Η διαδικασία δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Προκειμένου να τερματιστούν οι πόλεμοι στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ήταν πρώτα απαραίτητο να τερματιστούν οι συνεχιζόμενες πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Στις 9 Μαΐου 1950, ο Ρόμπερτ Σούμαν κήρυξε την έναρξη αυτή της διαδικασίας ειρήνης με μια ιστορική δήλωση. Πρότεινε να τεθεί η παραγωγή χάλυβα και άνθρακα της Γαλλίας και της Γερμανίας υπό τον έλεγχο μιας Ανώτατης Αρχής. Έτσι, οι πολεμικές βιομηχανίες των δύο χωρών θα ελέγχονταν από ένα ουδέτερο θεσμό. Στη συμφωνία αυτή θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και άλλες χώρες, αν το επιθυμούσαν...
«Η παγκόσμια ειρήνη μπορεί μόνο να επιτευχθεί με δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες με τους κινδύνους που την απειλούν...», είπε ο Σούμαν, υπογραμμίζοντας ένα πολύ σημαντικό σημείο: Η ευρωπαϊκή ενότητα δεν θα επιτευχθεί από την πρώτη στιγμή με ένα σχέδιο, αλλά μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που οικοδομούν την πραγματική αλληλεγγύη. Πρώτα απ' όλα, θα έπρεπε να τεθούν τα θεμέλια μιας κοινής οικονομίας ως το πρώτο βήμα προς την ομοσπονδιακή Ευρώπη. Μιας οικονομίας που θα βασίζεται στη συγχώνευση των συμφερόντων. Πράγματι, η διαδικασία διαμόρφωσης της ΕΕ αναπτύχθηκε στη βάση κοινών οικονομικών συμφερόντων και αλληλεξάρτησης.
Κατά τη γνώμη μου, εμείς οι Κύπριοι έχουμε να μάθουμε πολλά από τη διαδικασία διαμόρφωσης της ΕΕ και σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να επανεξετάσουμε το ρόλο της ΕΕ στη λύση του Κυπριακού.
Πριν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, γινόταν αναφορά για τον «καταλυτικό ρόλο» που θα έπαιζε η Ένωση στη λύση του Κυπριακού προβλήματος. Αυτό, όντως, ίσχυε. Στη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι το 1999, μέχρι και το 2004 δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για λύση. Αλλά η ελληνοκυπριακή κοινότητα απέρριψε το σχέδιο λύσης του ΟΗΕ.
Έκτοτε, οι ελληνοκυπριακές πολιτικές ελίτ προσπάθησαν να εργαλειοποιήσουν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ για να ασκήσουν πίεση πάνω στην Τουρκία. Στις δύο δεκαετίες που μεσολάβησαν έγινε σαφές ότι αυτή δεν είναι μια γόνιμη μέθοδος. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ διολίσθησαν σε διαφορετική κατεύθυνση. Κανείς δεν μιλά πλέον για την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Σε αυτή την κατάσταση, το δόγμα «άσκησης πίεσης στην Τουρκία καθώς αυτή κινείται προς την ΕΕ» που διατύπωσε ο Τάσσος Παπαδόπουλος το 2004, και το οποίο υιοθέτησαν και άλλοι ηγέτες, δεν ισχύει πλέον.
Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να βρούμε εναλλακτικές ιδέες για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο Κυπριακό.
Σε αυτό το σημείο, νομίζω ότι πρέπει να αξιοποιήσουμε τις αυθεντικές ιδέες που διατυπώθηκαν στη διαδικασία ίδρυσης της ΕΕ. Αυτό που είπε ο Σούμαν για την Ευρώπη ισχύει και για την Κύπρο. Δεν φαίνεται δυνατό να ενωθεί η Κύπρος αμέσως στη βάση ενός σχεδίου. Η επανένωση μπορεί να επιτευχθεί μέσα από «δημιουργικές προσπάθειες σε κλίμακα που να ανταποκρίνεται στους κινδύνους που την απειλούν».
Πρέπει να υπάρξει σύγκλιση συμφερόντων και συνεργασία που θα ανοίξει το δρόμο για ένα μελλοντικό ομοσπονδιακό κράτος. Βήμα το βήμα, μέσα από πρακτικές επιτυχίες, πρέπει να επιτευχθεί όλο και μεγαλύτερη αλληλεγγύη και συνεργασία.
Σε αυτή τη διαδικασία, η οποία μπορεί επίσης να ονομαστεί «ομοσπονδιοποίηση από τα κάτω», θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη θεσμοθέτηση κοινών συμφερόντων. Θεσμοί όπως ένα κοινό νοσοκομείο, ένα κοινό πανεπιστήμιο και, όπως έκαναν η Γερμανία και η Γαλλία, ένα κοινό τηλεοπτικό κανάλι, θα πρέπει να υλοποιηθούν. Πρέπει επίσης, να ενθαρρυνθεί περισσότερο το εμπόριο εντός της χώρας. Όπως και στην Ευρώπη, θα πρέπει να προετοιμαστούν σχέδια προσέγγισης και συμφιλίωσης στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και του αθλητισμού.
Όταν οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν για την Ένωση, συμφώνησαν να εξουσιοδοτήσουν μια Ανώτατη Αρχή. Στην Κύπρο υπάρχει ήδη μια Ανώτατη Αρχή που μπορεί να θέσει τις σχέσεις των δύο κοινοτήτων σε μια νέα πορεία. Και αυτή είναι η ίδια η ΕΕ.
Με την εξουσία και την οικονομική στήριξη της, οι δύο κοινότητες μπορούν να αναπτύξουν έναν κοινό οικονομικό και πολιτιστικό χώρο. Μπορούν να συνεργαστούν σε όλους τους τομείς της ζωής και να προχωρήσουν σταδιακά προς μια ομοσπονδιακή Κύπρο.
Αν ζητήσουμε από την ΕΕ να διαδραματίσει έναν τέτοιο ρόλο, είμαι βέβαιος ότι θα ανταποκριθεί θετικά.
Είναι όνειρο απατηλό να ελπίζουμε ότι η ΕΕ θα ασκήσει πίεση στην Τουρκία για να λύσει το Κυπριακό. Οι δύο τελευταίες δεκαετίες το έχουν αποδείξει περίτρανα αυτό. Το πιο ρεαλιστικό βήμα που μπορεί να κάνει η ελληνοκυπριακή πολιτική ελίτ είναι να ενθαρρύνει την ΕΕ, με την αρωγή των Ηνωμένων Εθνών, να προωθήσει τη συνοχή μεταξύ των δύο κοινοτητών...
