«Ας αναλύσουμε πιο σοβαρά την Τουρκία»

Η πολιτική αναλύτρια, ειδική σε θεματα Μέσης Ανατολής, Εύα Κουλουριώτη, σχολιάζει τις εξελίξεις στα αραβικά κράτη και απαντά σε όσους υποστηρίζουν τη θέση ότι η Τουρκία βρίσκεται σε διεθνή απομόνωση. Εξηγεί ποια είναι η σημασία της πρόσφατης επίσκεψης του διαδόχου του θρόνου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Τουρκία και δίνει δύο σενάρια για το πώς το νέο αυτό βήμα του Άμπου Ντάμπι προς την Άγκυρα μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Πολλοί λένε ότι η Τουρκία βρίσκεται σε απομόνωση. Ισχύει;

Αναμφίβολα, η Τουρκία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια διεθνώς απομονωμένη χώρα, καθώς έχει, όπως και άλλες χώρες του κόσμου, φιλικές σχέσεις με ορισμένες χώρες και τεταμένες σχέσεις με άλλες. Βέβαια, αυτός ο χαρακτηρισμός έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται συχνά από τα δυτικά ΜΜΕ, ειδικά τα ελληνικά, υπό το πρίσμα των κλιμακούμενων διαφορών του Παρισιού και της Αθήνας με την Άγκυρα.

Η Τουρκία περιφερειακά έχει σημαντικές διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με το Ιράν, καθώς βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των χωρών με τις περισσότερες εισαγωγές από την Τεχεράνη φέτος, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής με τις οποίες η Τουρκία έχει πολιτικές και οικονομικές σχέσεις μαζί τους.

Στην Αφρική, τον περασμένο μήνα ο Ερντογάν επισκέφτηκε τη Νιγηρία, την Αγκόλα και το Τόνγκο, στο πλαίσιο του υψηλού επιπέδου εμπορικών συναλλαγών με την αφρικανική ήπειρο γενικά, που έφτασε περίπου τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020, με βασικές χώρες την Αιθιοπία και τη Λιβύη. Προς τα ανατολικά, οι σχέσεις Κίνας-Τουρκίας είναι σταθερές και οι περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ασίας έχουν θερμές σχέσεις με την Άγκυρα, ειδικά αυτές που μιλούν την τουρκική γλώσσα.

Όσοι παρακολουθούν τις συχνές συναντήσεις μεταξύ Τούρκων και Ρώσων αξιωματούχων τα τελευταία τέσσερα χρόνια, γνωρίζουν ότι η κυβέρνηση Ερντογάν έχει οδηγήσει το επίπεδο των σχέσεων με τη Ρωσία σε ένα πιο συγκλίνον στάδιο μέσω συμφωνιών όπλων, με πιο σημαντική τη συμφωνία για τους S-400, αλλά και πολιτικών συμφωνιών, όπως συνέβη στους φακέλους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και της Συρίας.

Όσον αφορά τη Δύση, η Τουρκία ήταν από τις πρώτες χώρες που προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν στη Σύνοδο Κορυφής του Βερολίνου για το θέμα της Λιβύης. Επιπλέον, οι περισσότερες χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου έχουν σταθερές διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία, παρά τις εναντίον της επιθέσεις των ΜΜΕ.

Από αμερικανικής πλευράς, μπορεί να ειπωθεί ότι η Τουρκία δεν ζει τις καλύτερες μέρες της υπό τη διοίκηση του Λευκού Οίκου από τους Δημοκρατικούς. Ωστόσο, παρά την ένταση αυτή, ο Μπάιντεν αφιέρωσε μιάμιση ώρα από τον χρόνο του κατά την διάρκεια της Συνόδου Κορυφής της G20 για να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Ερντογάν. Αμερικανοί και Τούρκοι αξιωματούχοι βρίσκονται σε συνεχείς επισκέψεις εκατέρωθεν για να συζητήσουν για τη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Η πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι η Τουρκία σήμερα έχει αποκτήσει σημαντικό περιφερειακό και διεθνές βάρος και οι εξωτερικές της πολιτικές την έχουν κάνει να έχει επιρροή σε πολλές περιοχές του κόσμου. Ορισμένοι, όμως, σκόπιμα επιλέγουν να παραβλέπουν αυτό το γεγονός παρά να το αντιμετωπίσουν ως μια πραγματικότητα, επαναξιολογώντας την πολιτική τους για να συμβαδίσει με αυτήν την αλλαγή. Αντ' αυτού επιλέγουν να επινοήσουν τη δική τους πραγματικότητα για να λένε ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη. Εάν είναι έτσι, τότε γιατί συνεχίζουν να συνομιλούν μαζί της σε διάφορες «διερευνητικές» επαφές και τη βγάζουν από την απομόνωση;

