Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από ραγδαία μετατόπιση των γεωπολιτικών ισορροπιών, εν μέσω συνεχιζόμενης κρίσης στην Ουκρανία, αβεβαιότητας στις ΗΠΑ και αμερικανικών πιέσεων προς τους ΝΑΤΟικούς συμμάχους για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, επανέρχεται επιτακτικά στο προσκήνιο η συζήτηση περί ευρωπαϊκής άμυνας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μιλώντας στο ραδιόφωνο του «Π» και την εκπομπή «Δεύτερη Ματιά», ο στρατηγός εν αποστρατεία και γνώστης της λειτουργίας του ΝΑΤΟ, Ανδρέας Πενταράς, εξέφρασε τη θέση ότι «ευρωπαϊκή άμυνα, ως συλλογικό σύστημα ασφαλείας, δεν υπάρχει σήμερα» καθώς αποτελεί έναν «πολιτικό μύθο».
Η αλήθεια για τη "συλλογική ευρωπαϊκή άμυνα"
Προς αυτή την κατεύθυνση, ο στρατηγός ξεκαθαρίζει ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η συγκρότηση ενός αυτόνομου ευρωπαϊκού στρατιωτικού οργανισμού προϋποθέτει ομόφωνη απόφαση των 27 κρατών-μελών της ΕΕ, κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί, ούτε καν ως πρόθεση. «Η Ευρώπη δεν μπορεί να έχει στρατό όσο υπάρχει το ΝΑΤΟ», σημειώνει ο στρατηγός, εξηγώντας ότι δεν είναι εφικτό μία χώρα να συμμετέχει ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικά συλλογικά αμυντικά συστήματα. Έφερε μάλιστα και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, λέγοντας ότι σε ένα υποθετικό επεισόδιο στην Κύπρο με εμπλοκή της Τουρκίας, τα κράτη της ΕΕ θα ήταν υποχρεωμένα (θεωρητικά) να παρέμβουν υπέρ της Κύπρου, την ώρα που οι ίδιες χώρες, ως κράτη - μέλη του ΝΑΤΟ, δεν θα μπορούσαν να εμπλακούν στρατιωτικά εναντίον της Τουρκίας, που είναι επίσης μέλος της Συμμαχίας, λόγω του καταστατικού του ΝΑΤΟ.
Το σχέδιο REARM EU και η πραγματική στόχευση
Στο πλαίσιο της γενικότερης ανησυχίας για την υποχώρηση της αμερικανικής στήριξης προς την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια, η Κομισιόν παρουσίασε το σχέδιο REARM Europe, ένα πακέτο 800 δισ. ευρώ με στόχο την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων των κρατών-μελών. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, όπως εξηγεί ο στρατηγός, δεν σημαίνει δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού, αλλά ενίσχυση της ατομικής αμυντικής ισχύος κάθε χώρας – μέλους της ΕΕ.
Σημαντικό ποσοστό των πόρων αυτών (150 δισ.) θα διοχετευτεί σε ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες για έρευνα και ανάπτυξη εξοπλιστικών συστημάτων, και κάπου εκεί μπαίνει στη συζήτηση η Τουρκία.
Η Τουρκία "δια της πλαγίας"
Η συμμετοχή της Τουρκίας δεν αφορά ένταξή της σε κάποιον ευρωπαϊκό αμυντικό οργανισμό, εξάλλου αυτός δεν υφίσταται είπε ο στρατηγός. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι η Τουρκία συμμετέχει σε κοινά εξοπλιστικά προγράμματα με ευρωπαϊκές εταιρείες, όπως η ιταλική Leonardo, μέσω συμπαραγωγών. Συνεπώς, μέρος των κονδυλίων που θα δοθούν σε αυτές τις εταιρείες μπορεί να καταλήξει, έμμεσα, και στην Τουρκία. «Αυτό δεν είναι συμμετοχή στην ευρωπαϊκή άμυνα. Είναι καθαρά εμπορική πράξη», υπογραμμίζει.
Παράλληλα, τάσσεται ενάντια στην κριτική που ασκείται στον Έλληνα Πρωθυπουργό «επειδή υποτίθεται δεν άσκησαν βέτο για τη συμμετοχή της Τουρκίας». Δεν μπορείς να μπλοκάρεις κάτι που δεν υπάρχει, λέει χαρακτηριστικά ο στρατηγός.
Η Ευρώπη μπορεί, αλλά θέλει;
Ο Ανδρέας Πενταράς υποστηρίζει ότι η Ευρώπη έχει όλα τα αντικειμενικά χαρακτηριστικά για να αναπτύξει ισχυρή άμυνα: μεγαλύτερη έκταση από τις ΗΠΑ, διπλάσιο πληθυσμό και τεχνολογική ισοτιμία. Ωστόσο, ο βασικός λόγος που δεν επενδύονται περισσότερα χρήματα είναι πολιτικός καθώς για να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν οι κοινωνικές δαπάνες. «Οι κοινωνικές δαπάνες φαίνονται, είναι τα σχολεία, τα νοσοκομεία, οι συντάξεις. Οι αμυντικές δαπάνες είναι αόρατες, δεν πείθουν τους ψηφοφόρους», αναφέρει, και εκφράζει τη θέση ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 4%-5% του ΑΕΠ, όπως συζητείται, είναι ανέφικτη για τις περισσότερες χώρες.
Μέσα στο γενικότερο τοπίο αβεβαιότητας, ο στρατηγός εντοπίζει μια σημαντική θετική εξέλιξη, που φέρει την υπογραφή του Κυριάκου Μητσοτάκη: πλέον, οι αμυντικές δαπάνες εξαιρούνται από τον υπολογισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος, που «σημαίνει ότι χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να ενισχύσουν την άμυνά τους χωρίς να υπόκεινται αυτόματα στις δημοσιονομικές κυρώσεις της ΕΕ».
Η Κύπρος
Η Κυπριακή Δημοκρατία, αν και δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, μπορεί να επηρεαστεί έμμεσα. Πρώτον, επειδή μέρος των κοινοτικών κονδυλίων καταλήγει σε βιομηχανίες όπου έχει συμμετοχή η Τουρκία. Δεύτερον, γιατί τα ευρωπαϊκά κονδύλια προέρχονται και από κυπριακούς πόρους. Συνεπώς, τα χρήματα της ΕΕ που καταλήγουν στην Τουρκία, περιλαμβάνουν και χρήματα της Κύπρου.
Η συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’ ό,τι παρουσιάζεται. Δεν υπάρχει σήμερα ενιαίος στρατός, ούτε κοινό δόγμα. Υπάρχει όμως ανάγκη για ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων, ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος. Το ενδεχόμενο δημιουργίας, κάποτε, μιας πραγματικής «Ευρωπαϊκής Άμυνας», παραμένει αδιευκρίνιστο, και, κατά τα λεγόμενα του στρατηγού, μάλλον μακρινό.
