Υπέρβαση των οροφών για την αύξηση των καθαρών δημοσίων δαπανών αποκαλύπτουν τα έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που συνοδεύουν τις συστάσεις που εκδόθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας του ευρωπαϊκού εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών στην ΕΕ.
Η υπέρβαση ιεραρχείται ως πρώτη πρόκληση προς διαχείριση για την κυπριακή κυβέρνηση στις συστάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τις οικονομικές, κοινωνικές, διαρθρωτικές και δημοσιονομικές πολιτικές της Κύπρου και ζητείται συμμόρφωση με τη συμφωνημένη ετήσια αύξηση των δαπανών. Πρακτικά η κυπριακή κυβέρνηση καλείται να «πατήσει» φρένο στις δαπάνες.
Την ίδια ώρα η Επιτροπή τερματίζει τη διαδικασία παρακολούθησης της Κύπρου λόγω μακροοικονομικών ανισορροπιών. Η Κύπρος αναταξινομείται, πλέον, ως χώρα που «δεν παρουσιάζει ανισορροπίες», καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και το ιδιωτικό χρέος υποχωρούν.
Συνδέοντας τα δύο θέματα, τις δαπάνες και τα πλεονάσματα, με τους νέους κανόνες δημοσιονομικής παρακολούθησης, η ύπαρξη υψηλών πλεονασμάτων δεν σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα «κατανάλωσης» αυτών των πλεονασμάτων.
Ειδικότερα, με το νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης η Κύπρος δεσμεύεται την περίοδο 2025-2028 σε μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης των δαπανών κατά 4,9% και ανά έτος 6% το 2025, 5% το 2026, 5,4% το 2027 και 4,3% το 2028.
Για το 2025, η Επιτροπή προβλέπει ότι οι καθαρές δαπάνες θα αυξηθούν κατά 7,3%, ποσοστό που υπερβαίνει, όπως σημειώνει, το μέγιστο ποσοστό αύξησης που συνιστά το Συμβούλιο. Το σωρευτικό ποσοστό αύξησης των καθαρών δαπανών το 2024 και το 2025 μαζί προβλέπεται να ανέλθει σε 10,4%, ποσοστό που επίσης υπερβαίνει το μέγιστο ποσοστό (8,9%). Η επίτευξη του μέσου όρου 4,9% την τετραετία 2025-2028 απαιτεί προσγείωση των αυξήσεων στις δαπάνες τα επόμενα χρόνια. Σε απόλυτους αριθμούς η υπέρβαση είναι περίπου 170 εκατ. ευρώ (0,50% του ΑΕΠ), ποσό που θα πρέπει να συνυπολογιστεί στις αυξήσεις των δαπανών ώς το 2028, δηλαδή να αφαιρεθεί για να βγαίνει ο μέσος όρος. Αυτή η απαίτηση θέτει πρόσθετη δυσκολία στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και στρέφει την προσοχή από τα πλεονάσματα στις δαπάνες.
«Η αύξηση των δαπανών πάνω από το όριο που συνιστά το Συμβούλιο και για τα δύο έτη οφείλεται κυρίως στην ισχυρή αύξηση των αμοιβών των εργαζομένων, της ενδιάμεσης κατανάλωσης και των κοινωνικών μεταβιβάσεων σε είδος. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο του γεγονότος ότι, παράλληλα, η Κύπρος επιτυγχάνει υψηλά πλεονάσματα του Δημοσίου και ταχεία μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ», τονίζεται σε έγγραφο εργασίας της Επιτροπής.
Η Επιτροπή αναφέρει ότι αναμένει μια ελαφρώς ισχυρότερη αύξηση των καθαρών δαπανών το 2025, από τις προβλέψεις του κυπριακού Υπουργείου Οικονομικών (6,8%), αν και με αφετηρία μια χαμηλότερη βάση. Βάσει των εκτιμήσεων της Επιτροπής, η δημοσιονομική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει τόσο τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο όσο και αυτές που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, προβλέπεται να είναι επεκτατική, κατά 1,1% του ΑΕΠ, το 2025. Ο δείκτης δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί στο 58% (57,4% προβλέπει το ΥΠΟΙΚ) έως το τέλος του 2025. Η μείωση του δείκτη χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2025 αντανακλά, σύμφωνα με τις υπηρεσίες της Επιτροπής, κυρίως το υψηλό πλεόνασμα των δημόσιων οικονομικών σε συνδυασμό με τη σταθερή οικονομική ανάπτυξη.
