται δυσμενώς από αυτές. Αυτό αφορά, ενδεικτικά, θύματα εγκληματικών πράξεων ή συγγενείς πρώτου βαθμού των θυμάτων που απεβίωσαν συνεπεία των πράξεων αυτών.
Με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη να θεσμοθετήσει διαδικασία δικαστικού ελέγχου των σχετικών αποφάσεων, η Κυπριακή Δημοκρατία εναρμονίζεται με τις ευρωπαϊκές πρακτικές και αποκαθιστά ένα αυτονόητο δικαίωμα των πολιτών: τη δυνατότητα να αμφισβητούν εισαγγελικές αποφάσεις που τους επηρεάζουν ουσιωδώς. Η Βουλή καλείται πλέον να ολοκληρώσει αυτή τη σημαντική μεταρρύθμιση το συντομότερο δυνατόν, ψηφίζοντας και το σχετικό νομοσχέδιο πριν τον Φεβρουάριο του 2026, οπότε ολοκληρώνεται η θητεία της ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών.
