Είναι ξεκάθαρο ότι η πορεία της οικονομίας των ΗΠΑ επηρεάζει σημαντικά και τον υπόλοιπο κόσμο τόσο λόγω του μεγέθους της, αλλά και λόγω της γενικότερης επιρροής της μέσω του δολαρίου, των εξαγωγών και των τομέων της ενέργειας και των εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Ανακοινώθηκε πρόσφατα ότι, η οικονομία των ΗΠΑ συρρικνώθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2025 κατά 0,3% σε αντίθεση με την αρχική πρόβλεψη για θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Φυσικά, είναι πολύ νωρίς για να βγάλει κάποιος ασφαλή συμπεράσματα, αν δηλαδή η αμερικανική οικονομία μπαίνει σε μια περίοδο ύφεσης λόγω των αποφάσεων του νέου Προέδρου.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μεταβολές στο εμπόριο ενδεχομένως να διαστρεβλώνουν το πιο πάνω ποσοστό, δηλαδή το αντίκτυπο των εισαγωγών αφαιρείται κατά τη διάρκεια υπολογισμού του συγκεκριμένου δείκτη, εφόσον η παραγωγή δεν γίνεται εντός της επικράτειας της χώρας. Το πρώτο τρίμηνο του 2025 οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 41%, ουσιαστικά επειδή οι επιχειρήσεις «έτρεξαν» να εισάγουν προϊόντα πριν την επιβολή των δασμών.
Οι περισσότεροι αναλυτές και επενδυτικές τράπεζες θεωρούν δεδομένο ότι η αμερικανική οικονομία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, θα παρουσιάσει επιβράδυνση, λόγω των πολιτικών που εφαρμόζονται. Το ζητούμενο είναι αν αυτό θα οδηγήσει σε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2025, πόσο ήπια θα είναι μια ύφεση ή απλά θα υπάρξει μια επιβράδυνση του θετικού ρυθμού ανάπτυξης. Υπάρχουν, την ίδια στιγμή, και ανησυχίες ότι μπορεί να υπάρξει το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή ο συνδυασμός υψηλών ποσοστών πληθωρισμού με την οικονομία να παραμένει στάσιμη.
Το ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμού επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά τις οικονομίες. Ο στασιμοπληθωρισμός προκύπτει όταν η αύξηση των τιμών οφείλεται σε άλλους παράγοντες που δεν σχετίζονται με την αύξηση της ζήτησης, όπως η αύξηση στο κόστος της ενέργειας ή τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ακριβότερες επενδύσεις, με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως αντικίνητρο σε επενδυτές και επιχειρήσεις και ως κατάληξη ο υψηλός πληθωρισμός να συνοδεύεται με ύφεση ή ισχνή ανάπτυξη της οικονομίας και ενίσχυση των ποσοστών ανεργίας.
Η Αμερική πρέπει να αναπτύξει την απαιτούμενη βιομηχανική ικανότητα, ώστε να αντικαταστήσει τις εισαγωγές με ανταγωνιστικά προϊόντα. Παράλληλα, η χώρα θα πρέπει να διατηρήσει ισχυρές εμπορικές σχέσεις, καθώς η επιβολή δασμών πιθανώς να οδηγήσει σε αντίποινα και μείωση των αμερικανικών εξαγωγών.
Όπως αναφέρθηκε αρκετές φορές το διεθνές εμπόριο είναι πολύ πιο περίπλοκο. Οι αλυσίδες εφοδιασμού είναι πλέον παγκόσμια διασυνδεδεμένες, με προϊόντα που συναρμολογούνται από εξαρτήματα κατασκευασμένα σε πολλές διαφορετικές χώρες. Η επιβολή δασμών, λοιπόν, μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι οποίες δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν.
Ο κ. Τραμπ με την επιβολή των δασμών έχει ως στόχο να αναγκάσει τις εταιρείες που πωλούν προϊόντα στην Αμερική να μεταφέρουν τις παραγωγικές τους μονάδες στη χώρα και όχι σε χαμηλότερου κόστους δικαιοδοσίες. Επιπλέον θέλει να ενισχύσει τις αμερικανικές εταιρείες, την παραγωγή και την απασχόληση, προσφέροντας μάλιστα και φορολογικές ελαφρύνσεις. Οπότε με την ανακοίνωση της συρρίκνωσης της αμερικανικής οικονομίας κατά 0,3% συνέστησε υπομονή.
Οι ΗΠΑ, πέραν της μεγάλης οικονομίας που διαθέτουν, είναι ο εκδότης του νομίσματος που αποτελεί το κύριο αποθεματικό. Πέραν των οικονομικών συνεπειών στην παγκόσμια οικονομία και κυρίως στις αναδυόμενες χώρες από τις διακυμάνσεις του δολαρίου, επικρατεί δυσφορία ως προς τη θέση του νομίσματος, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι ΗΠΑ το χρησιμοποιούν ως μέσο πολιτικών πιέσεων π.χ. με την επιβολή κυρώσεων.
Η συναλλαγματική αξία των νομισμάτων διαδραματίζει τον δικό της ρόλο όσον αφορά την παγκόσμια οικονομία και το εμπόριο. Είναι πολλοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την αξία ενός νομίσματος, όπως η ζήτηση που υπάρχει για το συγκεκριμένο νόμισμα, τα επιτόκια και η πορεία της οικονομίας της χώρας ή συνασπισμού χωρών που στηρίζουν την έκδοσή του.
Είναι ξεκάθαρο ότι, η υπερπροσφορά δημιουργεί πιέσεις στην αξία ενός νομίσματος και αυτή δημιουργείται είτε μέσω τυπώματος πραγματικού χρήματος, όπως βλέπουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ), ή μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης που ενισχύουν τη ρευστότητα στην αγορά. Σημειώνεται, επίσης, ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η εξαγωγική δύναμη μιας χώρας, εφόσον οι αυξημένες εξαγωγές ενισχύουν και το νόμισμά της.
Τη βδομάδα που μας πέρασε ανακοινώθηκε η συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας για τη δημιουργία επενδυτικού ανασυγκρότησης, το οποίο θα ελέγχεται και από τις ΗΠΑ, με τους υλικούς και οικονομικούς πόρους που παραχωρήθηκαν στην Ουκρανία να αποτελούν συνεισφορά σε αυτό το ταμείο.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο θα υπάρχει ίση εκπροσώπηση (50-50) ΗΠΑ και Ουκρανίας στο ταμείο, δεν θα υπάρξει καμία αποπληρωμή χρέους για την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια από το 2022, τα κέρδη του ταμείου θα επαναεπενδύονται στην Ουκρανία, ενώ η Ουκρανία θα διατηρήσει την πλήρη εθνική κυριαρχία στους φυσικούς πόρους και την υποδομή της χώρας.
Η Ουκρανία διαθέτει περίπου 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων ορυκτών και σημαντικές ποσότητες γραφίτη, μαγγανίου, τιτανίου και λιθίου, με την εξόρυξη να είναι δύσκολη σε περιοχές που παραμένουν υπό ρωσικό έλεγχο. Με τη συμφωνία οι ΗΠΑ προσδοκούν στον έλεγχο των συγκεκριμένων ορυκτών βάζοντας πίεση σε Ρωσία και Ευρώπη (η γερμανική βιομηχανία χρησιμοποιεί πρώτες ύλες από την Ουκρανία).
