Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι εξελίξεις στην Ουκρανία, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, σε σχέση με την εισβολή της Ρωσίας, είναι τόσο ραγδαίες, που αλλάζουν τις ειδήσεις ανά λεπτό, καθιστώντας την καταγραφή τους σε ένα μέσο που δεν είναι άμεσο εξαιρετικά δύσκολη.
Αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο είναι ότι αυτός είναι ένας πόλεμος που κανένας στην Ευρώπη δεν επιθυμούσε να ξεκινήσει. Αποσταθεροποιεί την ειρήνη, δημιουργεί αντιμαχόμενους πόλους, αναβιώνει τον ψυχρό πόλεμο και εγκυμονεί κινδύνους, οι οποίοι θα μπορούσαν να εξελιχθούν με εφιαλτικά αποτελέσματα για την ανθρωπότητα.
Παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα με πραγματική αγωνία, τα ερωτήματα είναι αμείλικτα για την επόμενη μέρα.
Τρεις διεθνολόγοι, ο Χαράλαμπος Χρυσοστόμου, η Άννα Προκοπίου Κουκίδου και ο Πέτρος Ζαρούνας, αναλύουν τρεις πτυχές της ουκρανικής κρίσης. Τα λάθη που έγιναν από όλες τις πλευρές, τις ζημιές, αλλά και τα οφέλη της ΕΕ και τη στάση της Τουρκίας στο όλο ζήτημα.
Χαράλαμπος Χρυσοστόμου
Λάθος υπολογισμοί από όλες τις πλευρές
Αν ανατρέξει κανείς, από το 2014 καταγράφονται μια σειρά από λάθος υπολογισμούς, από όλες τις πλευρές. Η ΕΕ, από το 2014 και μετά, κατέγραψε λάθος εκτίμηση για το πραγματικό πρόβλημα στην περιοχή του Ντομπάς, θεωρώντας ότι είναι ένα καθαρά ενδο-ουκρανικό πρόβλημα, χωρίς να εκτιμήσει την πραγματική διάσταση του κινδύνου από τη μη εφαρμογή της Συμφωνίας του Μινσκ και από τις δύο πλευρές, και από την κυβέρνηση του Κιέβου, αλλά και από τη ρωσική πλευρά, εφόσον ουδέποτε εφαρμόστηκε η εκεχειρία στην περιοχή του Ντομπάς.
Η δεύτερη λάθος εκτίμηση και κακός υπολογισμός προέρχεται από την πλευρά Ζελένσκι, ο οποίος δεν εκτίμησε σωστά τον πιθανό κίνδυνο ρωσικής επέμβασης, με αφορμή τη μη εφαρμογή της Συμφωνίας του Μινσκ, αλλά την ανοικτή πληγή στο Ντομπάς με τις εκατέρωθεν ενέργειες ρωσόφωνων και παραστρατιωτικών ουκρανικών δυνάμεων. Την ίδια στιγμή, εκτός από υποτίμηση της ρωσικής απειλής, έκανε υπερεκτίμηση της πιθανής βοήθειας από το ΝΑΤΟ και από τη Δύση, θεωρώντας ότι σε μια σύγκρουση με τη Ρωσία, οι ΗΠΑ θα προσέτρεχαν να τον στηρίξουν στρατιωτικά. Η λανθασμένη αυτή εκτίμηση οδήγησε στην επιμονή για ένταξη στο ΝΑΤΟ, γεγονός που οδήγησε σε περαιτέρω κλιμάκωση.
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ δεν υπολόγισαν και δεν εκτίμησαν σωστά ότι η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας θα είχε όχι τοπικό χαρακτήρα μόνο στο Ντομπάς, αλλά γενικευμένο σε ολόκληρο το ουκρανικό έδαφος.
Η ρωσική πλευρά και ο Πούτιν, εκτίμησαν λανθασμένα και τον βαθμό αντίστασης των ουκρανικών δυνάμεων, αλλά και την αντίδραση του ουκρανικού λαού, εκτιμώντας λανθασμένα ότι η πτώση του Κιέβου θα ήταν θέμα λίγων ημερών και ότι ο ουκρανικός λαός θα αποδεχόταν μια φιλορωσική κυβέρνηση.
Όλες οι πιο πάνω λανθασμένες εκτιμήσεις, αλλά και η ρωσική επιθετικότητα εξαιτίας της αυταρχικότητας του Ρώσου Προέδρου, οδήγησαν σε μια γενικευμένη σύρραξη επί όλου του ουκρανικού εδάφους, η οποία εγκυμονεί κινδύνους, σε περίπτωση περαιτέρω λανθασμένων εκτιμήσεων, να οξυνθεί και να επεκταθεί η κρίση και πέραν των ουκρανικών συνόρων.
Άννα Προκοπίου Κουκκίδου
Κέρδη και ζημιές της ΕΕ λόγω Ουκρανικού
Για πρώτη ίσως φορά στην ιστορία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έδρασε ταχύτατα και αποτελεσματικά, επιβάλλοντας σοβαρές κυρώσεις στη Ρωσία, ως συνέπεια της εισβολής στην Ουκρανία. Η Γερμανία, της οποίας η σταθερή ηγεσία αμφισβητήθηκε τις τελευταίες βδομάδες, πρώτη ακύρωσε τον αγωγό Nord Stream 2, δείχνοντας τον δρόμο προς τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Οι μέχρι πρότινος απείθαρχοι της παρέας συνετίστηκαν, επίσης. Η μεν Ουγγαρία του κ. Ορμπάν δεν διαχώρισε τη θέση της, όπως πιθανόν αναμενόταν. Η δε Πολωνία διαδραματίζει κομβικό ρόλο ως διακομιστής προμηθειών και εξοπλισμού προς την Ουκρανία και ως πρώτος σταθμός για τη διέλευση προσφύγων. «From zero to hero», όπως έγραψαν ξένα μέσα.
