Τετάρτη μεσημέρι στην οδό Πατρόκλου, στην καρδιά της εντός των τειχών, στη συνοικία της Χρυσαλινιώτισσας. Μία περιοχή δίπλα από την παλιά πόλη που μοιάζει να έχει παγώσει στον χρόνο. Κάποια ανακαινισμένα αρχοντικά στέκουν δίπλα σε κλειστές βιοτεχνίες. Από τα στενά περνούν αραιά και που λίγοι ξένοι επισκέπτες. Μόνο η μυρωδιά του λαδιού προδίδει πως πίσω από μια ξεθωριασμένη, πράσινη πόρτα κάτι εξακολουθεί να δίνει ζωή αυτές τις ώρες.
Στην πόρτα είναι κολλημένη μια ταινία που γράφει «Ο Θεός της Βέσπας». Έξω, δυο παλιές μεταλλικές ταμπέλες θυμίζουν σκηνές από cult ταινίες του '60, στις οποίες οι μηχανές βέσπα πρωταγωνιστούσαν, όντας αναπόσπαστο, κλασικό μέρος μιας αξέχαστης εποχής του παγκόσμιου κινηματογράφου. Κι από μέσα φτάνει ο γνώριμος και για κάποιους ενοχλητικός ήχος ενός δίχρονου κινητήρα. Είναι οι «σειρήνες» που οδηγούν στο γκαράζ του Χρυσοστόμου...
Μπαίνοντας σε υποδέχονται σειρές από μηχανές βέσπα. Κάποιες μισοξηλωμένες, άλλες έτοιμες να ξαναβγούν στους δρόμους. Στον πάγκο εργαλεία γεμάτα γρατζουνιές, λαδωμένα «πατσιαούρκα» και η χαρακτηριστική μυρωδιά της βενζίνης. Ο Χρυσοστόμος, για όσους τον γνωρίζουν καλά ο «Ττόμυς», με χέρια μαυρισμένα από το γράσο, μας υποδέχεται με χαμόγελο.
«Ξεκίνησα το 1995. Ήμουν 15 χρονών. Ο πατέρας μου, ο Φώτης, δούλευε εδώ από το 1960. Για να καταλάβεις, η πρώτη βέσπα ήρθε στην Κύπρο το 1952. Εδώ ήταν ταυτόχρονα το σπίτι μας και το μαγαζί».
Σύμβολο συλλεκτών
Στα χρόνια του πατέρα του, Φώτη, εξου και το όνομα του μαγαζιού «Restored by Photis», η βέσπα ήταν το όχημα των απλών ανθρώπων, των εργατών. «Έρχονταν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Τότε επισκεύαζε τις μοτόρες των καθημερινών ανθρώπων. Όχι όπως τώρα, που η βέσπα έγινε περισσότερο vintage. Ξεκίνησε ως το όχημα της εργατιάς και κατέληξε κορυφαίο κομμάτι για συλλέκτες».
Πολλοί νέοι ιδιοκτήτες επισκέπτονται σήμερα το συνεργείο γιατί θυμούνται να καβαλούσαν με τους παππούδες και τους πατεράδες τους μια βέσπα. Άλλοι θα φέρουν τα παλιά οικογενειακά μηχανάκια, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι που στέλνουν πλαίσια και εξαρτήματα από το εξωτερικό για να τα αναλάβει ο Χρυσόστομος.
«Είναι σαν κληρονομιά. Η κοινότητα είναι αρκετά μεγάλη. Οι τελευταίες κλασικές βέσπες είναι του 1990, όταν σταμάτησε το μοντέλο PX. Από τότε αγοράζονται από χέρι σε χέρι. Στην Κύπρο είμαστε λίγο πιο τυχεροί. Υπάρχουν χώρες όπου ο νόμος προέβλεπε την απόσυρσή παλιών οχημάτων»...
Με εργαλεία του '60
Πίσω από τη γοητεία και τον ρομαντισμό, η δουλειά δεν είναι εύκολη. «Είναι πολύ δύσκολες μηχανές. Θέλουν εμπειρία. Δεν βρίσκεις βιβλία, μόνο κάποια παραπλανητικά βιντεάκια στο διαδίκτυο. Η τεχνολογία του ‘50, του ‘60, του ’70 δεν έχει καμία σχέση με το σήμερα. Τα μοντέρνα συνεργεία δουλεύουν με διαγνωστικά και κομπιούτερ. Εδώ όχι. Δουλεύουμε ακόμη με τα εργαλεία του 1960. Χρησιμοποιώ κάποια σύγχρονα εργαλεία αλλά ο τρόπος επισκευής είναι ο ίδιος εδώ και δεκαετίες. Όλα με τα χέρια», εξηγεί ο Ττόμυς.