Η στροφή του σεΐχη

Τι σημαίνει η πρόσφατη επίσκεψη του διαδόχου του θρόνου των ΗΑΕ στην Τουρκία;

Η επίσκεψη αυτή δεν έγινε ξαφνικά, ούτε ήταν της τελευταίας στιγμής λόγω του δυσχερούς οικονομικού σκηνικού στην Τουρκία, όπως προσπαθούν κάποιοι να το παρουσιάσουν. Εντάσσεται στις αλλαγές και την προσέγγιση που εξελίσσεται στις σχέσεις των δύο χωρών, ειδικά μετά την άφιξη του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο. Ο Μπάιντεν και η ομάδα του έχουν ένα γεωπολιτικό όραμα που δεν ταιριάζει σε πολλές χώρες της περιοχής, μεταξύ των οποίων η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία.

Αυτή η αλλαγή στον Λευκό Οίκο ώθησε τις κυβερνήσεις αυτών των χωρών να επαναξιολογήσουν τις σχέσεις τους. Προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν και τα βήματα προσέγγισης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας, αλλά ο φάκελος δολοφονίας του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο. Στη συνέχεια ήρθε η τουρκοαιγυπτιακή επαναπροσέγγιση η οποία, παρά τη βραδύτητά της, αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα για να σπάσει ο πάγος μεταξύ Άγκυρας και Άμπου Ντάμπι. Επακολούθησε η Σύνοδος Κορυφής της Al-Ula, η οποία τερμάτισε την αποξένωση μεταξύ του Κατάρ, του σημαντικότερου συμμάχου της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή αφενός, και των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας αφετέρου. Σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκε η επίσκεψη του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας των Εμιράτων Tahnoun bin Zayed στην Άγκυρα και η συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο πριν από περίπου δύο μήνες, που άνοιξε τον δρόμο για την άφιξη του Mohammed bin Zayed στην Άγκυρα.

Όσον αφορά τα αποτελέσματα αυτής της επίσκεψης, είναι σαφές ότι τα δύο μέρη επέλεξαν την οικονομία ως κοινό έδαφος για να αλλάξουν την ατμόσφαιρα πολιτικής και μιντιακής έντασης μεταξύ τους. Και οι δύο έχουν πλήρη συναίσθηση του μεγέθους των διαφωνιών τους σε διάφορους φακέλους, κυρίως της Λιβύης, της Ανατολικής Μεσογείου και του Σουδάν. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτή η επίσκεψη δεν σημαίνει ότι οι διαφορές τους εξαλείφονται πλήρως, αλλά μπορεί να είναι η αρχή για μια βελτίωση στις πολιτικές σχέσεις των δύο πλευρών που, κατά την γνώμη μου, θα ξεκινήσει από τον φάκελο της Λιβύης. Καθώς απέχουμε λιγότερο από έναν μήνα από την ημερομηνία των προεδρικών εκλογών της Λιβύης, το Άμπου Ντάμπι θα προσπαθήσει να βρει κοινό έδαφος με την Άγκυρα πριν από αυτές τις εκλογές, προκειμένου να βρεθεί μια λύση που να ωφελεί και τις δύο πλευρές. Το αποτέλεσμα του λιβυκού ζητήματος θα αντικατοπτρισθεί και στις υπόλοιπες εκκρεμότητες μεταξύ τους.

Επενδύσεις δισεκατομμυρίων

Ποια άλλα αραβικά κράτη πραγματοποιούν επενδύσεις την Τουρκία;

Η Τουρκία αποτελεί γενικά για τις χώρες της Μέσης Ανατολής ένα πρόσφορο έδαφος για επενδύσεις, παρά την τεταμένη πολιτική ατμόσφαιρα σε πολλά ζητήματα. Η αξία των επενδύσεων του κράτους του Κατάρ, που αποτελεί τον σημαντικότερο σύμμαχο της Τουρκίας στην περιοχή, εκτιμάται ότι είναι περίπου 33,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Σαουδική Αραβία έχει επενδύσει περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία και η πρόθεση του Ριάντ είναι να αυξηθούν οι επενδύσεις του εκεί, για να φτάσουν τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, επίσης, το γεγονός ότι η επίσκεψη του Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ στην Άγκυρα είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση ενός επενδυτικού ταμείου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ πηγή μου με διαβεβαίωσε ότι το ποσό αυτό εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια τον επόμενο χρόνο.

