Η δραματική κατάσταση στην Κύπρο σε ό,τι αφορά στο υδατικό αποτυπώνεται και μέσα από την νέα έκθεση που ετοίμασε η Ελεγκτική Υπηρεσία. Η έκθεση αποτελεί συνέχεια της αντίστοιχης του 2016 και εξέτασε την πορεία υλοποίησης των αναγκαίων μέτρων για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Κύπρου. Κάτω από το μικροσκόπιο της Ελεγκτικής Υπηρεσία τέθηκαν επίσης οι αφαλατώσεις το σημαντικό ζήτημα της απώλειας τεράστιων ποσοτήτων νερού καθώς και της ασφάλειας των φραγμάτων.
Όπως αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, το 64% των υδροφορέων της αντίστοιχης του 2016 βρίσκεται σε κακή κατάσταση, κυρίως λόγω πορεία υλοποίησης των αναγκαίων μέτρων για νιτρορύπανσης και υφαλμύρινσης, τονίζοντας ότι, οι έλεγχοι διαχείρισης των υδάτινων πόρων της Κύπρου παραμένουν ανεπαρκείς.
Σε ό,τι αφορά στα έργα που έχουν προγραμματιστεί με σκοπό να αλλάξει η κατάσταση στο υδατικό η Ελεγκτική Υπηρεσία εντοπίζει ότι από τα 60 έργα που προγραμματίστηκαν στο 15ετές Σχέδιο Υδατικής Ανάπτυξης, μόλις 14 έχουν ολοκληρωθεί. Οι δαπάνες ανά έργο δεν παρακολουθούνται συγκριτικά με τους προϋπολογισμούς, με αποτέλεσμα να προκύπτει αδυναμία εκτίμησης της επάρκειας των προβλεπόμενων δαπανών.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, εκπόνησε 15ετές Σχέδιο Υδατικής Ανάπτυξης για την περίοδο μέχρι το 2030, όπου καταγράφονται τα προγραμματιζόμενα (κατασκευαστικά) έργα υδατικής ανάπτυξης, με συνολικό υπολογιζόμενο κόστος γύρω στο €1,5δις, εκ των οποίων το €1δις θα επιβαρύνει τον κρατικό Προϋπολογισμό και το υπόλοιπο τις Τοπικές Αρχές. Το υπό αναφορά Σχέδιο αποτελεί εσωτερικό εργαλείο του ΤΑΥ για τον προγραμματισμό και προώθηση υλοποίησης των αναπτυξιακών έργων και δεν περιλαμβάνεται στα Σχέδια που προωθήθηκαν για έγκριση στο Υπουργικό Συμβούλιο. Σύμφωνα με στοιχεία του ΤΑΥ, μέχρι την ημερομηνία του ελέγχου είχαν δαπανηθεί από κρατικούς πόρους €767εκ., ποσό που αναλογεί στο 77% του συνολικού ποσού της κρατικής συνεισφοράς, ενώ ολοκληρώθηκαν τα 14 από τα 60 προγραμματισμένα έργα που αναφέρονται στο υπό αναφορά Σχέδιο, έναντι συνολικής δαπάνης €180,6εκ. Τα υπόλοιπα €586,4 εκ. δαπανήθηκαν για έργα που δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, παρατηρήθηκε ότι το ΤΑΥ δεν παρακολουθεί ικανοποιητικά την υλοποίηση του υπό αναφορά Σχεδίου, αφού οι προϋπολογισθείσες δαπάνες ανά έργο δεν συγκρίνονται με τις πραγματικές, ώστε να διαφανούν τυχόν αποκλίσεις. «Συνεπώς, δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα για το εάν για την ολοκλήρωση όλων των έργων θα απαιτηθούν πρόσθετες πιστώσεις σε σχέση με εκείνες που είχαν αρχικά υπολογιστεί», σημειώνει η Ελεγκτική.
Αυξάνουν το κόστος
Αναφορικά με τη λειτουργία των μονάδων αφαλάτωσης, η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει ότι συμβάλουν στην επάρκεια υδάτινων πόρων, αλλά επιβαρύνουν το περιβάλλον και αυξάνουν το κόστος για τους καταναλωτές. Αναφέρει επίσης ότι σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίζεται υψηλή διαβρωτικότητα του παραγόμενου νερού.
Χωρίς πιστοποιητικά ασφάλειας
Ο έλεγχος της Ελεγκτικής ασχολήθηκε και με το θέμα της ασφάλειας των φραγμάτων. Όπως σημειώνει, πολλά φράγματα είναι παλιά, χωρίς ολοκληρωμένα σχέδια συντήρησης και χωρίς τελικά πιστοποιητικά ασφαλείας, ενώ ανεξάρτητες επιθεωρήσεις δεν έχουν πραγματοποιηθεί για κανένα φράγμα.
Για την ποιότητα του νερού, εντοπίζεται ότι πολλοί Τοπικοί Φορείς δεν παρακολουθούν συστηματικά την ποιότητα του νερού, ενώ Ζώνες Προστασίας έχουν καθοριστεί μόνο για το 26% των γεωτρήσεων.
Εντοπίστηκαν επίσης τα ακόλουθα:
Απώλειες νερού: Τα ποσοστά ατιμολόγητου νερού στους Τοπικούς Φορείς ξεπερνούν το 29% το 2023, κυρίως λόγω παλαιότητας δικτύων. Οι απώλειες σε παγκύπρια βάση εκτιμάται ότι υπερβαίνουν τα 200 εκ. κ.μ. ετησίως.
Άρδευση: Παρατηρούνται καθυστερήσεις στην κατανομή ποσοτήτων, αδυναμία παρακολούθησης υδατικών δικαιωμάτων και μη ολοκλήρωση έργων, όπως το αρδευτικό δίκτυο Σολέας.
Όμβρια ύδατα: Παρά τη σχετική μελέτη από το 2009, δεν έχουν προωθηθεί επαρκώς μέτρα αξιοποίησης και αποθήκευσης. Η βελτίωση της κατάστασης απαιτεί συντονισμένη δράση, βούληση και πλήρη εφαρμογή των ευρωπαϊκών και εθνικών υποχρεώσεων. Η δε παρατεταμένη περίοδος ανομβρίας που διανύει η χώρα μας προσφέρεται για την καλύτερη δυνατή προετοιμασία και λήψη μέτρων π.χ. συντήρηση των φραγμάτων.
