Οι σχεδιασμοί του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Λεμεσού (ΕΒΕΛ) για δημιουργία τεχνητού υφάλου στη θαλάσσια περιοχή της αρχαίας Αμαθούντας, μέσω της εναπόθεσης αποσυρμένου πλοίου μήκους περίπου 100 μέτρων σε συνεργασία με το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, έχει προκαλέσει ανησυχίες τόσο σε κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του Αγίου Τύχωνα οσο και σε αρχαιολογικούς κύκλους. Παράπονα που έχουν γίνει στον «Π» αφορούν ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις στο αρχαίο λιμάνι και άλλες υποβρύχιες αρχαίες κατασκευές στην περιοχή, τόσο από τη μεταφορά ιζημάτων όσο και από την κινητικότητα σκαφών καταδυτικού τουρισμού. Την ίδια ώρα εγείρεται θέμα για τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας. Αξίζει να σημειωθεί οτι για τους σχεδιασμούς αυτούς, οι οποίοι σε αρχικό στάδιο έχουν θετική ανταπόκριση από το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, δεν έχει τύχει ενημέρωσης το Τμήμα Αρχαιοτήτων, ενώ ο Σύνδεσμος Αρχαιολόγων Κύπρου θέτει μία σειρά ερωτημάτων, τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν προς διασκέδαση των ανησυχιών, προτού παρθεί απόφαση για πόντιση του σκάφους.
Επιβεβαίωση από το Τμήμα Αλιείας
Το ενδιαφέρον του ΕΒΕΛ επιβεβαιώνει το Τμήμα Αλιείας, το οποίο σε αρχικό στάδιο είναι θετικό, εφόσον η πρόθεση αυτή εμπίπτει στην ευρύτερη του στρατηγική για ανάπτυξη τεχνιτών υφάλων σε προστατευόμενες περιοχές, όπως δήλωσε στον «Π», η διευθύντρια του Τμήματος, Μαρίνα Αργυρού. Ωστόσο διευκρίνισε ότι το Τμήμα ακόμα δεν έχει λάβει αίτημα για πόντιση συγκεκριμένου σκάφους στην περιοχή. «Όταν θα υποβληθεί επισήμως σχετικό αίτημα για συγκεκριμένο σκάφος, το ΤΑΘΕ θα προβεί στην απαραίτητη αξιολόγησή του, σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Αρχές του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (MAP/UNEP) που ρυθμίζουν την τοποθέτηση τεχνητών υφάλων και θα προβεί σε διαβούλευση με όλα τα αρμόδια τμήματα, υπηρεσίες και εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και σε όλες τις ενδεικνυόμενες μελέτες για τη χωροθέτησή του», πρόσθεσε.
Ο νότιος μώλος του ελληνιστικού λιμανιού και λιβάδι Ποσειδωνίας, το οποίο αποτελεί προστατευόμενο είδος.
Απαιτεί ενημέρωση το Τμήμα Αρχαιοτήτων
Σε δηλώσεις στον «Π», το Τμήμα Αρχαιοτήτων τόνισε ότι δεν έχει πληροφόρηση για το θέμα. «Είναι ξεκάθαρο όμως, ότι για οποιοδήποτε έργο στην ευρύτερη θαλάσσια ή παράκτια περιοχή του αρχαίου λιμανιού της Αμαθούντας (το οποίο εντάσσεται βέβαια στα όρια του Αρχαιολογικού Χώρου Αμαθούντας), απαιτείται η ενημέρωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων και άλλων αρμόδιων υπηρεσιών στο στάδιο σχεδιασμού και χωροθέτησης ενός έργου. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα αρχαία λιμενικά δημόσια έργα σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο και ένα από τα καλύτερα σωζόμενα. Επιπλέον, λόγω της ύπαρξης των καταλοίπων του αρχαίου λιμανιού, αναπτύχθηκαν μέσα και γύρω από αυτό λιβάδια Ποσειδώνιας, που αποτελεί προστατευόμενο είδος και γι’ αυτό υπάρχει αρμόδια Επιστημονική Επιτροπή που εξετάζει θέματα που αφορούν προστατευόμενα είδη», πρόσθεσαν.
Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, η κα Αργυρού ανέφερε ότι ο λόγος που δεν έχουν ενημερώσει μέχρι σήμερα το Τμήμα Αρχαιοτήτων, είναι διότι δεν έχει ακόμα υποβληθεί επίσημη πρόταση από το ΕΒΕΛ. Χωρίς, όπως είπε, να θέλει να προκαταλάβει τα αποτελέσματα των μελετών που θα γίνουν, η κα Αργυρού απέρριψε τον κίνδυνο της μεταφοράς ιζημάτων στον αρχαιολογικό χώρο του αρχαίου λιμανιού, επικαλούμενη την ύπαρξη άλλων τεχνητών υφάλων στη θαλάσσια περιοχή της Αρχαίας Αμαθούντας, σε απόσταση περίπου 1 km από την ακτή και σε βάθος 16 μέτρων. Σημείωσε ότι το αρχαίο λιμάνι βρίσκεται στα 200 m από την ακτή, για να διαβεβαιώσει ότι ο ύφαλος δεν θα είναι κοντά στα όρια του αρχαίου λιμανιού. Επίσης ανέφερε ότι το βάθος όπου συνήθως ποντίζονται αυτά τα ναυάγια δεν επιτρέπουν τον επηρεασμό της ιζηματοποίησης από την κίνηση του κύματος. Οι περιοχές που επιλέγονται, πρόσθεσε, είναι τέτοιες, ώστε να μην επηρεάζονται η Ποσειδωνία και άλλα οικοσυστήματα.
Δυνητικοί κίνδυνοι
Από την πλευρά της, η πρόεδρος του Συνδέσμου Κυπρίων Αρχαιολόγων και ενάλια αρχαιολόγος, Μαρία Μιχαήλ, παρέθεσε μία σειρά από δυνητικούς κινδύνους, τους οποίους θα πρέπει να εξετάσει η αρχαιολογική μελέτη, ώστε να εγκριθεί ένα τέτοιο έργο. Η μελέτη αυτή, τόνισε, απαιτείται πέραν από την περιβαλλοντική μελέτη, ειδικά όταν υπάρχει ένα αρχαιολογικό μνημείο, όπως το αρχαίο λιμάνι, αλλά και πέρα από αυτό, ο αρχαιολογικός χώρος στη στεριά, ώστε να μην επηρεαστεί αρνητικά το μνημείο αλλά και το περιβάλλον γύρω από το μνημείο.
Σε σχέση με τους δυνητικούς κινδύνους από τον τεχνητό ύφαλο, η κα Μιχαήλ τόνισε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, αν δεν υπάρχει έλεγχος του χώρου κατά τη διάρκεια που τοποθετείται ένας τεχνητός ύφαλος αλλά και μετέπειτα, μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά τόσο το περιβάλλον γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο όσο και ο ίδιος ο χώρος. «Ελλοχεύει ο κίνδυνος να αλλάξουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να προκύψει μεγαλύτερη διαδικασία διάβρωσης, επηρεάζοντας έναν καταποντισμένο αρχαιολογικό χώρο», τόνισε.
«Επίσης το γεγονός ότι ένας τεχνητός ύφαλος δημιουργεί κινητικότητα σκαφών, καθώς στοχεύει στον καταδυτικό τουρισμό, μπορεί να επηρεάσει το ενάλιο πολιτιστικό περιβάλλον. Ακόμα μπορεί να υπάρξει μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή, που επηρεάζει τόσο τα αρχαιολογικά κατάλοιπα όσο και το περιβάλλον. Άλλωστε στην περιοχή υπάρχουν λιβάδια Ποσειδωνίας», είπε η κα Μιχαήλ.
«Ελλοχεύει ο κίνδυνος να αλλάξουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να προκύψει μεγαλύτερη διαδικασία διάβρωσης, επηρεάζοντας έναν καταποντισμένο αρχαιολογικό χώρο», δήλωσε στον «Π» η πρόεδρος του Συνδέσμου Κυπρίων Αρχαιολόγων, Μαρία Μιχαήλ.
