Λεζάντα φωτογραφίας: Μετά την 5μερή συνάντηση στη Γενεύη, η απειλή των εσπεριδοειδών ανήκει στα θέματα που επεξεργάζεται η δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για το Περιβάλλον, για να εισηγηθεί μέσω των δύο διαπραγματευτών στους Νίκο Χριστοδουλίδη και Ερσίν Τατάρ την απόφαση συγκεκριμένου πλάνου δράσεων.
Ο κίνδυνος να εξαλειφθούν τα εσπεριδοειδή από την επέλαση της πιο καταστρεπτικής ασθένειας για αυτά σε Αμερική, Ασία και Αφρική, το βακτήριο του Κίτρινου Δράκου των Εσπεριδοειδών (HLB), σκιάζει αυτή τη στιγμή την Κύπρο. Από το 2023, όταν το έντομο ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) Diaphorina citri, που είναι ο κύριος φορέας της ασθένειας, ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά στο νησί, συγκεκριμένα σε μία καλλιέργεια στο Φασούρι της Λεμεσού και πλέον έχει διασπαρθεί παντού, απασχολεί έντονα και τις δύο πλευρές του νησιού, με αποτέλεσμα να αρχίσουν από την πρώτη στιγμή να λάμβανονται συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό ή/και την εξάλειψή του, ούτως ώστε να αποτρέψουν ή να μειώσουν τους οποιουσδήποτε υπαρκτούς κινδύνους εξάπλωσης του βακτηρίου, εφόσον εισέλθει στο νησί. Ωστόσο, μέχρι στιγμής αυτό δεν κατέστη εφικτό. Το έντομο έχει κατακλύσει γεωγραφικά σχεδόν όλη την Κύπρο. Πρέπει να τονιστεί ότι η ψύλλα δεν έχει ανιχνευθεί σε κανένα άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά μόνο στην Κύπρο, με την ΕΕ να ανησυχεί και να βρίσκεται από την αρχή σε πλήρη συντονισμό με την Κυπριακή Δημοκρατία. Η πιο κοντινή χώρα με εντοπισμό του βακτηρίου HLB είναι η Σαουδική Αραβία.
Στα ΜΟΕ της Γενεύης
Πλέον, έχει γίνει κατανοητό από τις δύο πλευρές, τουλάχιστον σε επίπεδο επιστημόνων, ότι η αποτελεσματικότητα των μέτρων απαιτεί συντονισμένες ενέργειες, διότι τέτοια ζητήματα, όπως οι ασθένειες των φυτών, δεν μπορούν να λυθούν παρά μόνο αν αντιμετωπιστούν στο σύνολο της έκτασης της Κύπρου. Το πρόβλημα βρίσκεται εδώ και καιρό στην προμετωπίδα των θεμάτων που απασχολούν τη δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για το Περιβάλλον και μάλιστα μετά την πενταμερή συνάντηση για το Κυπριακό στη Γενεύη τον περασμένο Μάρτιο, ανήκει στα θέματα που επεξεργάζεται, για να εισηγηθεί μέσω των δύο διαπραγματευτών στους δύο ηγέτες την απόφαση συγκεκριμένου πλάνου δράσεων, κάτω από τη συμφωνία για πρωτοβουλίες για το περιβάλλον ως Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Λεζάντα φωτογραφίας: Επιστήμονες πιστεύουν ότι το βλαβερό έντομο εισήλθε μέσω φυτικού υλικού που μεταφέρθηκε στις αποσκευές ταξιδιωτών και ανησυχούν σοβαρά ότι η ασθένεια HLB θα εισέλθει στην Κύπρο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. (Φωτογραφία: Τμήμα Γεωργίας).
Απόλυτη διάθεση για συντονισμό
Η τρίτη στη σειρά ευρεία συνάντηση επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων για το θέμα, προερχόμενων και από τις δύο πλευρές μετά από συντονισμό τους από τους δύο εξειδικευμένους για το θέμα των φυτοασθενειών επιστήμονες, οι οποίοι εργοδοτούνται μέσα από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των ΗΕ (UNDP), με χορηγία από την ΕΕ, έγινε την περασμένη εβδομάδα (Πέμπτη, 24 Απριλίου). Ήταν η πρώτη ευρεία συνεδρίαση μετά την πενταμερή σύσκεψη της Γενεύης, με τον Ελληνοκύπριο συμπρόεδρο της Επιτροπής, Μιχάλη Λοϊζίδη, να κάνει λόγο για ένα «ξεμούδιασμα» των επιστημόνων. «Φάνηκε ξεκάθαρα η απόλυτη διάθεση από τους επιστήμονες των δύο πλευρών για συντονισμό», ανέφερε.
Τρεις αποφάσεις
Συγκεκριμένα αποφάσισαν, πρώτον, τη δημιουργία μίας κοινής βάσης δεδομένων για το πού και πώς διασπείρεται η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) Diaphorina citri. Συμφώνησαν ότι σε τακτά χρονικά διαστήματα εντός του έτους οι επιστήμονες των δύο πλευρών θα πρέπει να κοινοποιούν τα αποτελέσματα της συλλογής πληροφοριών από το πεδίο, πάνω σε αυτή την κοινή βάση δεδομένων, την οποία θα διαχειρίζεται το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των ΗΕ (UNDP). Στην ίδια βάση θα περνάνε δεδομένα που αφορούν και άλλους παθογόνους οργανισμούς που εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς προσβάλλοντας επίσης και άλλα φυτικά είδη, όπως τις παπουτσοσυκιές, τις φοινικιές, τις κολοκυθιές, τα πεύκα κ.ά.
