Το ενδεχόμενο πρόκλησης ρύπανσης στη λεκάνη απορροής του ποταμού Κούρη και ακολούθως στον μεγαλύτερο υδατοφράκτη της Κύπρου, λόγω φερτών υλικών που προέκυψαν από τη μεγάλη πυρκαγιά στη Λεμεσό, απασχολεί τη δημόσια συζήτηση από τις πρώτες μέρες μετά τα τραγικά γεγονότα στα Κρασοχώρια. Από πλευράς περιβαλλοντικών οργανώσεων έχει τονιστεί ότι τόνοι στάχτης, σκουπιδιών, λάσπης και χημικών από τα επιβραδυντικά που χρησιμοποιήθηκαν στην πυρόσβεση, απειλούν με τις πρώτες βροχές να καταλήξουν στο φράγμα επιφέροντας υποβάθμιση στην ποιότητα του νερού και σε κρίσιμες περιοχές οικοσυστημάτων εντός του δικτύου Natura 2000.
Όπως φαίνεται στον χάρτη, στα δυτικά οι πυρόπληκτες περιοχές εντάσσονται στις ζώνες προστασίας του φράγματος Κούρη. [Πηγή χάρτη: Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων]
«Ό,τι έχει απομείνει από την πυρκαγιά μπορεί να καταλήξει στον ποταμό του Κούρη και να μεταφερθεί στο φράγμα, προκαλώντας πρόβλημα ρύπανσης», δήλωσε στον «Π» η εκτελεστική διευθύντρια της περιβαλλοντικής οργάνωσης Terra Cypria, Κούλλα Μιχαήλ. Υπογράμμισε, παράλληλα, την ανάγκη άμεσης εκτίμησης της κατάστασης από τις αρμόδιες Αρχές. Εκτός από την ανθρώπινη υγεία, απειλούνται και τα οικοσυστήματα. Από τη συνολική καμένη έκταση, περίπου το 21% βρίσκεται εντός του δικτύου Natura 2000, περιλαμβάνοντας περιοχές ειδικής προστασίας όπως ο ποταμός Παραμαλιού, το Χάποταμι και ο Λιμνάτης. Σύμφωνα με την Koύλλα Μιχαήλ, πρόκειται για κρίσιμες περιοχές οικοσυστημάτων, όπου απαντώνται σπάνια είδη της πανίδας, όπως ο Γύπας, ο Σπιζαετός, ο Διπλογέρακας και η Κράγκα.
Πλάνα επεμβάσεων
Το πρόβλημα αναγνωρίζει το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, το οποίο έχει την ευθύνη διασφάλισης της ποιότητας των υδάτων. Σημειώνοντας ότι το θέμα τούς απασχολεί από την πρώτη μέρα μετά τις πυρκαγιές, η αναπληρώτρια διευθύντρια του Τμήματος, Έλενα Φοιικαρίδου, ανέφερε στον «Π» ότι μετά από συσκέψεις, οργανωμένες ενέργειες και σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας, άρχισαν να αναγνωρίζουν και να μελετούν τις περιοχές όπου θα πρέπει να γίνουν επεμβάσεις, μέσω αντιπλημμυρικών και αντιδιαβρωτικών έργων, για συγκράτηση των φερτών υλικών, ώστε να θωρακιστεί το Φράγμα του Κούρη.
Την ίδια ώρα διαβεβαίωσε ότι η ποιότητα του νερού εντός του υδατοφράκτη θα προστατευτεί. «Προς τα κατάντη του φράγματος υπάρχει το διϋλιστήριο νερού, οπόταν δεν τίθεται θέμα για υποβάθμιση του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, γιατί θα ληφθούν όλα τα μέτρα. Εξάλλου υπάρχει η νομοθετία για το πόσιμο νερό, σύμφωνα με την οποία το Τμήμα είναι υποχρεωμένο να παρέχει στο κοινό νερό, το οποίο πληροί συγκεκριμένα πρότυπα. Οπόταν δεν υπάρχει ζήτημα υποβάθμισης του πόσιμου νερού», πρόσθεσε.
Για το ζήτημα της κατάληξης χημικών στον υδατοφράκτη, λόγω των μεγάλων ποσοτήτων επιβραδυντικών που χρησιμοποιήθηκαν από τα πτητικά μέσα πυρόσβεσης, η κα Φοινικαρίδου ανέφερε ότι γίνονται οι απαιτούμενες δράσεις και θα ληφθούν οποιαδήποτε μετρα χρειαστούν για αποφυγή κινδύνων, ωστόσο παρουσιάστηκε καθησυχαστική, εκτιμώντας ότι δεν υπάρχει αυτή η πιθανότητα, από τη στιγμή που δεν υπάρχει αυτή την περίοδο ροή νερού προς το φράγμα.
Παραδείγματα του παρελθόντος
Τονίζοντας την ανάγκη λήψης μέτρων για τα φερτά υλικά που ενδέχεται να καταλήξουν στον υδατοφράκτη με τις πρώτες βροχές, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος περιβαλλοντικής υποβάθμισης του, ο ανώτερος λειτουργός στην Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, Νίκος Κασίνης, ανέφερε στον «Π» ότι τέτοια προβλήματα παρατηρήθηκαν και στο παρελθόν, είτε λόγω πυρκαγιών είτε λόγω μεγάλων πλημμυρών, μετά από σφοδρές και εκτενείς βροχοπτώσεις. Παρέπεμψε στο πρόσφατο παρελθόν, όταν το ορμητικό νερό μετέφερε μεγάλες ποσότητες καλαμιών από τις κοινότητες Διερώνας και Αρακαπά στον Υδατοφράκτη της Γερμασόγειας, με αποτέλεσμα την περιβαλλοντική υποβάθμισή του για κάποιο διάστημα. Όπως τόνισε, η κάθοδος μεγάλων ποσοτήτων στάχτης, λάσπης και σκουπιδιών σε έναν υδατοφράκτη είναι πολύ χειρότερο σενάριο. Ειδικά για τον υδατοφράκτη του Κούρη, ο κ. Κασίνης ανέφερε επίσης ότι τη δεύτερη μέρα μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, σε επιτόπια επίσκεψη κάτω από το Γεφύρι της Άλασσας εντόπισε μεγάλες ποσότητες παράνομων απορρίψεων αποβλήτων, όπως λάστιχα αυτοκινήτων και κρεβάτια, τα οποία όχι μόνο είναι έτοιμα να εισέλθουν στον υδατοφράκτη, αλλά και να αποτελέσουν αφορμή για νέα πυρκαγιά στην περιοχή.
Σημερινές εικόνες με απόβλητα στην κοίτη του Κούρη. Δεν είναι έτοιμα μόνο να εισέλθουν στον υδατοφράκτη με τις πρώτες βροχές, αλλά και να αποτελέσουν αφορμή για νέα πυρκαγιά στην περιοχή.
Περιβαλλοντική αποκατάσταση
Η αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος και της υδρολογικής ισορροπίας είναι κρίσιμη για την αποφυγή σοβαρών συνεπειών στο άμεσο μέλλον. Μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, η αρμόδια υπουργός, Μαρία Παναγιώτου ρωτήθηκε μετά από συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου (30 Ιουλίου 2025) για το πώς προχωρά το Υπουργείο στο θέμα της περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Δήλωσε ότι το Υπουργείο έχει προχωρήσει, σε συνεργασία με όλα τα συναρμόδια τμήματα, στην εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου περιβαλλοντικής αποκατάστασης.
Καμένα απόβλητα εντός των πυρόπληκτων κοινοτήτων
Την ίδια ώρα συνεχίζονται οι εργασίες συλλογής και απόρριψης των καμένων υλικών εντός των πυρόπληκτων κοινοτήτων. Για αυτόν τον σκοπό, το Τμήμα Περιβάλλοντος όρισε σημεία σε κάθε κοινότητα, όπου τοποθετήθηκαν μεγάλα απορριμματοκιβώτια (σκιπ), για να καταλήγουν υπό την επίβλεψη των κοινοτικών συμβουλίων τα καμένα απόβλητα από τους ιδιώτες και τα συνεργεία καθαρισμού. Στη συνέχεια μεταφέρονται σε αδειούχους ανακυκλωτές.
