Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, αποφάσισε να αγοράσει υπηρεσίες από ξένο ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα με εξειδίκευση στη μέθοδο της σποράς νεφών, ο οποίος θα ετοιμάσει ειδική έκθεση, που θα αφορά τα υπέρ και τα κατά αυτής της τεχνικής, σε σχέση και με το ότι η Κύπρος είναι ένα μικρό νησί. Επιπλέον, συζητείται το ενδεχόμενο πιλοτικής εφαρμογής αυτής της μεθόδου με τη συνδρομή χωρών στις οποίες εφαρμόζεται, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) με τα οποία η χώρα μας έχει αναπτύξει στενές σχέσεις το τελευταίο διάστημα - τα ΗΑΕ μας παραχώρησαν δωρεάν, μέχρι τέλη του 2026, 14 κινητές μονάδες αφαλάτωσης (οι 13 είναι ήδη στην Κύπρο και αναμένεται ακόμα μία αυτές τις μέρες), τις οποίες προσπαθούμε να θέσουμε σε λειτουργία.
Από το «όχι» στο «ίσως»
Η εξέλιξη αυτή προέκυψε μετά από επιμονή του ομίλου εταιρειών GAP Vassilopoulos, ο οποίος υπέβαλε σχετική πρόταση στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, βάσει της μελέτης-έκθεσης που ετοίμασε η εταιρεία Eastmed Weather Modification Ltd (μέλος του ομίλου εταιρειών GAP Vassilopoulos) σε συνεργασία με το Τμήμα Μετεωρολογίας της Κύπρου («ως στρατηγικοί τοπικοί εταίροι» όπως αναφέρεται στην εν λόγω έκθεση). Σημειώνεται ότι τη συγκεκριμένη πρόταση (σπορά νεφών) απέρριψε το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, πριν από λίγους μήνες.
Συμφέρει
Σύμφωνα με τη μελέτη-έκθεση της Eastmed Weather Modification Ltd/GAP Vassilopoulos, «μέχρι το 2050, προβλέπεται ότι η Κύπρος θα χάσει το 40% της γης της, λόγω της ερημοποίησης εξαιτίας των σωρευτικών επιπτώσεων της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των τάσεων των βροχοπτώσεων [...] Επιπλέον, η Κύπρος χαρακτηρίζεται ως η πιο άνυδρη χώρα στην Ευρώπη, με εξάρτηση έως και 80% από την αφαλάτωση για την κάλυψη της εθνικής ζήτησης σε νερό». Η μελέτη υποστηρίζει ότι η σπορά νεφών είναι πολύ πιο οικονομική μέθοδος σε σχέση με την αφαλάτωση, για την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πληρώσει -και θα συνεχίσει να πληρώνει- δεκάδες εκατομμύρια ευρώ (υπάρχει και σοβαρό περιβαλλοντικό κόστος).
Παρέμβαση στα νέφη
Με δυο λόγια, σπορά νεφών (ή τεχνητή βροχόπτωση) είναι μία τεχνική τροποποίησης του καιρού, που έχει στόχο να ενισχύσει τη βροχόπτωση, μέσω της προσθήκης χημικών ή/και άλλων ουσιών (π.χ. ιωδιούχος άργυρος, ξηρός πάγος, χλωριούχο νάτριο) σε σύννεφα, να μειώσει το χαλάζι ή να διαλύσει την ομίχλη. Χρησιμοποιείται σε διάφορες χώρες για γεωργικούς, υδρολογικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Βασίζεται στην ιδέα της παρέμβασης στη φυσική εξέλιξη των νεφών, ώστε να ενισχύεται η διαδικασία σχηματισμού υδροσταγονιδίων ή παγοκρυστάλλων. Η σπορά νεφών λειτουργεί μόνον εάν υπάρχουν ήδη κατάλληλα σύννεφα (υδρόφορα νέφη). Δεν δημιουργεί βροχή από το μηδέν.
Πλεονεκτήματα
Βασικά πλεονεκτήματα της σποράς νεφών είναι τα εξής:
1. Αύξηση βροχοπτώσεων/ανακούφιση από ξηρασία
2. Πρόληψη φυσικών καταστροφών (π.χ. δασικές πυρκαγιές)
3. Ενίσχυση των υδρολογικών πόρων (υδάτινοι ταμιευτήρες, ποταμοί, υπόγεια ύδατα)
4. Ενίσχυση γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής
5. Καταστολή χαλαζόπτωσης
Μειονεκτήματα
Ακολουθούν τα βασικά μειονεκτήματα της εν λόγω τεχνικής για αύξηση της βροχόπτωσης:
1. Αποτελεσματικότητα: Τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα προβλέψιμα ή εγγυημένα. Εξαρτάται από τον τύπο των νεφών και τις καιρικές συνθήκες
2. Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι: Πιθανές επιπτώσεις από τη χρήση χημικών ουσιών (π.χ. συσσώρευση ιωδιούχου αργύρου στο περιβάλλον), αν και θεωρούνται γενικά χαμηλού κινδύνου
3. Ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως για παράδειγμα υπερβολική βροχόπτωση ή πλημμύρες
4. Ηθικά και νομικά ζητήματα: Ποιος έχει δικαίωμα να επεμβαίνει στον φυσικό κύκλο του καιρού; Επηρεάζονται τρίτες χώρες ή κοινότητες χωρίς συναίνεση, δηλαδή η μεταβολή του καιρού σε μία περιοχή μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες σε γειτονικές περιοχές (π.χ. «κλοπή βροχής»)
5. Εξάρτηση: Υπάρχει ο κίνδυνος εξάρτησης από τεχνητές μεθόδους και όχι από βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων.