Το ταμείο ανάκαμψης
Στην όλη εξίσωση υπάρχει και μια άλλη μεταβλητή: η υπέρβαση στις δαπάνες δεν μειώνει την πρόβλεψη για το πλεόνασμα καθώς αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από τη χορηγία του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά 1,1% του ΑΕΠ 2025, σε σύγκριση με 0,4% του ΑΕΠ το 2024.
«Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από μη επιστρεπτέα ενίσχυση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιτρέπουν επενδύσεις υψηλής ποιότητας και μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα, χωρίς άμεσο αντίκτυπο στο ισοζύγιο και το χρέος του γενικού δημόσιου τομέα της Κύπρου», αναφέρει η Επιτροπή.
Αυτή η μεταβλητή βάζει μεγάλη πίεση στην κυβέρνηση ώστε μέσα στους επόμενους 12 μήνες να καταστεί εφικτή η εκταμίευση όλων των χρημάτων. Την ανάγκη επιτάχυνσης στην υλοποίηση των προαπαιτούμενων για τις εκταμιεύσεις σημειώνει και το Συμβούλιο στις συστάσεις του: «Για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έως τον Αύγουστο του 2026, είναι απαραίτητο η Κύπρος να επιταχύνει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων, αντιμετωπίζοντας τις σχετικές προκλήσεις. Η Κύπρος θα πρέπει να ενισχύσει τη διοικητική της ικανότητα ώστε να εποπτεύει αποτελεσματικά την εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, να επιταχύνει την εκτέλεση των επενδύσεων και να διατηρήσει την πρόοδο στην εφαρμογή βασικών μεταρρυθμίσεων. Η συστηματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών Αρχών, των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η ευρεία αποδοχή της επιτυχημένης εφαρμογής του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας».
Αν χαθούν εκταμιεύσεις το πλεόνασμα θα μειωθεί. Το κυπριακό αφήγημα που δίνει υπόσταση στις θετικές αξιολογήσεις και την αναβάθμιση της οικονομίας σε επενδυτική βαθμίδα στηρίζεται πρώτα απ' όλα στην υπεραπόδοση των δημόσιων οικονομικών. Δεν αποτελεί επιλογή να διαψευστούν οι προβλέψεις για τα πλεονάσματα και το χρέος.
Και τα καλά νέα
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία παρακολούθησης λόγω μακροοικονομικών ανισορροπιών, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος δεν αντιμετωπίζει πλέον μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και το ιδιωτικό χρέος μειώνονται, εν μέρει λόγω της ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, και η μείωση του δημόσιου χρέους υποστηρίζεται περαιτέρω από τα συνεχιζόμενα δημοσιονομικά πλεονάσματα. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παραμένει σημαντικό. Η Κύπρος έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην εφαρμογή μέτρων για την αντιμετώπιση των ευπαθειών της. Το χρέος των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων έχει μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ, κυρίως χάρη στις ισχυρές επιδράσεις του παρονομαστή λόγω της υψηλής ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ. Μεγάλο μέρος του εταιρικού χρέους οφείλεται σε εταιρείες ειδικού σκοπού, των οποίων οι δανειστές εδρεύουν εκτός Κύπρου και οι οποίες ενέχουν περιορισμένους κινδύνους για την οικονομία. Επιπλέον, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω πωλήσεων, διαγραφών και αποπληρωμών. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των εταιρειών που αποκτούν πιστώσεις μειώνονται επίσης, οδηγώντας σε περαιτέρω απομόχλευση. Το δημόσιο χρέος μειώνεται με ταχείς ρυθμούς και η Κύπρος προβλέπεται να διατηρήσει τα δημοσιονομικά πλεονάσματα. Παρά τη μείωση το 2024, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παραμένει υψηλό και αναμένεται να βελτιωθεί μόνο οριακά. Η αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση παραμένει.
