«Οι καταστροφές μπορούν να μετριαστούν όταν εμπιστευτούμε την επιστήμη». Ο δρ Σταύρος Μαλάς μίλησε στον «Π» για τα καινοτόμα εργαλεία πρόληψης πυρκαγιών τα οποία αναπτύσσει το Ινστιτούτο Κύπρου.
Η περίπτωση της πυρκαγιάς στη Λεμεσό ανέδειξε την ανάγκη για ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ κράτους και της επιστημονικής κοινότητας. Αν η χώρα είχε ένα ευρύτερα οργανωμένο και διάσπαρτο δίκτυο πρόληψης, βασισμένο σε επιστημονικά δεδομένα ανάλυσης κινδύνου, τέτοια φαινόμενα θα μπορούσαν να αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, επεσήμανε ο δρ Μαλάς. «Η δημιουργία πολιτικής που στηρίζεται στην επιστήμη και η αξιοποίηση του εγχώριου επιστημονικού δυναμικού μπορεί να λειτουργήσει ως ανάχωμα απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης», σημειώνει.
Η πυρκαγιά εντοπίστηκε από το Ινστιτούτο
Σύμφωνα με τον ίδιο, η πυρκαγιά στη Λεμεσό εντοπίστηκε και μέσω πιλοτικού λογισμικού που αναπτύχθηκε στο Ινστιτούτο, το οποίο αξιοποιεί δορυφορικά δεδομένα. Ο αλγόριθμος αναλύει δορυφορικές εικόνες τις οποίες λαμβάνει κάθε δέκα λεπτά και εντός τριών λεπτών τις αναλύει με στόχο τον εντοπισμό ανωμαλιών θερμότητας και καπνού, αποστέλλοντας ειδοποίηση για πιθανό περιστατικό. Το πρόγραμμα παρακολούθησης έχει ήδη τεθεί σε δοκιμασία τις τελευταίες τρεις εβδομάδες. Στόχος είναι η σταδιακή ενσωμάτωσή του στις διαδικασίες έγκαιρης προειδοποίησης των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους. Το λογισμικό τρέχει με μεγάλη ταχύτητα στον υπερυπολογιστή του Ινστιτούτου, ο οποίος αποτελεί εθνική υποδομή. Λειτουργεί στην Κύπρο τα τελευταία 15 χρόνια και αποτελεί βασικό υποδομικό στοιχείο για την ανάλυση μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.
Στην περίπτωση των πυρκαγιών στην Κύπρο, ο δρ Μαλάς επισημαίνει πως η έγκαιρη ειδοποίηση και η ταχύτατη επέμβασης των επίγειων δυνάμεων είναι καθοριστικός παράγοντας. Όπως αναφέρει, τα πτητικά μέσα παρουσιάζουν περιορισμούς και σε συνθήκες ακραίων καιρικών φαινομένων είναι συχνά ανεπαρκή για την κατάσβεση πυρκαγιών που έχουν ήδη εξαπλωθεί. Αναφορικά με τα επιχειρησιακά μέσα, σημειώνει ότι η Κύπρος δεν χρειάζεται πολλά πτητικά μέσα, αλλά πολλά μικρά και ευέλικτα οχήματα, τοποθετημένα πολύ κοντά σε περιοχές υψηλού κινδύνου, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν άμεσα εντός μερικών λεπτών. Τα μεγάλα πυροσβεστικά οχήματα, όπως εξηγεί, είναι σχεδιασμένα για αστικά περιβάλλοντα και δεν είναι κατάλληλα για ανώμαλους δασικούς δρόμους.
Νέα drones
Εδώ και κάποια χρόνια το Ινστιτούτο συνεργάζεται άψογα με το Τμήμα Δασών για την εκπαίδευση δασοπυροσβεστών ως χειριστών drones και ήδη συμμετέχει σε πρόγραμμα επιτήρησης των δασικών περιοχών σε συνεργασία με το Τμήμα Δασών, στη βάση επιχειρησιακού σχεδιασμού του Τμήματος. Μας δήλωσε ότι το Ινστιτούτο αναπτύσσει και άλλου τύπου drones, τα οποία έχουν ζητηθεί από το Τμήμα Δασών για καλύτερη παρακολούθηση των δασών, και πολύ σύντομα θα αρχίσει διάλογος και με την Πυροσβεστική για συνεργασία επίσης για την ανάπτυξη και χρήση drones.
Πρότελευταιοι στην έρευνα
Με αφορμή την πυρκαγιά, ο δρ Μαλάς τονίζει τη σημασία της επένδυσης στην επιστημονική γνώση και της ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων της έρευνας στη δημόσια πολιτική. Όπως ανέφερε, οι αρχές του κράτους, ειδικά τα σώματα ασφάλειας, μπορούν να αποκτήσουν περισσότερη αποτελεσματικότητα μέσω στενότερης συνεργασίας με ερευνητικά κέντρα της Κύπρου.
Σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, το Ινστιτούτο, μέσω των προβλέψεων του Ερευνητικού Κέντρου Αριστείας για το Κλίμα και την Ατμόσφαιρα (CARE-C), έχει από καιρό προβλέψει ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής είναι μια από τις πιο ευάλωτες περιοχές στον πλανήτη, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η περιοχή ήδη αντιμετωπίζει έντονα φαινόμενα, όπως καύσωνες, ξηρασία και σκόνη, με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες, ενώ οι επιστήμονες προειδοποιούν για πιθανή μαζική μετακίνηση πληθυσμών τα επόμενα χρόνια. Το CARE-C στοχεύει στην αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων μέσω συντονισμένων δράσεων έρευνας, καινοτομίας και εκπαίδευσης, προωθώντας τεκμηριωμένη πολιτική για την προσαρμογή και τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης. Το Κέντρο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και λειτουργεί στο Ινστιτούτο Κύπρου. Στις αρμοδιότητές του περιλαμβάνεται η ανάλυση κινδύνων και η ανάπτυξη τεχνολογιών για την παρακολούθηση και πρόληψη φαινομένων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.
Παρά το υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας, η Κύπρος παραμένει προτελευταία σε επενδύσεις στην έρευνα στην ΕΕ και διαθέτει τον δεύτερο χαμηλότερο αριθμό επιστημόνων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, η χώρα είναι η πιο αποτελεσματική στην προσέλκυση ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων. Ο μέσος Κύπριος ερευνητής εξασφαλίζει τέσσερις φορές περισσότερους ευρωπαϊκούς πόρους από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για κάθε ένα ευρώ εθνικής συνεισφοράς στο Ταμείο Έρευνας της ΕΕ, οι Κύπριοι ερευνητές καταφέρνουν να εξασφαλίσουν, μέσω ανταγωνιστικών προγραμμάτων, περίπου 3,9 ευρώ, δηλαδή απόδοση της τάξης του 290%!
Ο δρ Μαλάς υποστηρίζει ότι το δυναμικό υπάρχει, αλλά απαιτείται περισσότερη πολιτική βούληση για να ενισχυθεί η καινοτομία και η «οικονομία της γνώσης». Όπως αναφέρει, η ενίσχυση της επιστημονικής κοινότητας και των ερευνητικών υποδομών αποτελεί καθοριστικό βήμα για τη δημιουργία σύγχρονων μηχανισμών διαχείρισης κρίσεων, όπως οι δασικές πυρκαγιές, που αναμένεται να αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα λόγω της κλιματικής αλλαγής.