Ανατολική Μεσόγειος

Ωστόσο, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με τον γενικό γραμματέα του Συμβουλίου Συνεργασίας για τα Αραβικά Κράτη του Κόλπου. Αυτό σημαίνει συμμαχίες και συνεργασίες που ενισχύουν την ασφάλεια της Κύπρου έναντι των τουρκικών ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο;

Αναμφίβολα, η Λευκωσία έχει σημαντικές διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με τις περισσότερες αραβικές χώρες, ιδιαίτερα με τα κράτη του Αραβικού Κόλπου. Οι σχέσεις αυτές οικοδομήθηκαν στη βάση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει ένα είδος φόβου ότι η στάση αυτών των χωρών προς τη Λευκωσία μπορεί να αλλάξει εάν αποκατασταθούν οι σχέσεις τους με την Τουρκία. Κατά τη γνώμη μου, αυτός ο φόβος μπορεί να είναι υπερβολικός. Αυτές οι χώρες είχαν στενές σχέσεις με τη Λευκωσία πριν επιδεινωθούν οι σχέσεις τους με την Άγκυρα, όταν ακόμα ήταν καλές και ήρεμες.

Θεωρώ ότι, όποια και αν είναι η ατμόσφαιρα με την Άγκυρα, η Κύπρος θα παραμείνει φιλική χώρα για τις χώρες του Κόλπου. Κορυφαίο παράδειγμα είναι το Κατάρ. Παρά τη στενότατη  προσέγγισή του με την Τουρκία, ουδόλως αντιμετωπίζει με εχθρότητα τη Λευκωσία και έχει αρκετές επενδύσεις στο κυπριακό έδαφος. Συνεπώς, η κυπριακή διοίκηση θα πρέπει να εργαστεί για να σταθεροποιήσει το επίπεδο των σχέσεών της με τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου μακριά από τις πολιτικές της Τουρκίας και τις σχέσεις αυτών των χωρών μαζί της.

Όσον αφορά τα αποτελέσματα αυτού του βήματος των Εμιράτων προς την Τουρκία σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, επειδή βρισκόμαστε ακόμη στις πρώτες μέρες αυτής της προσέγγισης, χρειαζόμαστε λίγο χρόνο για να καταλάβουμε πού θα πάει. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα από τα δύο ακόλουθα σενάρια:

Το πρώτο είναι ότι η Τουρκία, μετά την προσέγγισή της με το Άμπου Ντάμπι, οδεύει προς την αύξηση του επιπέδου της προσέγγισής της με τη Σαουδική Αραβία, κάτι που θα αντανακλαστεί θετικά στην οικονομική της πραγματικότητα και θα την ωθήσει να επικεντρώσει στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, επιστρέφοντας στις έρευνες και την κλιμάκωση εκεί. Το δεύτερο σενάριο θα σχετίζεται με τον ρόλο που θέλει να διαδραματίσει το Άμπου Ντάμπι στην Ανατολική Μεσόγειο. Η διοίκηση των Εμιράτων, που διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με την Αθήνα και τη Λευκωσία, μπορεί να παίξει τον ρόλο του θετικού μεσολαβητή μεταξύ των δύο πλευρών της σύγκρουσης. Επομένως, η επαναπροσέγγιση Τουρκίας- Εμιράτων μπορεί να είναι λόγος για να καθίσουν σε ένα τραπέζι η Αθήνα, η Λευκωσία και η Άγκυρα για να προχωρήσουν σε σημαντικά θετικά βήματα.

Ιραν vs Ισραήλ: Γενικά, ποια είναι η εικόνα στη Μέση Ανατολή σήμερα;

Γενικά, η ατμόσφαιρα στην Μέση Ανατολή δεν βρίσκεται στα καλύτερά της, καθώς η Ουάσινγκτον επικεντρώνεται στον πυρηνικό φάκελο του Ιράν, παράλληλα με την απόσυρσή της από τους φακέλους του Ιράκ, της Συρίας και της Υεμένης, γεγονός που αυξάνει την ανησυχία, τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Σαουδική Αραβία. Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα, μπορούμε να πούμε ότι η ηρεμία που επικρατεί είναι πριν από την καταιγίδα, στην οποία το Ιράν θα βρίσκεται στη μία πλευρά. Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σήμερα σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ της επιστροφής σε μια πυρηνική συμφωνία που δεν θα είναι ικανοποιητική για το Ισραήλ και κατά συνέπεια μιας κλιμάκωσης της οποίας το μέγεθος δεν μπορεί να προβλεφθεί, ή στη μη ύπαρξη συμφωνίας, οπότε θα μπούμε σε ένα σκοτεινό τούνελ που δεν θα ωφελήσει κανέναν.