Το 2015, με απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων συμπεριλήφθηκε στις πρόνοιες της νομοθεσίας για Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, η δημιουργία εθνικού μητρώου στο οποίο θα καταγράφονται οι δότες ωαρίων και σπερματοζωαρίων, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι ο κάθε δότης θα μπορεί να προβεί μόνο σε μια δωρεά στην Κύπρο. Το μητρώο αυτό, οκτώ χρόνια, μετά δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη, γεγονός που δημιουργεί εύλογες υποψίες ότι δότες, και κυρίως δότριες, δίνουν τα ωάριά τους σε περισσότερα από ένα κέντρα. Τα παραπάνω ειπώθηκαν στη χθεσινή συνεδρία της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής, κατά την οποία συζητήθηκε το θέμα της ανωνυμίας των δοτών και οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή.
Εμπορία ωαρίων
Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στην Επιτροπή, φαίνεται ότι παρουσιάζονται προβλήματα στην υλοποίηση των προνοιών του σχετικού νομοσχεδίου. Η κλινική εμβρυολόγος Ελένη Κυαμίδου υπέδειξε ενδεικτικά ότι παρά τη σχετική πρόνοια του νομοσχεδίου δεν έχει δημιουργηθεί το σχετικό μητρώο δοτών, ανδρών και γυναικών. Ως εκ τούτου, ανέφερε, υπάρχουν εύλογες υποψίες ότι ενώ δότριες υπογράφουν ότι δεν δώρισαν τα ωάριά τους σε άλλους, εντούτοις στην πορεία του χρόνου πάνε σε άλλο κέντρο επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία.
Οι υποψίες αυτές ενισχύονται από τις καταγγελίες που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, και σε επίπεδο Βουλής, για εμπορία ωαρίων. Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας παρέπεμψε για την επίλυση του προβλήματος αυτού στο Συμβούλιο Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, με το μέλος του Συμβουλίου, δρα Μιχάλη Αναστασιάδη, να ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για σώμα που εργάζεται εθελοντικά και κάτω από δύσκολες συνθήκες που συνεδρίαζε στα υπόγεια του υπουργείου. Ερωτηθείς από την πρόεδρο της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, ως προς το γιατί τόσα χρόνια δεν έχουν διαμαρτυρηθεί για τη μη δημιουργία του μητρώου, υπέδειξε ότι πολλάκις έχουν κατατεθεί από πλευράς του Συμβουλίου υπομνήματα προς το Υπουργείο Υγείας, στα οποία αναφέρονται όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Το γεγονός ότι το Υπουργείο Υγείας προσπαθεί να επιρρίψει την ευθύνη στο Συμβούλιο Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, σχολιάστηκε έντονα από την κ. Χαραλαμπίδου, η οποία σε δηλώσεις της ανέφερε ότι το υπουργείο θα έπρεπε ήδη να έχει ανησυχήσει για τη μη λειτουργία του μητρώου και όχι να προσπαθεί να αποσείσει τις δικές του ευθύνες ως εποπτική αρχή, εφόσον είχε εικόνα των προβλημάτων που αντιμετώπιζε το Συμβούλιο και τα οποία επικαλείται για την μη δημιουργία του μητρώου.
Περί ανωνυμίας
Μιλώντας εκ μέρους της Γυναικολογικής Εταιρείας Κύπρου, ο δρ Νίκος Ζοττής υπέβαλε την εισήγηση σταδιακής άρσης της ανωνυμότητας του δότη, όταν το ζευγάρι το ζητά κι όταν ο δότης το επιτρέπει. Υποστήριξε ότι εάν γίνει ξαφνικά η μετάβαση από την ανωνυμία στην επωνυμία, τότε θα υπάρξει πρόβλημα στην εξεύρεση δοτών, κάτι που όπως είπε συμβαίνει στην Αγγλία. Πρόκειται, ανέφερε, για ένα πολυεπίπεδο θέμα που πρέπει να λυθεί σε βάθος χρόνου έτσι ώστε η νέα κατάσταση να γίνει δεχτή από την κοινωνία. Ως ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και σύνθετο ζήτημα που αφορά την εξισορρόπηση δικαιωμάτων του παιδιού, του δωρητή σπέρματος, της παρένθετης μητέρας ή γονέων, χαρακτήρισε το θέμα η επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Δέσπω Μιχαηλίδου.
Σε επιστολή της προς την Επιτροπή σημείωσε ότι είναι καθοριστικής σημασίας το δικαίωμα του παιδιού να γνωρίζει τους γονείς του, την ταυτότητά του, την ιθαγένεια και το σύνολο των οικογενειακών του σχέσεων. Επίσης, καθοριστικής σημασίας είναι το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, το δικαίωμα στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας (Άρθρο 24), το δικαίωμα να λαμβάνεται πρωταρχικά υπόψη το συμφέρον του παιδιου, αλλά και το δικαίωμα συμμετοχής, να ακούγεται η άποψη του παιδιού κ.λπ.
Από την άλλη, η κ. Μιχαηλίδου προσθέτει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα δικαιώματα του δωρητή και ιδίως το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, από το οποίο απορρέει η ανωνυμία. «Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις σε διεθνές επίπεδο όπου δωρητές σπέρματος ή παρένθετες μητέρες διεκδίκησαν τελικά πατρότητα ή μητρότητα, γεγονός που, αναντίλεκτα, επηρέασε δυσμενώς άλλα δικαιώματα, έχοντας αρνητικό αντίκτυπο στις οικογενειακές σχέσεις και στην ποιότητα ζωής ενός παιδιού», επισημαίνει. Επιπλέον, «η νομοθεσία πρέπει να διασφαλίζει ότι η αποκάλυψη των βιολογικών γονέων δεν θα δημιουργεί νομικά δικαιώματα ή υποχρεώσεις στον δότη ή στην παρένθετη μητέρα σε σχέση με το παιδί», συμπληρώνει. Η πλειοψηφία ωστόσο των παρευρισκόμενων τάχθηκαν υπέρ της επωνυμίας των δοτών, υπό προϋποθέσεις. Όσον αφορά το Υπουργείο Υγείας, η εκπρόσωπός του επεσήμανε ότι στο νέο νομοσχέδιο που συζητιέται αυτή τη στιγμή στην Επιτροπή Υγείας υπάρχει πρόνοια για να δοθεί το δικαίωμα στο παιδί να ενημερώνεται για την ταυτότητα του δότη αφού περάσει τα 18 έτη.
