Μόνο δύο γυναίκες υπέβαλαν αίτηση για εθελοντική στρατιωτική θητεία στην Εθνική Φρουρά και μία παρουσιάστηκε για κατάταξη.
Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε αυτή τη νέα πολιτική πριν από ένα χρόνο, υποστηρίζοντας τον Απρίλιο του 2025 ότι θα ήταν «ένα σημαντικό βήμα προς την εδραίωση της αρχής της ισότητας και την ενίσχυση της αμυντικής δομής της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Το Κυπριακό Κέντρο Διερευνητικής Δημοσιογραφίας (CIReN) έκανε έλεγχο επαλήθευσης (fact-check) του ισχυρισμού του Προέδρου σε σχέση με τον στόχο και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν και εκδίδει την ετυμηγορία του.
Ο ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ
Σε γραπτή δήλωση μετά την ομόφωνη ψήφιση του νόμου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είπε ότι “αποτελεί σημαντικό βήμα προς την εμπέδωση της αρχής της ισότητας και την ενίσχυση του αμυντικού μας ιστού, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε κάθε γυναίκα πολίτη της Δημοκρατίας να επιλέξει να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην πατρίδα, εφόσον το επιθυμεί”.
(Απόσπασμα από γραπτή δήλωση του προέδρου Χριστοδουλίδη - 3 Απριλίου 2025)
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Η πολιτική της κυβέρνησης για “εθελοντική κατάταξη γυναικών με θητεία 6 μήνες” εξαγγέλθηκε για πρώτη φορά από τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη τον Σεπτέμβριο 2024 σε ομιλία του για τα 60 χρόνια από την ίδρυση της Εθνικής Φρουράς.
Ακολούθησε απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και κατάθεση στη Βουλή τροποποιητικού νόμου “περί Εθνικής Φρουράς” που ψηφίστηκε στις 3 Απριλίου.
Δύο κόμματα της αντιπολίτευσης απείχαν, ενώ όλα τα άλλα κόμματα του κοινοβουλίου ψήφισαν υπέρ του νόμου.
O πρόεδρος Χριστοδουλίδης χαιρέτισε τη ψήφιση του νόμου και ανακοίνωσε τη “συνέχιση εντατικής προετοιμασίας για την υποδοχή της πρώτης κατάταξης γυναικών”.
Ευχαρίστησε όλα τα κόμματα “που στήριξαν το νομοσχέδιο”, λέγοντας ότι με τη στάση που τήρησαν αναγνώρισαν “τη σοβαρότητα, με την οποία αντιμετωπίστηκε η σχετική διαδικασία”.
Με διάταγμα ημερομηνίας 12 Σεπτεμβρίου ο Υπουργός Άμυνας Βασίλης Πάλμας ανακοίνωσε την έναρξη υποβολής αιτήσεων με προθεσμία μέχρι τις 24 Οκτωβρίου.
Τέσσερις ημέρες προτού λήξει η προθεσμία, ο Πάλμας παραδέχθηκε ενώπιον της Επιτροπής Άμυνας της Βουλής ότι η όλη προσπάθεια απέτυχε.
Mόνο δύο γυναίκες τελικά υπέβαλαν αίτηση για εθελοντική στράτευση και μόνο μία παρουσιάστηκε στο στρατόπεδο για κατάταξη.
Διακηρύξεις
Η καθιέρωση εθελοντικής στράτευσης γυναικών στην Εθνική Φουρά συνδέθηκε από την κυβέρνηση με την ισότητα των φύλων. Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου την ενσωμάτωσε σε σειρά από δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής έμφυλου περιβάλλοντος στην Εθνική Φουρά. Συνδέθηκε επίσης με την παραγωγή κυβερνητικού έργου για ενίσχυση της άμυνας σε ανακοίνωση με τίτλο “Νέο κεφάλαιο για την Εθνική Φρουρά”.
Το αποτέλεσμα έδειξε το αντίθετο.
Χωρίς μετρήσιμους στόχους
Η πολιτική, όπως εξαγγέλθηκε δημοσίως, δεν περιέλαβε μετρήσιμους άμεσους, μεσοπρόθεσμους, ή μακροπρόθεσμους στόχους. Κατά τις συζητήσεις που έγιναν στο πλαίσιο των εργασιών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας, ο αρμόδιος Υπουργός, υψηλόβαθμοι υπηρεσιακοί του Υπουργείου και στρατιωτικοί αξιωματούχοι έκαναν γενικά αναφορά στην προσέλκυση σε πρώτο στάδιο μερικών “δεκάδων γυναικών” εθελοντριών.
