Μετά την παρουσία δημοσιογράφων σουηδικού Μέσου Ενημέρωσης την περασμένη εβδομαδα στα Λατσιά, με σκοπό να συλλέξουν πληροφόρηση και μαρτυρίες για το εργοστάσιο Astrasol και τις επιπτώσεις του καρκινογόνου διχλωρομεθανίου στους κατοίκους της περιοχής, άρχισε πλέον η προβολή της Κύπρου στη σουηδική κοινή γνώμη ως παράδειγμα προς αποφυγή. Ο λόγος είναι διότι και εκεί η κοινωνία των πολιτών έχει κινητοποιηθεί κατά εργοστασίου στην πόλη Έσκιλστουνα, όπου κινεζική εταιρεία επένδυσε εκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή μιας βιομηχανικής μονάδας, η οποία παράγει φιλμ διαχωρισμού για μπαταρίες λιθίου, χρησιμοποιώντας ως διαλύτη το διχλωρομεθάνιο.
Αξιοποιώντας την επιδημιολογική μελέτη των Μιχάλη Βωνιάτη (επιδημιολόγος) και Κωνσταντίνου Μακρή (καθηγητής Περιβαλλοντικής Υγείας στο ΤΕΠΑΚ) για τις συνέπειες του διχλωρομεθανίου στην οικιστική περιοχή των Λατσιών, η οποία δημοσιεύθηκε αρχικά στο European Journal Of Public Health (Oxford University Press εκ μέρους του European Public Health Association), ομάδες Σουηδών πολιτών έχουν ξεσηκωθεί, παρά τις διαβεβαιώσεις της εταιρείας ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Υπενθυμίζεται ότι η συγκεκριμένη μελέτη, η οποία έγινε αποδεκτή από το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας (27/12/2017) και έχει καταστεί σήμερα μελέτη-αναφορά διεθνώς για τις επιπτώσεις τις καρκινογώνου ουσίας, απορρίφθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο (21/09/2022). Οι 22 οικογένειες της περιοχής, που είχαν κινηθεί νομικά περιμένουν –στο μεταξύ ορισμένοι έχουν φύγει από τη ζωή– ακόμη τη δικαίωση από το κράτος, ενώ η απόφαση του ΕΔΑΔ, όπου κατέφυγαν εναντίον της κυβέρνησης, είναι προ των πυλών, για να καθορίσει τις παραπέρα εξελίξεις.
«Μην ξεκινήσετε το εργοστάσιο, θα χάσετε πολλές ζωές»
Ο δημοσιογράφος του ταυτισμένου με διερευνητική δημοσιογραφία περιοδικού Dagens Arbete και φωτογράφος του εν λόγω εντύπου, Andreas Rocksen, αποτύπωσε σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα τις εμπειρίες του από το αδιέξοδο της πυκνοκατοικημένης οδού Θεμιστοκλή Τσάτσου, όπου οι μεγάλες μεταλλικές πόρτες και οι πύλες του Astrasol παραμένουν από το 2009 κλειστές ερμητικά, όχι όμως και οι αναμνήσεις και οι ανήσυχες σκέψεις των κατοίκων. Επίσης, μεταξύ άλλων, μετέφερε τις συζητήσεις του και με τους Βωνιάτη και Μακρή.
«Οι ανησυχίες εντείνονται στην Έσκιλστουνα της Σουηδίας, καθώς η κινεζική εταιρεία Senior Material ετοιμάζεται να αρχίσει να χρησιμοποιεί την επικίνδυνη χημική ουσία διχλωρομεθάνιο στο νεόκτιστο εργοστάσιό της. Στα Λατσιά της Κύπρου, οι κάτοικοι γνωρίζουν ήδη τι σημαίνει να ζεις με εκπομπές διχλωρομεθανίου. ‘‘Μην ξεκινήσετε το εργοστάσιο. Θα χάσετε πολλές ζωές", λέει η Έλενα, η οποία έχασε την τρίχρονη κόρη της από καρκίνο στον εγκέφαλο», αναφέρεται, στην εισαγωγή του ρεπορτάζ.
Το εργοστάσιο Astrasol στην πυκνοκατοικημένη οδό Θεμιστοκλή Τσάτσου, στα Λατσιά.