Δεύτερον, στην πτυχή της αντιμετώπισης του εντόμου, η οποία μέχρι σήμερα γίνεται και από τις δύο πλευρές με διάφορους τρόπους, οι επιστήμονες συμφώνησαν ότι η χημική αντιμετώπιση, που αφορά τις μεγάλες καλλιέργειες εσπεριδοειδών, θα πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένα σκευάσματα, τα οποία δεν είναι απαγορευμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τρίτον, πάλι για την αντιμετώπιση, αλλά σε σχέση και με περιοχές που δεν μπορούν να γίνονται ψεκασμοί, όπως οι αυλές των σπιτιών, τα πεζοδρόμια και τα πάρκα, συμφωνήθηκε να εισάγονται και να απελευθερώνονται στο νησί κοινά απόδεκτά παράσιτα, τα οποία είναι εχθροί και καταπολεμούν την ασιατική ψύλλα, ώστε ένα παράσιτο που εισάγει η μία πλευρά να μην καταπολεμά αυτό που εισάγει η άλλη. Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζίδη, και οι δύο πλευρές έχουν μέχρι σήμερα προχωρήσει στην εισαγωγή παρασίτων ως βιολογικό μέτρο αντιμετώπισης.
Εξηγώντας τη διαδικασία, ο κ. Λοϊζίδης είπε ότι ακολούθως οι τεχνικές εισηγήσεις θα πάνε στους δύο διαπραγματευτές και από εκεί στους δύο ηγέτες, για να αποφασίσουν για την εφαρμογή τους. Ωστόσο, χαρακτήρισε σημαντική την αναγνώριση των πιο πάνω αναγκών σε επίπεδο τεχνικής επιτροπής.
Σιωπηλός δολοφόνος των δέντρων
Αξίζει να σημειωθεί ότι την προσεχή εβδομάδα θα διεξαχθεί στη Λεμεσό ακόμη ένα διεθνές συνέδριο για το θέμα, μέσα στα πλαίσια των δράσεων του Κλάδου Φυτοϋγείας του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Τον περασμένο Νοέμβριο, όταν φιλοξενήθηκε στην Πάφο το 21ο Πανελλήνιο Φυτοπαθολογικό Συνέδριο, όπου υπήρχε στρογγυλή τράπεζα συζήτησης για την ασιατική ψύλλα και το HLB, δύο ερευνητές, οι Γιώργος Βιδαλάκης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ριβερσάιντ των ΗΠΑ, και Λεάντρο Πένα του Πολυτεχνείου της Βαλένθια, ο οποίος διεξάγει έρευνες στη Βραζιλία, μοιράστηκαν τεχνογνωσία και εμπειρίες από το «μέτωπο του πολέμου» με συναδέλφους τους στην Κύπρο και λειτουργούς του Τμήματος Γεωργίας. Οι ιστορίες που διηγήθηκαν για το HLB προκάλεσαν ανατρίχιασμα. Τα βακτήρια που εξαπλώνει δρουν σαν σιωπηλός δολοφόνος των δέντρων, μπλοκάροντας τη ροή θρεπτικών συστατικών. Τα φύλλα αναπτύσσουν κίτρινο μοτίβο, οι καρποί γίνονται πικροί και παραμορφωμένοι, και μέσα σε 5-8 χρόνια το δέντρο πεθαίνει.
Παρά τα περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δαπανηθεί στην έρευνα παγκοσμίως, οι επιστήμονες δεν έχουν βρει θεραπεία. Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Η Φλόριντα, κάποτε παγκόσμια δύναμη στα εσπεριδοειδή, έχασε το 90% της παραγωγής της, δεν μπορούν να καλλιεργηθούν πλέον εσπεριδοειδή. Η Βραζιλία, ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, έχασε τα μισά της δέντρα.
Πιθανότατα μέσω αποσκευών
Ο προάγγελος της καταστροφής, η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) Diaphorina citri, είναι ένα μικρό έντομο 3 έως 4 mm με διάστικτο καφέ σώμα και ανοικτό καφέ κεφάλι, το οποίο επικάθεται κυρίως στα εσπεριδοειδή, προκαλώντας συστροφή των φύλλων στους νεαρούς βλαστούς, χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερη ζημιά στα δέντρα και την παραγωγή. Καθώς είναι ο κύριος φορέας της ασθένειας του κίτρινου δράκου των εσπεριδοειδών (HLB), μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γεωργία, την οικονομία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό. Το Τμήμα Γεωργίας του Υπουγείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, πιστεύει ότι το βλαβερό έντομο εισήλθε μέσω φυτικού υλικού που μεταφέρθηκε στις αποσκευές ταξιδιωτών και ανησυχεί σοβαρά ότι η ασθένεια HLB θα εισέλθει στην Κύπρο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.
Οι εξαγωγές των εσπεριδοειδών και η αξία παραγωγής
Η εσπεριδοκαλλιέργεια στο έδαφος που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία έχει έκταση με βάση τα στοιχεία του ΚΟΑΠ (2023), περίπου 3.000 εκτάρια γης. Σε αυτόν τον αριθμό δεν περιλαμβάνονται τα εσπεριδοειδή σε κήπους και δημόσιους χώρους. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, για την ίδια χρονιά η αξία των εξαγωγών εσπεριδοειδών από την Κύπρο ήταν 12 εκατ. και 408 χιλιάδες ευρώ (18.828 kg). Για το 2024 (περίοδος Ιανουαρίου - Αυγούστου), η αντίστοιχη αξία ήταν 7 εκατ. και 289 χιλιάδες ευρώ (10.860 kg).
Όσον αφορά την αξία παραγωγής εσπεριδοειδών στην Κύπρο, υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μέχρι το 2021, όπου για συνολική έκταση γης 2.908 εκταρίων και συνολική παραγωγη 56.199 τόνων, η συνολική αξία παραγωγής είναι 14 εκατ. και 320 χιλιάδες ευρώ.