Στο τελικό στάδιο της ψήφισης από τη Βουλή, η κυβέρνηση δεν συνάντησε κάθετη διαφωνία, όχι τόσο γιατί δεν υπήρχαν σοβαρές επιφυλάξεις, αλλά γιατί κανένα από τα διαφωνούντα κόμματα δεν ήθελε να κατηγορηθεί ότι εμποδίζει μια πολιτική που υποτίθεται ότι σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την άμυνα και να προωθήσει την ισότητα των φύλων, όπως δήλωσε στο CIReN o βουλευτής του ΔΗΣΥ Γιώργος Κάρουλας. Το αποτέλεσμα ήταν η νομοθεσία να υιοθετηθεί με 32 ψήφους των παρόντων βουλευτών. Δύο κόμματα της αντιπολίτευσης, το ΑΚΕΛ και το VOLT επέλεξαν την αποχή.
Ο ΔΗΣΥ που είναι το μεγαλύτερο κόμμα και βρίσκεται επίσης αντιπολίτευση, υπερψήφισε τη νομοθεσία παρά το γεγονός ότι ο Κάρουλας - που είναι Αντιπρόεδρος του κόμματος, πρόβαλε κι αυτός σοβαρές αντιρρήσεις, προειδοποιώντας για την έλλειψη επαρκούς μελέτης. Όταν φάνηκε η πλήρης αποτυχία, ο Κάρουλας δήλωσε ότι το κόμμα του “είχε εγκαίρως προειδοποιήσει: χωρίς ισχυρά κίνητρα, σαφές θεσμικό πλαίσιο και σοβαρή προσέγγιση, το εγχείρημα ήταν καταδικασμένο να αποτύχει.»
Έτσι δόθηκε προτεραιότητα στην εθελοντική στράτευση γυναικών, χωρίς μετρήσιμους στόχους.
Οι γυναίκες δεν έδειξαν ενδιαφέρον για τα κίνητρα που προσφέρθηκαν, ούτε πείστηκαν από την εντατική κρατική διαφημιστική καμπάνια με υποσχέσεις, είτε για επαγγελματική σταδιοδρομία στην Εθνική Φρουρά, είτε για καλύτερες πιθανότητες πρόσληψης στη δημόσια υπηρεσία.
Έμφυλη ισότητα στην Κύπρο
Οι ανεξάρτητοι και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς που παρακολουθούν τα θέματα ισότητας, δεν καθόρισαν ποτέ τέτοια προτεραιότητα. Αντίθετα, σε ότι αφορά την Κύπρο, εστιάζουν σε άλλα καίρια ζητήματα που προκαλούν σοβαρή ανησυχία: Διακρίσεις στην εργασία, χάσμα αμοιβών, ανισότητες στην επαγγελματική ανέλιξη, σεξουαλική και έμφυλη βία, κακοποίηση, παρενόχληση, προστασία θυμάτων.
Μια χαρακτηριστική απόκλιση από την ΕΕ είναι το γεγονός ότι στην Κύπρο οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε ανώτερες πολιτικές βαθμίδες, σε κέντρα λήψης αποφάσεων και επαγγελματικής ιεραρχίας. Αυτό συμβαίνει έντονα για παράδειγμα στο Υπουργικό Συμβούλιο για το οποίο, προ της εκλογής του, ο Νίκος Χριστοδουλίδης υποσχέθηκε ίση εκπροσώπηση ανδρών - γυναικών.
Με βάση τα στατιστικά στοιχεία που δίνει η Eurostat για την περίοδο 2014 - 2024, η Κύπρος είναι τρίτη από το τέλος σε σχέση με την εκπροσώπηση γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο. Είναι επίσης η χειρότερη σε σχέση με την εκλογή μελών του εθνικού Κοινοβούλίου (14%) και η μόνη σήμερα χώρα μέλος της ΕΕ, χωρίς γυναίκα Ευρωβουλευτή.
Σε ερώτηση γιατί απέτυχε το εγχείρημα εθελοντικής στράτευσης γυναικών στην Εθνική Φρουρά, η Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Φύλου Σουζάνα Παύλου απάντησε στο CIReN ότι “απέτυχε γιατί σχεδιάστηκε ως αποσπασμένη, συμβολική πολιτική, χωρίς να προηγηθεί ουσιαστική χαρτογράφηση των αναγκών και των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Εθνική Φρουρά”.