Ζώνες προστασίας γύρω από ενάλιες αρχαιολογικές θέσεις
Όπως ανέφερε στην τοποθέτησή του το Τμήμα Αρχαιοτήτων, το φυσικό περιβάλλον ενός αρχαίου μνημείου, προστατεύεται ούτως ή άλλως από την εθνική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή αρχαιολογική νομοθεσία, πέραν της περιβαλλοντικής. Την ίδια ώρα σημειώνει ότι εκτός από το αρχαίο λιμάνι υπάρχουν ενδείξεις και για άλλα σημεία στην περιοχή, όπου φαίνεται ότι υπήρχαν θαλάσσιες κατασκευές κατά την αρχαιότητα και για όλους αυτούς τους λόγους το Τμήμα Αρχαιοτήτων ενέταξε το αρχαίο λιμάνι και την ευρύτερη περιοχή σε Ζώνη Προστασίας Ενάλιων Αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που αποβλέπει μεταξύ άλλων στη δημιουργία ζωνών προστασίας γύρω από ενάλιες αρχαιολογικές θέσεις. «Σε κάθε περίπτωση, το Τμήμα Αρχαιοτήτων θα πρέπει να τύχει επίσημης ενημέρωσης και αυτό απαιτείται για έργα ακόμη και εκτός της Ζώνης Προστασίας αλλά κοντά σε αυτήν, καθώς αυτά μπορεί να επηρεάσουν το αρχαίο λιμάνι. Χρειάζεται, με λίγα λόγια, να γίνουν διάφορες μελέτες (π.χ. ακτομηχανικές), αφού ενημερωθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες, που θα ενταχθούν στην Περιβαλλοντική Μελέτη που απαιτείται για τέτοια έργα», πρόσθεσε.
Γιατί να μην προωθηθεί το αρχαιολογικό υποβρύχιο πάρκο;
Η πρόεδρος του Συνδέσου Αρχαιολόγων Κύπρου συμφώνησε ότι πριν τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης θα πρέπει να τύχει επίσημης ενημέρωσης το Τμήμα Αρχαιοτήτων και σημείωσε ότι ήδη ο αρχαιολογικός χώρος του αρχαίου λιμανιού της Αμαθούντας είναι το πρώτο αρχαιολογικό υποβρύχιο πάρκο, το οποίο δημιουργήθηκε με σκοπό να προσεγγίσει κόσμο στον καταδυτικό τουρισμό και να προωθήσει η Κύπρος τον πολιτισμό της. Συνεπώς, διερωτήθηκε, γιατί να μην προωθηθεί ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος και να χρειαστεί να γίνει κάτι τεχνητό στην περιοχή, το οποίο εγκυμωνεί τους πιο πάνω κινδύνους.
Διακύβευμα
Όπως απορρέει από τα πιο πάνω, το ζήτημα της πόντισης σκάφους στην περιοχή της αρχαίας Αμαθούντας, φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη εξέτασης από το Κράτος του διακυβεύματος, όταν οι τεχνητοί ύφαλοι εγκαθίστανται σε ευαίσθητες συγχρόνως αρχαιολογικά και περιβαλλοντικά περιοχές. Στην ιστοσελίδα του Τμήματος Αλιείας και Θαλάσσιων ερευνών ενημερώνεται κάποιος για μία μεγάλη στρατηγική δημιουργίας τεχνητών υφάλων, η οποία επικαιροποιήθηκε πρόσφατα και στοχεύει στην ανάπτυξη της βιοποικιλότητας και των ιχθυοαποθεμάτων σε περιοχές του νησιού. Συγχρόνως προωθείται ο καταδυτικός τουρισμός. Όμως τα ερωτήματα για τους κινδύνους σε σημαντικές αρχαιολογικές και περιβαλλοντικά περιοχές, όπως η αρχαία Αμαθούντα, παραμένουν και πρέπει να εξετάζονται με τη δέουσα προσοχή.
