Ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) προσέφυγαν 21 πρόσωπα τα οποία βρίσκονταν εγκλωβισμένα στη Νεκρή Ζώνη για μεγάλο χρονικό διάστημα το 2024, καταγγέλλοντας τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας για επαναπροωθήσεις (pushbacks), παρεμπόδιση του δικαιώματος πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, άσκηση βίας και παράνομη κράτηση σε κάποιες περιπτώσεις αλλά και εξαναγκασμό τους σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το ΕΔΔΑ έκανε παραδεκτή την υπόθεση και την κοινοποίησε ήδη στις κυπριακές Αρχές απευθύνοντας συγκεκριμένα ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν σε καθορισμένη προθεσμία 12 εβδομάδων, αφού παρέλθει η προθεσμία της διαδικασίας φιλικού διακανονισμού, η οποία λήγει στις 10/09/25.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, οι αιτούντες ισχυρίζονται ότι εισήλθαν μέσω της Νεκρής Ζώνης σε περιοχές που ελέγχει αποτελεσματικά η Κυπριακή Δημοκρατία από περιοχές που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Αρχών (κατεχόμενα), σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου 2024. Υποστηρίζουν επίσης ότι ενημέρωσαν προφορικά τις Αρχές για την επιθυμία τους να υποβάλουν αίτηση ασύλου, ωστόσο υπήρξαν θύματα παράνομων επαναπροωθήσεων και εξαναγκασμού διαβίωσης εντός της Νεκρής Ζώνης για διάστημα δύο έως τεσσάρων μηνών. Μάλιστα ορισμένοι αιτούντες ισχυρίζονται ότι επαναπροωθήθηκαν στη Νεκρή Ζώνη αρκετές φορές.
Ακολούθως, το ΕΔΔΑ επισημαίνει ότι τελικά οι κυπριακές Αρχές μετέφεραν τους αιτούντες σε κέντρα υποδοχής και διαμονής, όπου καταχωρίστηκαν οι αιτήσεις ασύλου τους. Σημειώνει δε ότι η αίτηση ασύλου ενός αιτούντος έχει ήδη εξεταστεί και απορριφθεί. Ο συγκεκριμένος αιτών υπέβαλε προσφυγή στο Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας και η διαδικασία εκκρεμεί. Οι υπόλοιποι αιτούντες υποβλήθηκαν σε συνέντευξη για μετεγκατάσταση σε άλλη χώρα της ΕΕ.
Φίδια
Το ΕΔΔΑ αναφέρει ότι «οι αιτούντες διαμαρτύρονται για τις συνθήκες στις οποίες αναγκάστηκαν να ζήσουν κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στη Νεκρή Ζώνη (η οποία, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, ήταν μολυσμένη από φίδια), χωρίς επαρκή στέγαση, τροφή ή ιατρική περίθαλψη, γεγονός που επηρέασε ιδιαίτερα τα ευάλωτα άτομα μεταξύ τους». Επιπλέον, «καταγγέλλουν ότι τους έστειλαν πίσω στη Νεκρή Ζώνη χωρίς να καταχωριστούν και να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου τους από τις κυπριακές Αρχές, με μόνη επιλογή να συνεχίσουν να ζουν σε συνθήκες που παραβίαζαν το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) ή να επιστρέψουν σε μια χώρα –είτε τη χώρα καταγωγής τους είτε μια γειτονική χώρα– της οποίας η ασφάλεια δεν είχε προηγουμένως αξιολογηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία».
Απάνθρωπη μεταχείριση
Προσθέτει δε ότι οι αιτούντες εκφράζουν παράπονα και «για τη μεταχείριση που υπέστησαν από τις κυπριακές Αρχές κατά την απώθησή τους κάθε φορά στη Νεκρή Ζώνη, καθώς οι επαναπροωθήσεις ήταν βίαιες και καταχρηστικές, υποβλήθηκαν σε σωματική έρευνα χωρίς να τους γνωστοποιηθούν οι λόγοι, ορισμένοι φωτογραφήθηκαν, τα κινητά τους τηλέφωνα κατασχέθηκαν, ενώ ορισμένοι αιτούντες κρατήθηκαν σε σκοτεινό δωμάτιο χωρίς τροφή και νερό και απειλήθηκαν με βία σε περίπτωση επιστροφής τους». Επικαλούνται μάλιστα το άρθρο 3 της Σύμβασης (βασανιστήρια, απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση), μεμονωμένα και σε συνδυασμό με το άρθρο 13 της Σύμβασης, το οποίο αφορά το δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο.