Οι κυρώσεις που αποφασίστηκαν, κορυφώθηκαν και εφαρμόστηκαν, όμως ταυτόχρονα οι κυρώσεις αυτές, έχουν ήδη μεγάλο οικονομικό αντίκτυπο και πάνω στην ίδια την Ευρώπη, ενώ επικρέμεται ο κίνδυνος ευρύτερης αποσταθεροποίησης της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη.
Όσο καθυστερούσε η πτώση του Κιέβου, όσο περισσότερο ηρωικά αντιστεκόταν ο ουκρανικός λαός, όσο φούντωνε η κοινή γνώμη απέναντι στη θρασύτητα και τη βαναυσότητα των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Πούτιν, οι Βρυξέλλες δεν μπορούσαν παρά να ανταποκριθούν στην παγκόσμια κατακραυγή που περιέβαλε τη ρωσική απειλή, μέσα στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου. Εξού και το έπραξαν πειστικά, με μια φωνή.
Ταυτόχρονα, όμως, το ΝΑΤΟ βρήκε επιτέλους ένα χειροπιαστό αντίπαλο δέος, που δεν περιορίζεται κυρίως στη μακρινή Ασία και στις αυτοκρατορικές αλλά μακροχρόνιες επιδιώξεις της Κίνας. Το γεγονός ότι υπό τη σκληρή πραγματικότητα των σημερινών συγκυριών που έχουν ωθήσει μέχρι την ουδέτερη Φινλανδία και την πασιφιστική Σουηδία να επιζητήσουν τον ασφαλή εναγκαλισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και να μην περιμένουν τη μακρινή υλοποίηση της «στρατηγικής αυτονομίας» της ΕΕ, είναι μάλλον αποθαρρυντικό για την εξέλιξη του στρατιωτικού δόγματος της Γηραιάς Ηπείρου.
Πέτρος Ζαρούνας
στάση της Τουρκία στην Ουκρανική κρίση
Η Τουρκία επιχειρεί να κάνει μια ισορροπία ανάμεσα στις σχέσεις της με τη Ρωσία και την Ουκρανία και τη Δύση γενικότερα. Ο λόγος είναι διότι εδώ και χρόνια διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις και με την Ουκρανία και με τη Ρωσία, τόσο εμπορικές και οικονομικές, όσο και στρατιωτικές. Έχει πωλήσει τα ντρονς μπαϊρακτάρ στην Ουκρανία και έχει αγοράσει τους S-400 από τη Ρωσία.
Αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, γιατί αυτό που έκανε τα προηγούμενα χρόνια σε περίοδο ειρήνης ήταν εφικτό και δεν της προκαλούσε κόστος, τώρα όμως τα πράγματα είναι αλλιώς.
Η άρνηση της Τουρκίας να υιοθετήσει και να εφαρμόσει κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας προκαλεί μεγάλη δυσαρέσκεια στη Δύση και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Μπάιντεν, όταν επικοινώνησε με ηγέτες κορυφαίων ευρωπαϊκών χωρών, δεν συμπεριέλαβε στον κατάλογο τον κ. Ερντογάν.
Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η οικονομική εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία είναι σημαντική. Θυμάστε όταν εφάρμοσε η Ρωσία κυρώσεις κατά της Τουρκίας, με αφορμή την κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού στη Συρία, πόσο η Τουρκία έσπευσε γρήγορα να ζητήσει συγγνώμη για να τερματιστεί αυτή η επιβολή κυρώσεων;
Αυτήν την ιδιαίτερη στιγμή που η Τουρκία έχει οικονομικές δυσκολίες, η εφαρμογή των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας θα προκαλούσε ρωσικά αντίμετρα και δύσκολα η Τουρκία θα τα άντεχε.
Όμως, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη κάποια πράγματα να τα κάνει, γι’ αυτό, έστω και συμβολικά, εφάρμοσε τις σχετικές πρόνοιες της Συνθήκης του Μοντρέ για τα Στενά και απαγόρευσε την είσοδο νέων ναυτικών δυνάμεων της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα, μετά βέβαια που η Ρωσία είχε πάρει ήδη στη Μαύρη Θάλασσα γύρω στα 30 σκάφη.
Τον επόμενο καιρό, η δυσκολία της Τουρκίας για ισορροπία θα παραμείνει, γιατί εισερχόμαστε σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο και τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις δυσκολεύουν χώρες που προσπαθούν να ισορροπήσουν.
Η ανάγκη ενότητας της Δύσης, του ΝΑΤΟ ειδικότερα, εμποδίζει την Τουρκία από τους όποιους σχεδιασμούς έναντι της Κύπρου και της Ελλάδας, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, γιατί έρχεται να πλήξει το πιο σημαντικό: Την ενότητα της Δύσης έναντι της Ρωσίας. Αντιστοίχως όμως, η ενότητα της Δύσης απαιτεί και από την Ελλάδα και την Κύπρο να μην θέτουν θέματα κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, γιατί δεν είναι της παρούσης, δεν είναι επείγον.
Η Τουρκία τόσο κατά την προ του πολέμου περίοδο, όσο και μετά, επιχείρησε να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Εκ του αποτελέσματος απέτυχε. Στην πρώτη φάση, τον ρόλο αυτόν τον διαδραμάτιζε η Γερμανία και η Γαλλία και μετά τον πόλεμο, οι δύο πλευρές συναντιούνται απευθείας και δεν έχουν την ανάγκη τουρκικής μεσολάβησης ή παρέμβασης.