Στοπ στο Ισραήλ
Προγράμματα σποράς νεφών εφαρμόζουν πολλές χώρες, όπως ΗΠΑ, Κίνα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αυστραλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα κ.ά. και μέχρι πρόσφατα το Ισραήλ. Με απόφαση της Υπηρεσίας Υδάτων του Ισραήλ, σταμάτησε η σπορά νεφών το 2021. Την περίοδο 2013-2020 διεξήχθη πειραματικό πρόγραμμα γνωστό ως Israel‑4 Cloud Seeding Experiment. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά: μόλις 1,8% μέση αύξηση στις βροχοπτώσεις και διάστημα εμπιστοσύνης (-11 % έως +16 %), πράγμα που σημαίνει ότι η αύξηση δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Η ισραηλινή Υπηρεσία Υδάτων κατέληξε ότι η μέθοδος ήταν οικονομικά ασύμφορη. Και αυτό σε συνδυασμό με φυσικούς παράγοντες (υψηλές βροχοπτώσεις, επάρκεια νερού).
Ανοργανωσιά, ανομβρία, κλιματική κρίση
Η Κύπρος βίωσε τις τελευταίες ημέρες μία από τις χειρότερες πυρκαγιές στον τόπο από το 1974. Η φωτιά στην ημιορεινή Λεμεσό/κρασοχώρια (23/7/2025) άφησε πίσω της δύο νεκρούς, και σύμφωνα με την Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού 440 κατοικίες υπέστησαν ζημιές εκ των οποίων οι 211 καταστράφηκαν ολοσχερώς, όπως και 81 αποθήκες, 19 επαγγελματικά υποστατικά και 101 οχήματα (δεν είναι τελικοί αριθμοί). Το Κέντρο Αριστείας Ερατοσθένης προσδιόρισε την καμένη γη στα 104 τετραγωνικά χιλιόμετρα (αμπέλια, περβόλια, αλσύλλια, θάμνοι). Επηρεάστηκαν οι κοινότητες: Όμοδος, Άρσος, Κοιλάνι, Βάσα Κοιλανίου, Βουνί, Συλίκου, Μαλιά, Λάνεια, Λόφου, Άγιος Θεράπων, Άγιος Αμβρόσιος, Κισσούσα, Πάχνα, Κάτω Κιβίδες, Πάνω Κιβίδες, Σούνι-Ζανακιά, Άλασσα, Μονάγρι, Πέρα Πεδί, Κουκά, Ποταμιού, Σωτήρα και Ύψωνας. Πέρα από την τραγική διαχείριση της πυρκαγιάς από πολιτικούς προϊστάμενους, και αρμόδιες υπηρεσίες και τμήματα (ανοργανωσιά, έλλειψη συντονισμού, λάθη, παραλείψεις, χάος), γεγονός παραμένει η παρατεταμένη ανομβρία στον τόπο μας και η κλιματική κρίση, δύο παράγοντες που μαζί αποτελούν έναν άκρως επικίνδυνο συνδυασμό, ο οποίος απειλεί να αποτελειώσει ό,τι έχει απομείνει πράσινο στο νησί.
Σπορά νεφών και Κύπρος
Θα μπορούσε η σπορά νεφών να αποτελέσει λύση στο υδατικό πρόβλημα της χώρας μας; Λύση όχι, αλλά συμπληρωματική μέθοδος ενδεχομένως. Πρέπει, όμως, να ληφθούν σοβαρά υπόψη σημαντικοί τεχνικοί, γεωγραφικοί και πρακτικοί περιορισμοί. Από τη μια θα μπορούσε με αυτή την τεχνική, που έχει σχετικά μικρό κόστος εφαρμογής σε σχέση με τις αφαλατώσεις, να αντιμετωπιστεί μερικώς η ξηρασία/λειψυδρία. Λόγω της μικρής έκτασης και της γεωγραφίας ενδεχομένως να υπάρξουν δαπανηρές αστοχίες. Δηλαδή, η Κύπρος έχει περιορισμένο αριθμό νεφών κατάλληλων για σπορά, ειδικά τους κρίσιμους καλοκαιρινούς μήνες όπου κυριαρχεί ξηρή ατμόσφαιρα. Επιπρόσθετα, είναι αβέβαιη η αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Όπως και σε άλλες χώρες, η επιτυχία της σποράς είναι δύσκολο να μετρηθεί με ακρίβεια, ενώ υπάρχει πάντα η πιθανότητα να γίνει σπορά νεφών πάνω από το Τρόοδος και να βρέξει στη Ρόδο. Επιπλέον, δεν πρέπει να παραγνωρίζονται περιβαλλοντικές ανησυχίες. Για παράδειγμα, κατά πόσον τα υλικά που χρησιμοποιούνται στη σπορά νεφών (π.χ. ιωδιούχος άργυρος) είναι ασφαλή για ανθρώπους, χλωρίδα και πανίδα. Τέλος, δεδομένης της εγγύτητας της χώρας μας με άλλα κράτη (Τουρκία, Λίβανος, Ισραήλ), μπορεί να υπάρξουν ενστάσεις εάν επηρεάζονται οι καιρικές συνθήκες σε γειτονικές περιοχές. Σημειώνεται ότι η Κύπρος έχει πειραματιστεί στο παρελθόν με τη σπορά νεφών (κυρίως στη δεκαετία του 1980), χωρίς όμως σταθερά θετικά αποτελέσματα - από τότε όμως έχει εξελιχθεί πολύ η συγκεκριμένη μέθοδος.