“Αντί να διαμορφωθούν πρώτα οι συνθήκες για ουσιαστική και βιώσιμη ένταξη, επιχειρήθηκε να παρουσιαστεί η εθελοντική κατάταξη ως “αποφασιστικό βήμα” έμφυλης ισότητας, χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να λειτουργήσει στην πράξη”, συμπλήρωσε.
Ενίσχυση Εθνικής Φρουράς
Η εθελοντική στράτευση γυναικών δε συνάδει με τη διεθνή τάση σε σύγχρονους στρατούς. Στις χώρες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, η τάση είναι να ενισχύονται οι επαγγελματικοί στρατοί, κυρίως λόγω τεχνολογίας, κόστους εκπαίδευσης και ειδίκευσης. Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία πολιτών, κατά κανόνα, μειώνεται. Η εθελοντική θητεία αποφεύγεται γιατί προϋποθέτει μεγάλη οργανωτική προσπάθεια για να είναι αποδοτική και ακόμα περισσότερη προσπάθεια για να προσελκύσει το ενδιαφέρον γυναικών.
Τον Οκτώβριο κατά τη συζήτηση των προϋπολογισμών του Υπουργείου Άμυνας για το 2026, οι βουλευτές εξέτασαν σωρεία προβλημάτων λόγω της υποστελέχωσης της Εθνικής Φρουράς. Συζητήθηκε ιδιαίτερα η έλλειψη συμβασιούχων οπλιτών (ΣΥ.ΟΠ.), ενός θεσμού πρόσληψης ημι-επαγγελματιών με ετήσια σύμβαση.
Η πρόσληψη ΣΥ.ΟΠ. επέτρεψε πριν από μία δεκαετία, τη δραστική μείωση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας κληρωτών ανδρών από 24 σε 13 μήνες και τον περιορισμό της φυγοστρατίας.
Ο θεσμός ΣΥ.ΟΠ. είναι ανοιχτός για συμμετοχή και γυναικών. Αλλά σήμερα, δεν προσελκύει συμμετοχή από άνδρες, και πολύ λιγότερη από γυναίκες. Η αρνητική αυτή εμπειρία στην προσέλκυση γυναικών δεν λήφθηκε υπόψιν, παρά το γεγονός ότι οι ΣΥ.ΟΠ. προσφέρουν μεγαλύτερα κίνητρα και ωφελήματα.
H ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ
ΨΕΥΔΗΣ
Εσφαλμένα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης χαρακτήρισε το πρόγραμμα εθελοντικής στρατολόγησης γυναικών ως «σημαντικό βήμα» προς την ισότητα των φύλων και την ενίσχυση της άμυνας.
Γιατί;
Οι δύο μόνο αιτήσεις εθελοντικής στρατολόγησης δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση «σημαντικό βήμα» προς την ισότητα των φύλων και την ενίσχυση της άμυνας της Κύπρου, όπως ισχυρίστηκε. Αυτό ήταν τόσο προφανές που ο Υπουργός Άμυνας το παραδέχτηκε στο κοινοβούλιο λέγοντας: «Αποτύχαμε».
Η αποτυχία είναι επίσης εμφανής από το γεγονός ότι δεν παραχωρήθηκε παράταση για την υποβολή αιτήσεων, ούτε διευκρινίστηκε εάν η προσπάθεια θα επαναληφθεί σε μεταγενέστερο στάδιο.
Βασικά ζητήματα που προκαλούν ανησυχία όσον αφορά την ισότητα των φύλων στην Κύπρο παραμένουν ανεπίλυτα. Ανεπίλυτα είναι επίσης τα διαρθρωτικά ζητήματα της Εθνικής Φρουράς, όπως η υποστελέχωση των ΣΥ.ΟΠ.
Το CIREN υλοποιεί το πρόγραμμα "Αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων και της προπαγάνδας σε νησιωτικά κράτη" με την υποστήριξη του European Media and Information Fund (EMIF). Την αποκλειστική ευθύνη για οποιοδήποτε περιεχόμενο του φέρουν οι συντάκτες του προγράμματος και αυτό ενδέχεται να μην αντανακλά κατ’ ανάγκην τις θέσεις του EMIF και των εταίρων του Ταμείου, του Ιδρύματος Calouste Gulbenkian και του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου.
