Άκρως αποκαλυπτική είναι η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα και αφορά τον τομέα των δημοσίων συμβάσεων κατασκευαστικών έργων για την περίοδο 2015–2024.
Η ανάλυση των στοιχείων που αντλήθηκαν από το ηλεκτρονικό σύστημα δημοσίων συμβάσεων (eProcurement) κατέδειξε ότι, παρά την ανάθεση μεγάλου αριθμού δημοσίων συμβάσεων – 2.164 συνολικά – ένα σημαντικό ποσοστό της συνολικής συμβατικής αξίας συγκεντρώθηκε σε περιορισμένο αριθμό εργολάβων και, συγκεκριμένα, σε μόλις τρεις ομίλους εταιρειών: Cyfield, Iacovou και Cybarco. Παρότι ανέλαβαν μόλις το 13% του συνολικού αριθμού των δημόσιων έργων, εξασφάλισαν το 40,8% της συνολικής αξίας της αγοράς. Συγκεκριμένα, η Cyfield κέρδισε 157 δημόσιες συμβάσεις αξίας €564 εκατ., η Iacovou 84 συμβάσεις αξίας €322 εκατ. και η Cybarco 40 συμβάσεις αξίας €141 εκατ. Οι πίνακες που δημοσιεύουμε είναι αρκούντως διαφωτιστικοί.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν «αυξανόμενη συγκέντρωση της αγοράς για μεγάλα έργα σε συγκεκριμένους εργολάβους».
Ενδείξεις δημιουργίας δεσπόζουσας θέσης
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, η εταιρεία Cyfield κατέλαβε την πρώτη θέση στην κατανομή του μεριδίου αγοράς για τέσσερα συναπτά έτη (2019–2023), «γεγονός που πιθανόν να αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο ένδειξης δημιουργίας δεσπόζουσας θέσης». Παράλληλα, στην έκθεσή της παρατηρεί τα εξής:
1. Τυχόν έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού επιλογών περιορίζει τη διαπραγματευτική ικανότητα του κράτους και ίσως «αναγκάζει» την επανάληψη συνεργασιών με εργολάβους που ενδεχομένως δεν ανταποκρίνονται επαρκώς.
2. Η συγκέντρωση των μεγάλων έργων σε συγκεκριμένους εργολάβους εγείρει ερωτήματα κατά πόσο οι συγκεκριμένοι φορείς διαθέτουν την επιχειρησιακή ικανότητα να υλοποιούν παράλληλα πολλαπλά έργα με επιτυχία.
3. Τα πιο πάνω προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά μεγάλα έργα της Κυπριακής Δημοκρατίας είτε υπόκεινται σε μεγάλες καθυστερήσεις ή δεν ολοκληρώνονται καθόλου.
4. Παρά τη συγκέντρωση μεγάλου μέρους της αξίας των συμβάσεων σε τρεις εργολάβους, το 80% του συνολικού αριθμού των συμβάσεων κατανέμεται σε μεγάλο αριθμό μικρότερων εργολάβων. Συγκεκριμένα, από τις 2.164 συμβάσεις, οι 1.734 αναλήφθηκαν από μικρούς ή μεμονωμένους εργολάβους, γεγονός που υποδηλώνει πολυκερματισμό της αγοράς στα έργα μικρότερης κλίμακας.
Περιορισμένος ανταγωνισμός
Στην έκθεσή της, η Ελεγκτική Υπηρεσία εκτιμά ότι η συμμετοχή οικονομικών φορέων σε δημόσιους διαγωνισμούς κρίνεται από ικανοποιητική έως περιορισμένη. Το 60,3% των διαγωνισμών της περιόδου 2021–2024 προσέλκυσε τουλάχιστον τρεις συμμετοχές, ενώ στο 14,2% των περιπτώσεων δεν υπήρξε καθόλου ανταγωνισμός.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία τονίζει ότι η αποτροπή φαινομένων υπερσυγκέντρωσης ή πολυκερματισμού αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση μιας υγιούς και ανταγωνιστικής αγοράς δημοσίων έργων προς όφελος της οικονομίας και, κατ’ επέκταση, των πολιτών.
Γ.Ε.: «Δεν στοχοποιούμε κανένα»
Στον πρόλογο της έκθεσης, ο Γενικός Ελεγκτής Ανδρέας Παπακωνσταντίνου καθιστά σαφές ότι η συγκεκριμένη έκθεση αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων κατασκευαστικών έργων και δεν έχει σκοπό να στοχοποιήσει οποιονδήποτε οικονομικό φορέα. Εξου και δεν εξετάστηκε η ορθότητα της διαδικασίας των διαγωνισμών ούτε η μετέπειτα υλοποίηση των έργων. «Η έκθεση προσδοκεί να αναδείξει τη μεγάλη εικόνα στον κατασκευαστικό τομέα στο πλαίσιο της ενημέρωσης και της διαφάνειας», καταλήγει ο κ. Παπακωνσταντίνου.