«Ήρθε ο δήμαρχος στο σπίτι μου και με απείλησε να με φυλακίσει»
Ο δημοσιογράφος καταγράφει τις μαρτυρίες του Ιωνά Καΐλή, ο οποίος ηγήθηκε του αγώνα για δικαίωση των 22 οικογενειών που κτύπησε ο καρκίνος:
«Η οργή έβραζε στις γειτονιές γύρω από το Astrasol. Ο Ιωνάς, του οποίου η γυναίκα έχει πεθάνει, έγινε ο αρχηγός της διαμαρτυρίας. Ο ίδιος αργότερα διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη και παρατήρησε πολλαπλές διαγνώσεις σε πολλά σπίτια. Ωστόσο, οι αρχές αρνήθηκαν να δράσουν. ‘‘Ήρθε ο δήμαρχος στο σπίτι μου και με απείλησε να με φυλακίσει γιατί υποκινούσα κόσμο’’, λέει ο Ιωνάς. ‘‘Αλλά του είπα ότι έχω δει κελιά φυλακής σε καιρό πολέμου και δεν με νοιάζει’’. Όταν η Κυριακή (σ.σ. η σύζυγος του Ιωνά Καϊλή) έχασε τη μάχη στις αρχές του 2009, οι κάτοικοι ξεκίνησαν άμεσα δράση. ‘‘Μάζεψα κόσμο και περικυκλώσαμε το εργοστάσιο για 18 μερόνυχτα. Τελικά, έπρεπε να το κλείσουν’’. Η υποστήριξη ήταν πλέον συντριπτική. Προειδοποίηση εξέδωσε ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος. Τα πολιτικά κόμματα υποστήριξαν την έκκληση να σταματήσει η λειτουργία του εργοστασίου».
«Με τόσο υψηλές εκπομπές διπλασιάζεται η επικίνδυνη ζώνη»
Στο άρθρο του ο Andreas Rocksen τονίζει ότι οι εκπομπές στο εργοστάσιο της Senior Material στη Σουηδία αναμένεται να υπερβούν αυτές από τις δίδυμες καμινάδες του Astrasol. Ενώ το Astrasol εξέπεμπε 850 γραμμάρια την ώρα, το Senior Material εξουσιοδοτείται να εκπέμπει 125 χιλιόγραμμα την ώρα από 32 καμινάδες. Η συγκέντρωση ανά κυβικό μέτρο θα είναι επίσης σχεδόν διπλάσια, προσθέτει. «Με τόσο υψηλές εκπομπές διπλασιάζεται η επικίνδυνη ζώνη», δήλωσε στον δημοσιογάφο ο δρ Βονιάτης, σημειώνοντας ότι στη μελέτη τους με τον δρα Μακρή, ανέλυσαν περιπτώσεις σε απόσταση 250 μέτρων από το εργοστάσιο της Astrasol.
Για πέραν των 15 ετών κατασκεύαζε το εργοστάσιο Astrasol κατασκεύαζε σόλες παπουτσιών, εκπέμποντας το καρκινογώνο διχλωρομεθάνιο.
Αφορμή για περαιτέρω ενθάρρυνση στα θέματα πρόληψης στην Κύπρο
Σε δηλώσεις του στον «Π», ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Υγείας στο ΤΕΠΑΚ Κωνσταντίνος Μακρής ανέφερε ότι ο πληθυσμός στη σουηδική πόλη προσπαθεί σήμερα να προλάβει αυτά τα οποία έπαθαν οι κάτοικοι στα Λατσιά της Κύπρου, τονίζοντας ότι είναι σημαντικό που βλέπουν αυτό το θέμα σοβαρά.
Εξέφρασε την άποψη ότι με τη σημερινή προβολή της Κύπρου στη Σουηδία, ίσως να της δοθεί μία περαιτέρω ενθάρρυνση, για να δουν οι αρμόδιες αρχές και φορείς της Κυπριακής Δημοκρατίας τα θέματα πρόληψης, ώστε να μην προκύψουν ανάλογα φαινόμενα στο μέλλον, διότι, τόνισε, ορισμένες συνθήκες, από εκείνες που δημιούργησαν το φαινόμενο Astrasol, έχουν να κάνουν με τις αλλαγές χρήσης γης και με τις δημογραφικές πιέσεις στα αστικά κέντρα, τα οποία επεκτείνονται προς τα έξω, με αποτέλεσμα να γίνονται δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ βιομηχανικών – βιοτεχνικών και οικιστικών ζωνών, ακόμη και γεωργικών.
«Πρέπει οι οργανισμοί και η κοινωνία και οι αρμόδιοι φορείς να δουν αυτά τα θέματα πιο σοβαρά, γιατί σίγουρα στο μέλλον θα έχουμε ανάλογες περιπτώσεις -όχι με την έννοια της βλάβης, αλλά των συνθηκών- έκθεσης πληθυσμών, μη εσκεμμένα, σε τέτοιου είδους ουσίες. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, για να μη θρηνησουμε θύματα, όπως στην υπόθεση του Astrasol», είπε ο δρ Μακρής.
