Μόνο ενθαρρυντικά δεν θα πρέπει να θεωρηθούν τα στοιχεία που προκύπτουν μέσα την τελευταία έρευνα του European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs (ESPAD) για την κατανάλωση αλκοόλ, τσιγάρων και άλλων ουσιών από έφηβους (15-16 ετών) στην χώρα μας. Η Κύπρος παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλούς δείκτες σε μια σειρά από ναρκωτικές ουσίες, όπως LSD και κάνναβη, την ίδια στιγμή που η μικρή πτώση που καταγράφεται σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αλκοόλ δεν συνδέεται και με μείωση σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως η υπερκατανάλωση και η μέθη. Προβληματισμό προκαλούν την ίδια στιγμή και τα στοιχεία που προκύπτουν σε σχέση με το κάπνισμα και δη τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου.
«Μόδα» το ηλεκτρονικό
Παρά τη μείωση του καπνίσματος τα τελευταία 30 χρόνια, η νικοτίνη παραμένει ευρέως διαδεδομένη στους Ευρωπαίους έφηβους, με τη χρήση να μετατοπίζεται δυναμικά από τα «παραδοσιακά» τσιγάρα στα ηλεκτρονικά. Κατά μέσο όρο, το 32% των μαθητών 15-16 ετών έχει καπνίσει έστω και μία φορά, ενώ αν βάλουμε στην εξίσωση και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, το ποσοστό αυξάνεται στο 47%. Η καθημερινή χρήση φτάνει πλέον το 14% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, ξεπερνώντας το αντίστοιχο ποσοστό του παραδοσιακού καπνίσματος (7,9%). Στην Κύπρο τώρα, το 23,6% των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι έχουν καπνίσει έστω και μία φορά στη ζωή τους συμβατικό τσιγάρο, συχνή έως και καθημερινή χρήση κάνει το 7,6%, ενώ ένα ποσοστό που πλησιάζει το 5% κάπνισε πρώτη φορά πριν την ηλικία των 13 ετών. Τα στοιχεία αυτά συλλέχθηκαν το 2024 και παρουσιάζουν κάποιες διαφορές σε σχέση με το τι συνέβαινε όταν έγινε η προηγούμενη έρευνα το 2019. Τότε τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους είχε καπνίσει το 28% των εφήβων, καθημερινή χρήση έκανε το 11%, ενώ πριν τα 13 έτη είχε δοκιμάσει συμβατικό τσιγάρο μόλις το 3%.
Σε σχέση με τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου από έφηβους στη χώρα μας προκύπτει ότι:
Το 2019 είχε δοκιμάσει έστω μια φορά το 36% των συμμετεχόντων, ενώ το 2024 ξεπεράσαμε το 50%
Το 23% το 2024 ανέφεραν συχνή χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, με το αντίστοιχο ποσοστό το 2019 να κυμαίνεται στο 21%
Καθημερινή χρήση το 2024 έκανε το 15,1%, ενώ το 2019 το 9μ8%
Πριν από τα 13 έτη είχε δοκιμάσει ηλεκτρονικό τσιγάρο το 8% το 2024 και το 5% το 2019
«Τα δεδομένα επιβεβαιώνουν μια σαφή στροφή των εφήβων προς τις νέες μορφές καπνίσματος και αναδεικνύουν την ανάγκη για στοχευμένες, επικαιροποιημένες παρεμβάσεις πρόληψης που να ανταποκρίνονται στις σημερινές προκλήσεις της εφηβικής υγείας», επισημαίνει η ESPAD.
Δεν μένουν στο ένα ποτό
«Η κατανάλωση αλκοόλ μεταξύ των εφήβων στην Ευρώπη παρουσιάζει συνολική πτωτική τάση τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο οι συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως η υπερκατανάλωση και η μέθη, παραμένουν διαδεδομένες. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το 31% των μαθητών δηλώνει ότι έχει καταναλώσει 5 ή περισσότερα ποτά σε μία μόνο περίσταση τον τελευταίο μήνα, ενώ το 13% αναφέρει ότι έχει μεθύσει τουλάχιστον μία φορά την ίδια περίοδο», διαπιστώνει το ESPAD, σημειώνοντας ότι στην περίπτωση της Κύπρου υπάρχουν «εντυπωσιακές διαφοροποιήσεις μεταξύ των φύλων καταγράφονται στην Κύπρο, όπου τα κορίτσια αναφέρουν ποσοστά πρόσφατης μέθης σχεδόν τριπλάσια σε σχέση με τα αγόρια (12% έναντι 4,4%)».
Ανεξαρτήτως φύλου, το 68,4% των εφήβων στην Κύπρο έχει καταναλώσει έστω και μια φορά αλκοόλ, ποσοστό αισθητά μειωμένο σε σχέση με το 83% που κατέγραψε η αντίστοιχη έρευνα το 2019. Το 43% δήλωσε ότι καταναλώνει συχνά αλκοόλ, ποσοστό και πάλι μικρότερο σε σχέση με το 57% του 2019, ωστόσο περισσότεροι από τρεις στους δέκα έφηβους (36,8%) αναφέρουν ότι όταν πιουν ενδέχεται να ξεπεράσουν τα πέντε ποτά. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2019 ήταν στο 31%.
Τα υψηλά ποσοστά κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών από έφηβους έχουν να κάνουν με την ευκολία στην πρόσβαση, με το 75% των Ευρωπαίων εφήβων να δηλώνουν ότι τους είναι πολύ εύκολο να αποκτήσουν αλκοόλ. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Κύπρο κυμαίνεται στο 88%, ενώ σε χώρες όπως η Δανία και η Ελλάδα φτάνει μέχρι και το 94%.
Το ρίχνουν στα ψυχοδραστικά
Όσον αφορά τη χρήση κάνναβης και άλλων παράνομων ουσιών, η πρώτη παραμένει η πιο διαδεδομένη παράνομη ουσία μεταξύ των Ευρωπαίων εφήβων, με ποσοστό διά βίου χρήσης στο 12% κατά μέσο όρο. Συγκεκριμένα, καταγράφει τη μεγαλύτερη ισόβια χρήση LSD (6,8%) και κοκαΐνης (6,2%) μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών, ενώ είναι πρώτη και στη χρήση έκστασης/MDMA (4,7%), crack και ηρωίνης (αμφότερα στο 4,1%) και GHB (3,4%). Παράλληλα, καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό χρήσης αναβολικών στεροειδών (4,2%) -σημαντικά υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 1,5%. Η χρήση ουσιών εκτός της κάνναβης διατηρείται χαμηλότερη (5% κατά μέσο όρο), ωστόσο η Κύπρος ξεχωρίζει και σε αυτή την κατηγορία, με ποσοστό 9,9% -το υψηλότερο ανάμεσα στις 37 χώρες της έρευνας. Ακόμη στη χώρα μας παρατηρείται υψηλότερη χρήση νέων ψυχοδραστικών ουσιών (NPS), με 6,6% των κοριτσιών να δηλώνουν χρήση, έναντι 2,9% των αγοριών. Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται και στην Ελλάδα όσον αφορά τα παυσίπονα: περιλαμβάνεται στις χώρες όπου τα κορίτσια δηλώνουν υψηλότερη χρήση παυσίπονων για ευφορική δράση από τα αγόρια.