«Η βέσπα είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Οι περισσότεροι πελάτες παραμένουν παρόντες καθ’ όλη τη διάρκεια της επισκευής. Δεν με αφήνουν να την αγγίξω αν δεν είναι μπροστά. Θέλουν να τη δουν από τη στιγμή που είναι ξηλωμένη μέχρι την παράδοσή της. Κάποιοι μάλιστα με βοηθούν στο φτιάξιμο για να νιώσουν ότι συμμετέχουν». Όταν τον ρωτάμε αν φοβάται μήπως του «κλέψουν τη δουλειά», κουνά το κεφάλι: «Αντιθέτως, καλύτερα να μάθουν να τη συντηρούν, να μην με ενοχλούν συνέχεια. Ό,τι αγαπάς θέλεις να το διαδώσεις, όχι να το περιορίσεις».
Μιλώντας για τις λεπτομέρειες του σχεδιασμού, ο Χρυσοστόμος παθιάζεται. «Ο Ιάπωνας έχει απλά μηχανήματα. Ο Ιταλός, όταν έκανε τη βέσπα, για να πας από το Α στο Β, έκανε 50 στροφές. Δεν είναι πρακτικός, είναι ιδιότροπος. Αυτή είναι όμως η ομορφιά της βέσπα: Οι ιδιοτροπίες, τα κοψίματα, το στυλ. Για αυτό και έμεινε διαχρονική. Από το 1956 μέχρι το 1990 οι μηχανές της είναι σχεδόν οι ίδιες, με ελάχιστες προσαρμογές. Δεν άλλαξε σχέδιο και κράτησε την ταυτότητά της».
«Η μη συντήρηση ισοδυναμεί με εγκατάλειψη», εξομολογείται, και τη στιγμή εκείνη η ραστώνη του μεσημεριού σπάει. Ένας νεαρός γκαζώνει μια Vespa Primavera και χάνεται στο στενό, με το μοτέρ να «ουρλιάζει» σαν καινούργιο. Το στυλ όμως δεν πρόκειται να ξεχαστεί...
Η κυπριακή σημαία κυματίζει σε πανευρωπαϊκές συναντήσεις βέσπας – ο Χρυσοστόμος κρατά τα αυτοκόλλητα στον τοίχο του ως ενθύμια
Η βέσπα του Ανδρεα από τον Τράχωνα
Κι η πιο δύσκολη επισκευή μιας μηχανής βέσπα; Ποια ήταν, τον ρωτάω. «Για μένα δεν υπάρχει δύσκολη επισκευή. Έχω δει πράγματα και θαύματα», λέει. Στο μυαλό του ξεχωρίζει, όμως, μια περίπτωση: «Η βέσπα του Αντρέα από τον Τράχωνα. Κατάφερε να φύγει από το χωριό την ημέρα που μπήκαν οι Τούρκοι. Ανέβασε πάνω τη γυναίκα του και το 16μηνο βρέφος τους και πέρασε μέσα από τις σκληρές μάχες στην περιοχή, καθώς η Εθνική Φρουρά έδινε την άνιση, προδομένη μάχη για να απωθήσει τον εισβολέα. Η μηχανή δέχτηκε σφαίρα. Την ανακαινίσαμε μερικά χρόνια μετά αλλά η τρύπα υπάρχει ακόμη».
Το συνεργείο του έγινε σκηνικό για φωτογραφήσεις
Περασμένα μεγαλεία
Το συνεργείο είναι από τα ελάχιστα που έμειναν στην Παλιά Λευκωσία. «Από τα πέντε μηχανουργεία στη Χρυσαλινιώτισσα, έμεινα μόνο εγώ. Παλιά σε αυτόν τον δρόμο υπήρχαν σιδεράδες, πελεκάνοι, αλουμινιτζήδες. Κλείνουν όλα σιγα-σιγά. Οι τουρίστες περνούν, βγάζουν φωτογραφίες, αλλά τα παραδοσιακά επαγγέλματα εγκαταλείπονται. Γίνονται αναπτύξεις, διαμερίσματα, αλλάζουν οι χρήσεις. Μπορεί να συμφέρει να το ενοικιάσεις παρά να κρατάς ζωντανό ένα μαγαζί, ένα επάγγελμα».
Τον ρωτάμε πώς βλέπει το επάγγελμα σε δέκα χρόνια. «Μπορεί να μην δουλεύω εδώ. Σιγά-σιγά θα φύγουμε. Ίσως ο γιος μου να συνεχίσει αλλά χρειάζεται πολύ νεύρο. Οι νέοι δεν έχουν όρεξη. Οι χειρωνακτικές δουλειές σβήνουν. Οι περισσότεροι ψάχνουν εύκολες δουλειές. Τώρα οι σιδεράδες, οι κτίστες και οι μηχανικοί είναι εργάτες από ξένες χώρες».