Ορισμένοι αιτούντες καταγγέλλουν επίσης ότι κρατήθηκαν αυθαίρετα χωρίς να λάβουν καμία επίσημη ενημέρωση σχετικά με τους λόγους της κράτησής τους ή τη διάρκειά της και ότι δεν είχαν στη διάθεσή τους ένδικα μέσα για να την αμφισβητήσουν. Επικαλούνται, ως προς αυτό, το άρθρο 5, παράγραφος 1, 2 και 4 της Σύμβασης. Μάλιστα μια οικογένεια αιτούντων επικαλείται το άρθρο 8 της Σύμβασης (δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή) και καταγγέλλει ότι χωρίστηκε, για περίοδο περίπου δύο μηνών, με δύο από τα μέλη της (το ένα ανήλικο και το άλλο εβδομήντα επτά ετών) να μεταφέρονται σε κέντρο υποδοχής, ενώ τα υπόλοιπα μέλη παρέμειναν εγκλωβισμένα στη Νεκρή Ζώνη.
Ερωτήματα
Στα ερωτήματα που απευθύνει το ΕΔΔΑ προς τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας περιλαμβάνεται και το κατά πόσον: «Τα γεγονότα για τα οποία διαμαρτύρονται οι αιτούντες στην παρούσα υπόθεση συνέβησαν εντός της δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την έννοια του άρθρου 1 της Σύμβασης;». Καλείται δηλαδή η Κυπριακή Δημοκρατία να απαντήσει εάν θεωρεί ότι έχει δικαιοδοσία στη Νεκρή Ζώνη και κατά συνέπεια έχει υποχρέωση υποδοχής αιτητών ασύλου που έρχονται μέσω της Νεκρής Ζώνης. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με παλαιότερες ανακοινώσεις και δηλώσεις του υφυπουργού Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας, η Δημοκρατία δεν αποδέχεται ότι οι αιτητές ασύλου που καταφτάνουν μέσω της Νεκρής Ζώνης αποτελούν δική της υποχρέωση και «δεν θα δεχθεί αυτούς τους ανθρώπους στο σύστημα ασύλου της Δημοκρατίας». Εντούτοις, φαίνεται ότι κάποιες αιτήσεις εξετάστηκαν και απορρίφθηκαν.
Επίσης, το ΕΔΔΑ καλεί την Κυπριακή Δημοκρατία να απαντήσει εάν υπήρξαν διαδικαστικές παραβιάσεις του άρθρου 3 της Σύμβασης λόγω των ισχυριζόμενων επαναπροωθήσεων, αλλά και κατά πόσο «οι συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων στη Νεκρή Ζώνη πριν από την καταχώριση της αίτησής τους για άσυλο συνιστούσαν απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση κατά την έννοια του άρθρου 3 της Σύμβασης;». Επιπλέον, ζητά από τις κυπριακές Αρχές να απαντήσουν κατά πόσο η στέρηση της ελευθερίας των αιτούντων άσυλο ήταν «συμβατή με τις απαιτήσεις του άρθρου 5, παράγραφος 1 της Σύμβασης, λαμβανομένης υπόψη της ευάλωτης θέσης τους;».
Προσφυγές
Για το θέμα εκκρεμούν επίσης άλλες 29 προσφυγές διαφορετικών προσώπων ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας, οι οποίες αφορούν την παράλειψη των κυπριακών Αρχών να δώσουν άμεση πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στα εν λόγω πρόσωπα, όπως είχαμε δημοσιεύσει παλαιότερα.
Σημειώνεται ότι η προηγούμενη καταδίκη της Κύπρου από το ΕΔΔΑ σε σχέση με επαναπροωθήσεις Σύρων στη θάλασσα, στην υπόθεση M.A. AND Z.R. v. CYPRUS, η οποία εκδόθηκε στις 08/10/2024, βρίσκεται υπό καθεστώς ενισχυμένης παρακολούθησης ως προς τη συμμόρφωση της Κύπρου από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης καθότι θεωρήθηκε ως πιλοτική.
Τις υποθέσεις καταχώρισε και χειρίζεται η δικηγόρος Νικολέττα Χαραλαμπίδου, η οποία συνεργάζεται με την ΚΙΣΑ και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
