Πριν καμιά δεκαριά χρόνια βρισκόμουν σε μια συζήτηση για τις προκλήσεις της κυπριακής και της ευρωπαϊκής οικονομίας. Κάποιοι (ορθά) έκαναν σύγκριση με την αντίστοιχη των ΗΠΑ. Οι ίδιοι κάποιοι (ορθά) επεσήμαναν ότι οι ΗΠΑ δαπανούσαν Χ% του ΑΕΠ τους σε έρευνα και ανάπτυξη, ενώ οι Ευρωπαίοι κάτω από το μισό και οι Κύπριοι κάτω από το μισό του μισού. Οι ίδιοι (λανθασμένα) πρότειναν ως λύση στο πρόβλημα την αύξηση του αντίστοιχου ποσοστού σε έρευνα και ανάπτυξη σε ΕΕ και Κύπρο.
Στην παρέμβασή μου ανέφερα / ρώτησα «τι γίνεται αν οι φορολογίες που θα επιβληθούν στις υγιείς επιχειρήσεις ώστε να αντληθούν έσοδα για να δαπανηθούν σε έρευνα και ανάπτυξη δεν αποδώσουν; Όχι μόνο θα χαθούν τα χρήματα, αλλά θα καταστήσουμε τις υγιείς επιχειρήσεις λιγότερο ανταγωνιστικές».
Πρόσφατα επισκέφθηκα τις Βρυξέλλες και προσπαθούσαν να εξηγήσουν το γιατί, ενώ αυξήθηκαν σημαντικά τα ποσά σε έρευνα και ανάπτυξη στην ΕΕ, το χάσμα του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ φαίνεται να διατηρείται ή και να διευρύνεται. Την ίδια ώρα αναφέρονταν στις υψηλές φορολογίες στην ΕΕ (μέρος των οποίων επιβλήθηκε για να υπάρχουν κονδύλια για έρευνα και ανάπτυξη).
Την απάντηση την έχει δώσει ο Βρετανός οικονομολόγος Τσαρλς Γκούντχαρτ (Goodhart's law), λέγοντας ότι «όταν ένα μέτρο καταστεί ο στόχος, παύει να είναι ένα καλό μέτρο». Δυστυχώς, όχι μόνο δεν παύει να είναι καλό μέτρο, αλλά, όπως είδαμε πιο πάνω, μπορεί να είναι και ζημιογόνο.
Στις ΗΠΑ δεν μαζεύτηκαν σε ένα δωμάτιο και είπαν «για να ενισχύσουμε τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να δαπανήσουμε Χ% σε έρευνα και ανάπτυξη». Αυτό που γίνεται στην πράξη, είναι το αντίστροφο: Κάθεται ένας εικοσάχρονος σε ένα δωμάτιο και καταθέτει μια ιδέα. Την παρουσιάζει και ζητά από τη Microsoft 50 εκατομμύρια δολάρια για να την αναπτύξει, η κυβέρνηση δεν τους εμποδίζει και αν κριθεί καλή η ιδέα του τα δίνουν και προχωρεί. Σε ένα εργαστήριο οι επιστήμονες φτάνουν κοντά στην κατασκευή ενός φαρμάκου και ζητούν από την Johnson & Johnson 500 εκατομμύρια για να ολοκληρώσουν τις έρευνες, να προχωρήσουν σε βελτιώσεις και να το βγάλουν σε παραγωγή και έτσι γίνεται, χωρίς η κυβέρνηση να τους εμποδίζει. Μετά προσθέτουν οι οικονομολόγοι αυτά τα ποσά και βγάζουν τους ΔΕΙΚΤΕΣ. Οι Ευρωπαίοι κάνουν το αντίθετο… και απορούν τι πάει στραβά.
Ακόμη ένα πρόβλημα με τους ΔΕΙΚΤΕΣ που γίνονται στόχοι, είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν καλύπτουν ικανοποιητικά όλο το φάσμα μιας οικονομίας που επιδιώκουν να αξιολογήσουν/ εξηγήσουν. Σε κάποιους τομείς, π.χ. της φαρμακοβιομηχανίας και της τεχνολογίας, απαιτούνται αναλογικά πολύ περισσότερα κονδύλια για έρευνα και ανάπτυξη απ’ ό,τι σε τομείς όπως π.χ. των υπηρεσιών. Το να γίνεται σύγκριση δύο χωρών με διαφορετικό οικονομικό προφίλ είναι εξ υπαρχής λάθος.
Αν αυτό το απλό πράγμα δεν γίνει αντιληπτό, αν βασικός στόχος της ΕΕ παραμείνει η σύγκλιση των ΔΕΙΚΤΩΝ, τότε αυτοί απλά θα αποκλίνουν.
Υ.Γ. Για να γίνει το πιο πάνω αντιληπτό άρχισα να ψάχνω δείκτες για να μεταφέρω το μήνυμα. Π.χ. ποιο είναι το ποσοστό που δαπάνησαν ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας σε ΗΠΑ και ΕΕ κ.λπ., κ.λπ.…αλλά σταμάτησα. Διότι το επόμενο βήμα θα ήταν αυτοί οι δείκτες να καταστούν ως ο επόμενος στόχος μας.
*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές
