Ο απερχόμενος πρόεδρος της ΟΕΒ, Αντώνης Αντωνίου, προβαίνει στον «Π» σε έναν απολογισμό της θητείας του, κατά τη διάρκεια της οποίας η ομοσπονδία και το κυπριακό επιχειρείν κλήθηκαν να διαχειριστούν πολλαπλές κρίσεις: την πανδημία του κορωνοϊού, τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή. Ο κ. Αντωνίου σημειώνει την ανθεκτικότητα που έχει επιδείξει η κυπριακή επιχειρηματικότητα, ανθεκτικότητα που επέτρεψε και στη χώρα να ξεπεράσει τις κρίσεις.
Σε ό,τι αφορά το μέλλον, ο κ. Αντωνίου βλέπει εντάσεις στις εργασιακές σχέσεις, «όχι τόσο γιατί οι εκατέρωθεν επιδιώξεις έχουν ουσιώδεις αποκλίσεις (αυτό ήταν πάντα δεδομένο) αλλά κυρίως γιατί η κεντρομόλος δύναμη του κοινωνικού διαλόγου -η αμοιβαία εμπιστοσύνη- αποδυναμώνεται ενώ οι αρμοί της τριμερούς συνεργασίας χρειάζονται ενίσχυση».
Ζούμε άλλη μια ταραχώδη περίοδο. Είναι σε θέση το κυπριακό επιχειρείν να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις;
Στην ερώτηση απαντούν τα facts and figures των μακροοικονομικών παραμέτρων της χώρας. Έχουμε αξιόλογους ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, ραγδαία μείωση του χρέους, σχεδόν εξαφάνιση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, τιθάσευση του πληθωρισμού, πλήρη απασχόληση, σχεδόν μηδενική ανεργία και αλλεπάλληλες αναβαθμίσεις τους αξιόχρεου της χώρας. Από τον πυθμένα των επενδυτικών σκουπιδιών στα ρετιρέ του Α rating, η χώρα ανέβηκε ένα-ένα τα σκαλιά με ατμομηχανή το κυπριακό επιχειρείν.
Χωρίς δυναμική πραγματική οικονομία, οποιαδήποτε κρίση της ταραγμένης αυτής περιόδου θα μπορούσε από μόνη της να οδηγήσει τη χώρα σε χρεοκοπία - πόσω μάλλον όλες αυτές μαζί. Μάθαμε όμως να λειτουργούμε στις φουρτούνες και να βγαίνουμε από κάθε κρίση σοφότεροι και καλύτερα προετοιμασμένοι για την επόμενη, ασχέτως αν κάθε φορά βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα ύδατα. Αυτό βεβαίως αφορά ολόκληρο το οικοσύστημα, τις επιχειρήσεις αλλά και την Πολιτεία η οποία όποτε χρειάστηκε έτεινε ευήκοον ους στις εισηγήσεις της ΟΕΒ και επέδειξε γρήγορα αντανακλαστικά προσφέροντας εργαλεία επιβίωσης και γρήγορης ανάκαμψης.
Εργασιακές σχέσεις
Διαφαίνεται μια προοπτική έντασης στις εργασιακές σχέσεις καθώς υπάρχουν θέματα ανοιχτά: ΑΤΑ, συλλογικές συμβάσεις, επάρκεια μισθών, κατώτατος μισθός. Μια σειρά από έρευνες δείχνουν δυσαρέσκεια για τα επίπεδα των μισθών. Το κυπριακό επιχειρείν μπορεί να δώσει υψηλότερους μισθούς;
Οι επιχειρήσεις κάθε φορά που μπορούν να βελτιώσουν τους μισθούς και τα ωφελήματα των εργαζομένων το πράττουν, είτε με συλλογικές συμβάσεις αν έχουν ενεργό συνδικαλισμό είτε μέσα από βέλτιστες πρακτικές ανταμοιβής στη βάση αξιολόγησης της προσφοράς κάθε στελέχους στην παραγωγή των κερδοφόρων αποτελεσμάτων.
Οι μισθοί στην Κύπρο καταγράφουν σημαντικές ποσοστιαίες αυξήσεις τα τελευταία χρόνια - αισθητά υψηλότερες από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους και αυτό επιβεβαιώνεται από τη Στατιστική Υπηρεσία.
Τα πορίσματα ερευνών αξιολογικού χαρακτήρα όπου ο ερωτώμενος καλείται να εκφράσει τις απόψεις και εκτιμήσεις του, μπορεί να αποδίδουν την επικρατούσα αίσθηση (που σαφώς έχει μεγάλη σημασία), αλλά δεν σημαίνει ότι αποτυπώνουν την οικονομική πραγματικότητα.
Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η καταναλωτική συμπεριφορά παραμένει εν πολλοίς αναλλοίωτη όχι μόνο σε προϊόντα ευρείας κατανάλωσης και ανελαστικές υπηρεσίες, αλλά και σε διαρκή αγαθά και είδη πολυτελείας. Την ίδια ώρα αυξάνονται οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, τα καταναλωτικά δάνεια παραμένουν σταθερά και τα ΜΕΔ διαρκώς συρρικνώνονται.
Από την άλλη, αναντίλεκτα έχουμε μια οδυνηρή κατάσταση στο κόστος στέγασης που συμπιέζει τα εισοδήματα, ιδιαίτερα των νέων και των εργαζομένων σε θέσεις χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Η διορθωτική παρέμβαση όμως πρέπει να είναι πολιτειακή με αύξηση του διαθέσιμου οικιστικού αποθέματος και άλλως πώς. Οι μισθοί ήδη αυξάνονται αισθητά περισσότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας και του πληθωρισμού και οποιαδήποτε πρόσθετη πίεση στο μισθολογικό κόστος θα φέρει αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και για τους ίδιους τους εργαζόμενους, αφού θα θέσει τις επιχειρήσεις εκτός διεθνούς ανταγωνιστικού μερίσματος.
Σε ό,τι αφορά τις διαφαινόμενες εντάσεις στις εργασιακές σχέσεις, δεν θα διαφωνήσω μαζί σας. Τα πράγματα είναι δύσκολα, όχι τόσο γιατί οι εκατέρωθεν επιδιώξεις έχουν ουσιώδεις αποκλίσεις (αυτό ήταν πάντα δεδομένο) αλλά κυρίως γιατί η κεντρομόλος δύναμη του κοινωνικού διαλόγου -η αμοιβαία εμπιστοσύνη- αποδυναμώνεται ενώ οι αρμοί της τριμερούς συνεργασίας χρειάζονται ενίσχυση.
Μεταρρυθμίσεις και κράτος
Νιώσατε, στα χρόνια της θητείας σας, ότι συζητάμε διαρκώς τα ίδια πράγματα (μεταρρυθμίσεις, κρατικό μισθολόγιο, ψηφιοποίηση, κλιματική αλλαγή) χωρίς η χώρα να προχωρά μπροστά;
Η χώρα έχει διανύσει απίστευτα χιλιόμετρα στα 65 χρόνια ύπαρξης και σήμερα δεν έχει καμία σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Η Κύπρος από αγροτική οικονομία, κατάφερε να είναι μέρος του πιο φιλόδοξου συλλογικού πρότζεκτ στην ιστορία της ανθρωπότητας με καλό βιοτικό επίπεδο, με πολιτική σταθερότητα, με checks and balances από ανεξάρτητους θεσμούς, με κράτος δικαίου και σεβασμό των ατομικών, πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών ελευθεριών.
Κάποια από τα θέματα του διαλόγου είναι μέρος της ατζέντας επί σειρά ετών, αλλά αυτό δεν είναι ένδειξη παθογένειας. Κάποιες μεταρρυθμίσεις είναι εκ της φύσεώς τους μια αέναη διεργασία που μόλις ολοκληρωθεί το τελευταίο της μέρος επιβάλλεται η αναβάθμιση του πρώτου - αυτή είναι η περίπτωση της ψηφιοποίησης.
Κάποιες άλλες αποτελούν μακρόπνοους στόχους ενός σχεδόν ουτοπικού σχεδίου με διαδοχικά ορόσημα και δράσεις που απαιτούν διαρκή επικαιροποίηση - αυτή είναι η περίπτωση της κλιματικής αλλαγής και της πράσινης μετάβασης.
Κάποια άλλα όμως, όπως το κρατικό μισθολόγιο, έχουν οδυνηρή ιστορία. Στην ΟΕΒ έχουμε αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να τύχει διαχείρισης με συμβατικά εργαλεία. Ωραίες οι συστάσεις του ΔΝΤ, αλλά το ΔΝΤ ήταν εδώ σε θέση ισχύος - δανειστής και εταίρος ενός χρεοκοπημένου κράτους και ούτε τον 13ο μισθό οδήγησε σε αναστολή, ούτε την ΑΤΑ σε κατάργηση ή έστω σε εκσυγχρονισμό. Ποιος ρεαλιστικά αναμένει με τα σημερινά δεδομένα ότι θα υπάρξει πολιτική συναίνεση για κατάργηση 13ου ή της ΑΤΑ στο Δημόσιο;
Ο μοναδικός τρόπος είναι η δημιουργία ενός νέου οργανογράμματος, με αξιοποίηση της τεχνολογίας, με πολύ μικρότερους αριθμούς καλά καταρτισμένων και πλουσιοπάροχα αμειβομένων εργαζομένων. Σταδιακά το νέο οργανόγραμμα θα κτίζεται και το υφιστάμενο θα φθίνει έως ότου σε ορίζοντα εικοσαετίας θα εκλείψει - μόνο έτσι μπορεί να περιοριστεί το κόστος του μισθολογίου.
Η ευρωπαϊκή ΟΕΒ
Πώς αξιολογείτε τη συμβολή της ΟΕΒ στη διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολιτικών για την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη;
Η ΟΕΒ συμβάλλει στη διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολιτικών σε δύο επίπεδα: Σε εθνικό επίπεδο επιδιώκουμε να εμβολιάσουμε με τις θέσεις μας τις αρμόδιες αρχές που εκπροσωπούν τη χώρα στο Συμβούλιο της ΕΕ και κατά καιρούς το ίδιο πράττουμε με Κύπριους ευρωβουλευτές, έτσι ώστε οι κυπριακές θέσεις στα δύο συναποφασίζοντα όργανα της ΕΕ να είναι κοντά στις θέσεις του επιχειρείν.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΟΕΒ είναι ενεργή σε ευρύ δίκτυο συμβουλίων, επιτροπών και άλλων σωμάτων προωθώντας τις πολιτικές μας. Οι σημαντικότερες είναι η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, το Ευρωπαϊκό Πρακτορείο Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για την Επαγγελματική Κατάρτιση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικού Διαλόγου.
Ωστόσο, η συμβολή της ΟΕΒ στη διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολιτικών γίνεται κυρίως με τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, την BusinessEurope η οποία είναι ο βασικότερος συνομιλητής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όλων των οργάνων της Ένωσης σε θέματα οικονομίας και επιχειρηματικότητας.
Ο απολογισμός
Ποια θεωρείτε ότι ήταν τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΟΕΒ κατά τη διάρκεια της θητείας σας ως πρόεδρος;
Εκλέχθηκα τον Δεκέμβρη του 2020 όταν μαινόταν η πανδημία του κορωνοϊού. Τον Φλεβάρη του 2022 ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τον Οκτώβρη του 2023 έγινε η σφαγή στο Ισραήλ και πήρε φωτιά η γειτονιά μας και τον Γενάρη του 2025 προέκυψε ο τυφώνας του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Τα επιτεύγματα της ΟΕΒ στην περίοδο αυτή είναι δύσκολο να αναλυθούν. Αν όμως έπρεπε να τα συνοψίσω σε μια πρόταση θα έλεγα ότι η μεγάλη επιτυχία στη διάρκεια της τετραετίας μου ήταν ότι σε κάθε φάση της κάθε κρίσης η ΟΕΒ ήταν εκεί, παρούσα, πρωταγωνίστρια, μπροστά, στην πρώτη γραμμή από την πρώτη στιγμή. Και έβαλε πλάτες για να σταθεί κάθε φορά η χώρα όρθια, λειτούργησε ως μία ισχυρότατη σταθερά της ανθεκτικότητας, της ανάκαμψης και της αναθέρμανσης της οικονομίας μας.
