Η κατανάλωση εντόμων είναι ένα από τα αρχαιότερα διατροφικά έθιμα της ανθρωπότητας.
Από τις σπηλαιογραφίες στην Αλταμίρα της Ισπανίας, που απεικονίζουν τη συλλογή μελισσών πριν από 30.000 χρόνια, μέχρι τα σύγχρονα γκουρμέ πιάτα με τηγανητές ακρίδες στο Μεξικό, τα έντομα παραμένουν πηγή θρεπτικής πρωτεΐνης σε πολλές περιοχές του κόσμου. Στη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Αφρική, η κατανάλωση εντόμων είναι καθημερινή πρακτική, ενώ στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ το έντονο μπλοκάρισμα της εντομοφαγίας οφείλεται κυρίως σε πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Τα έντομα χαρακτηρίζονται ως μια βιώσιμη και υγιεινή πηγή πρωτεΐνης, με υψηλή περιεκτικότητα που μπορεί να φτάσει έως και το 70% σε καθαρό βάρος, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη εγκρίνει τη χρήση κάποιων ειδών σε τρόφιμα, ανοίγοντας το δρόμο σε ένα πιο φιλικό προς το περιβάλλον μέλλον της διατροφής.
Η θεωρία συνωμοσίας για την εντομοφαγία
Την ίδια στιγμή που η εντομοφαγία παραμένει στο περιθώριο στη Δύση, ανθεί μια σύνθετη θεωρία συνωμοσίας. Η φράση «I will not eat the bugs» εμφανίστηκε πρώτη φορά στο ανώνυμο φόρουμ 4chan το 2019 και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, όταν τα μέτρα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) για τη βιώσιμη διατροφή συνδυάστηκαν με εικασίες περί «Great Reset» και παγκόσμιας αναδιάρθρωσης. Αναλυτές παραπληροφόρησης, όπως η Sara Aniano του Anti-Defamation League, επισημαίνουν πως η θεωρία αυτή χρησιμοποιεί την ιδέα ότι μια πανίσχυρη παγκόσμια ελίτ θέλει να αναγκάσει τον απλό κόσμο να παραμερίσει το κρέας και να φάει έντομα, δήθεν για «το καλό του περιβάλλοντος».
Δεξιοί πολιτικοί και μέλη ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ—όπως ο Thierry Baudet στην Ολλανδία και οι Lega per Salvini Premier στην Ιταλία—χρησιμοποιούν αυτό το αφήγημα για να εστιάσουν σε θέματα ταυτότητας και πολιτισμικής διαφύλαξης. Εντυπωσιακές εικόνες, όπως ο Baudet να αδειάζει γεύματα με σκώληκες στη Βουλή, τοποθετούν τα έντομα στη σφαίρα «απειλής» προς τις παραδόσεις. Στις ΗΠΑ, η φράση μετατράπηκε από meme σε πολιτικό εργαλείο με την εκπομπή «Let Them Eat Bugs» του Tucker Carlson, που παρουσίασε την εντομοφαγία ως «τεστ συμμόρφωσης».
Οι αντιδράσεις κορυφώθηκαν το 2023 με τη νομοθέτηση της ΕΕ για ένταξη τεσσάρων εντόμων ως «νέα τρόφιμα», με την απαραίτητη σήμανση στα προϊόντα. Στο online περιβάλλον η ψευδής πληροφορία πως τα έντομα «κρύβονται» σε ευρωπαϊκά προϊόντα χωρίς ενημέρωση πυροδότησε οργή και φόβο, με λαϊκιστές πολιτικούς να ισχυρίζονται ότι οι καταναλωτές κινδυνεύουν να τραφούν με έντομα «εν αγνοία τους».
Η διαμάχη αυτή αποκαλύπτει πως τα τρόφιμα συχνά λειτουργούν ως σύμβολα πολιτισμικής ταυτότητας και φορείς φόβου για την απώλεια παραδόσεων.
Εντομοφαγία: Παραπληροφόρηση και έλεγχος
Τα τρόφιμα ανέκαθεν συνδέονταν με ζητήματα ταυτότητας και πολιτισμού, γεγονός που μετατρέπει τον διάλογο περί εντομοφαγίας σε έδαφος συγκρούσεων. Σύμφωνα με τον καθηγητή Στέφαν Λεβαντόφσκι, οι θεωρίες συνωμοσίας προσφέρουν αίσθηση ελέγχου και ασφάλειας μέσα σε αβέβαιες χρονικές περιόδους. Το αφήγημα ότι «οι ισχυροί» επιβάλλουν στην κοινωνία τι να τρώει δημιουργεί συναισθηματική ταύτιση, ακόμη κι αν δεν ευσταθεί επιστημονικά.
Το meme λειτουργεί επειδή είναι σαφές, σύντομο και περιέχει ένα ψήγμα αλήθειας: τα έντομα πράγματι αποτελούν θρεπτική επιλογή και όλο και περισσότερο ενσωματώνονται στις τροφικές αλυσίδες. Όμως, η υπερβολή και η διαστρέβλωση της επιστήμης υπονομεύουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα μοντέλα παραγωγής τροφίμων.
Η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης δεν σχετίζεται μόνο με τη «διόρθωση» των γεγονότων αλλά απαιτεί κατανόηση των ψυχολογικών αναγκών πίσω από τις συνωμοσίες. Όπως υπογραμμίζει ο Λεβαντόφσκι, η εμπλοκή με άτομα που πείθονται από τέτοιες θεωρίες χρειάζεται ψυχολογική στήριξη και επίμονη ενημέρωση. Η ενασχόληση με τα εντομοπροϊόντα απαιτεί διάλογο με σεβασμό στη διαφορετικότητα γεύσεων και πολιτισμών, χωρίς τη λογική του «εξαναγκασμού».
Με πληροφορίες από BBC / lifo.gr