Σε σχέση με την ΟΕΒ ως οργάνωση, επίτευγμα θεωρώ την καθολική αναγνώριση της σοβαρότητας με την οποία χειριστήκαμε κάθε πρόκληση και ως εκ τούτου τη μεγάλη αύξηση των μελών, τόσο μεμονωμένων επιχειρήσεων και ομίλων επιχειρήσεων όσο και επαγγελματικών και επιχειρηματικών συνδέσμων από όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Εδώ και καιρό η ΟΕΒ είναι μακράν η μεγαλύτερη επιχειρηματική και η πλέον αντιπροσωπευτική εργοδοτική οργάνωση της χώρας.
Πώς θα περιγράφατε την προσωπική σας εμπειρία ως πρόεδρος της μεγαλύτερης εργοδοτικής οργάνωσης στην Κύπρο;
Καθηλωτική εμπειρία ζωής. Μια τιμή αντίστοιχη του βάρους της τεράστιας ευθύνης. Και μια αποστολή που θα ήταν αδύνατο να επιτελέσω χωρίς τη συλλογική ηγεσία της εκτελεστικής μου επιτροπής και του προεδρείου της ΟΕΒ. Νιώθω ευγνώμων που έκανα αυτό το ταξίδι με τόσους πολλούς και τόσο αξιόλογους ανθρώπους - μέλη, συνεργάτες, κοινωνικούς εταίρους, πολιτικές και πολιτειακές αρχές. Εύχομαι να φάνηκα αντάξιος των προσδοκιών τους.
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών και πώς τις ξεπεράσατε;
Τις βασικές προκλήσεις τις έχω απανθίσει στην προηγούμενή σας ερώτηση. Ο τρόπος που λειτουργήσαμε κάτω από αυτές τις συχνά ακραίες συνθήκες, ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Η δομή της ΟΕΒ είναι διαμορφωμένη έτσι που όλες οι οικονομικές δραστηριότητες εκπροσωπούνται σε συλλογικά σώματα που συλλέγουν τα πραγματικά δεδομένα, καταγράφουν αντικειμενικά τα προβλήματα και διαμορφώνουν προτάσεις πολιτικής που είτε υλοποιούνται από την άρτια στελεχωμένη γραμματεία μας, είτε προωθούνται στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Όλη αυτή η αμφίδρομη ανατροφοδότηση προβλημάτων, ιδεών και λύσεων από την ηγεσία προς τα μέλη και τους επιχειρησιακούς βραχίονες της οργάνωσης, ήταν αυτό που έκανε την ΟΕΒ τόσο έγκυρη, αξιόπιστη και αποτελεσματική.
Τι αποκομίσατε από τη συνεργασία σας με μέλη της ΟΕΒ, κυβερνητικούς φορείς και ευρωπαϊκές οργανώσεις;
Παραδίδω την προεδρία στον στενό μου συνεργάτη και μέχρι τώρα αναπληρωτή πρόεδρο της ΟΕΒ Γιώργο Παντελίδη και σύμφωνα με το καταστατικό παραμένω μέλος της ανώτατης ηγεσίας. Φεύγω από την προεδρία πλούσιος σε γνώσεις και εμπειρίες, με καλύτερη ικανότητα κατανόησης της πραγματικής οικονομίας και με πιο διαυγή αντίληψη του τρόπου λειτουργίας του κράτους και των θεσμών του. Με τους Ευρωπαίους συναδέλφους στην αρχή ξαφνιάζει η ομοιότητα των προβλημάτων και των προκλήσεων του επιχειρείν σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Όμως αυτή είναι η μοίρα των οικογενειών - ίδια διαδρομή και κοινό πεπρωμένο. Φεύγω λοιπόν από την προεδρία της ΟΕΒ γεμάτος, πλήρης, περήφανος και ευγνώμων.
