Τις νομοθετικές ρυθμίσεις σε Κύπρο και ΕΕ για τους εγγυητές δανείων καταγράφει έρευνα της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Με επιστολή του ο βουλευτής εκλογικής περιφέρειας Λευκωσίας Άριστος Δαμιανού ζήτησε από τον Τομέα Ερευνών και Μελετών της Υπηρεσίας Ερευνών, Μελετών και Εκδόσεων τη διενέργεια έρευνας σχετικά με την ύπαρξη του θεσμού του εγγυητή σε δανειακές συμβάσεις που συνάπτει δανειολήπτης δυνάμει συμφωνίας του με πιστωτή και τη λήψη μέτρων για κατοχύρωση των δικαιωμάτων και προστασία του εγγυητή έναντι των υποχρεώσεων του πρωτοφειλέτη σε χώρες μέλη της ΕΕ.
Για σκοπούς εκπόνησης της έρευνας, στάλθηκε το ακόλουθο ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Κοινοβουλευτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ECPRD):
Υφίσταται ο θεσμός του εγγυητή σε δάνειο το οποίο συνάπτει πρωτοφειλέτης δυνάμει συμφωνίας με πιστωτή στη χώρα σας; Αν ναι, αναφέρετε τα μέτρα που λαμβάνονται για κατοχύρωση των δικαιωμάτων και προστασία του εγγυητή έναντι των υποχρεώσεων του πρωτοφειλέτη.
Σημαντικό εργαλείο
Όπως αναφέρεται, ο θεσμός του εγγυητή σε συμβάσεις δανείων αποτελεί διαχρονικά ένα σημαντικό εργαλείο στο πλαίσιο των πιστωτικών σχέσεων, τόσο για την ενίσχυση της πιστοληπτικής ικανότητας όσο και για την εξασφάλιση της ομαλής εκπλήρωσης των δανειακών υποχρεώσεων του πρωτοφειλέτη.
Ωστόσο, επισημαίνεται, η θέση του εγγυητή, ιδίως σε περιπτώσεις αθέτησης των υποχρεώσεων από τον πρωτοφειλέτη, ενέχει σημαντικούς νομικούς και οικονομικούς κινδύνους, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη επαρκών μέτρων προστασίας του. Στο πλαίσιο αυτό, διατυπώθηκε σχετικό ερώτημα στο δίκτυο του ECPRD για το οποίο ανταποκρίθηκαν με αποστολή απαντήσεων 21 χώρες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, σε όλες τις χώρες που ανταποκρίθηκαν, υφίσταται ο θεσμός του εγγυητή.
Τι ισχύει στην Κύπρο
Στην Κύπρο ο θεσμός του εγγυητή προβλέπεται στον περί της Προστασίας Ορισμένης Κατηγορίας Εγγυητών Νόμο.
Οι βασικές διατάξεις του εν λόγω νόμου αναφορικά με τον θεσμό του εγγυητή και την προστασία του έναντι του πρωτοφειλέτη περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
• Άρθρο 2 «'Εγγυητής' σημαίνει φυσικό πρόσωπο που εγγυάται την αποπληρωμή μέρους ή του όλου ποσού δανείου που συνάπτει πρωτοφειλέτης δυνάμει συμφωνίας δανείου με πιστωτή».
• Άρθρο 4 - Έγκυρη και εκτελεστή σύμβαση
«(1) Σύμβαση εγγύησης δεν είναι έγκυρη και εκτελεστή με την έννοια του περί Συμβάσεων Νόμου, εκτός αν συνάπτεται γραπτώς και φέρει την υπογραφή του εγγυητή και την ημερομηνία κατά την οποία την υπέγραψε.
(2) Έκαστος των συμβαλλομένων σε μη έγκυρη και εκτελεστή σύμβαση εγγύησης, λόγω του ότι δεν είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του εδαφίου (1) του παρόντος άρθρου, έχει έναντι του αντισυμβαλλομένου του τις θεραπείες, τις υπερασπίσεις, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, ανάλογα με την περίπτωση, που παρέχονται δυνάμει του περί Συμβάσεων Νόμου».
• Άρθρο 5 - Προηγούμενη ενημέρωση προτιθέμενου εγγυητή
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου, πριν από την υπογραφή της σύμβασης εγγύησης, ο πιστωτής υποχρεούται να παράσχει στον προτιθέμενο εγγυητή γραπτή ενημέρωση σχετικά με τους όρους της εγγύησης και τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες όπως το ποσό του δανείου, τους όρους αποπληρωμής, και τις συνέπειες, σε περίπτωση που ο δανειολήπτης δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του, καθώς και γραπτή δήλωση του προτιθέμενου πρωτοφειλέτη σχετικά με όλα τα περιουσιακά του στοιχεία, περιλαμβανομένων των λεπτομερειών τυχόν επιβαρύνσεων της περιουσίας του που θα ισχύουν με τη σύναψη της συμφωνίας δανείου.
• Άρθρο 6 - Αποξένωση περιουσίας πρωτοφειλέτη
Η αποξένωση περιουσίας που ανήκει σε πρωτοφειλέτη, ενόσω αυτός έχει οφειλή, συνιστά πράξη καταδολίευσης του εγγυητή, στις περιπτώσεις που συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 6(1).
Ο εγγυητής έχει τις θεραπείες που αναφέρονται στο άρθρο 7, σε περίπτωση που πρωτοφειλέτης διενήργησε ή προτίθεται να διενεργήσει αποξένωση περιουσίας η οποία συνιστά ή δυνατόν να συνιστά πράξη καταδολίευσης του εγγυητή.
Οι διατάξεις των άρθρων 6, 7 και 8 δεν επηρεάζουν τα δικαιώματα και τις θεραπείες που παρέχονται σε πιστωτή σε περίπτωση δόλιας μεταβίβασης δυνάμει του περί Δολίων Μεταβιβάσεων (Ακύρωση) Νόμου.
• Άρθρο 7 - Διάταγμα δικαστηρίου σχετικά με αποξένωση
«(1) Με αγωγή του στο δικαστήριο ή με ενδιάμεση αίτηση ή υπεράσπιση ή ένσταση στα πλαίσια εκκρεμούσας αγωγής ή διαδικασίας μέτρων εκτέλεσης ή διαδικασίας αίτησης για έκδοση διατάγματος παραλαβής από τον πιστωτή έναντι του εγγυητή σε σχέση με τη σύμβαση εγγύησης, ο εγγυητής δύναται να ζητήσει και να εξασφαλίσει: (α) απόφαση ή και διάταγμα μόνιμο ή και παρεμπίπτον που να απαγορεύει σε πρωτοφειλέτη να διενεργήσει συγκεκριμένη προτιθέμενη αποξένωση περιουσίας που του ανήκει η οποία δυνατόν να συνιστά κατά τα διαλαμβανόμενα στο άρθρο 6 του παρόντος νόμου πράξη καταδολίευσης του εγγυητή μέχρις αποπληρωμής της σχετικής οφειλής, (β) απόφαση ή και διάταγμα που να κηρύττει άκυρη τυχόν ήδη διενεργηθείσα από πρωτοφειλέτη αποξένωση περιουσίας που του ανήκει, η οποία συνιστά κατά τα διαλαμβανόμενα στο άρθρο 6 πράξη καταδολίευσης του εγγυητή, νοουμένου ότι τα δικαιώματα και τα συμφέροντα οποιουδήποτε αποδέκτη της περιουσίας που ενήργησε καλόπιστα δεν επηρεάζονται».
• Άρθρο 10 - Έκδοση διατάγματος αναστολής
Δικαστήριο διατάσσει δυνάμει του άρθρου 9, όταν κρίνει ότι αυτό είναι δίκαιο και ορθό, την αναστολή της εκτέλεσης απόφασης καθ' όσον αφορά τον εγγυητή και 4 ενόσω παραμένει ανικανοποίητη η οφειλή, στις περιπτώσεις που διαλαμβάνονται στο άρθρο 10(1)(α), (α1), (β), (γ) και (δ).
• Άρθρο 12 - Ενημέρωση εγγυητή από πιστωτή για κάθε υπερημερία, κ.λπ.
Ο πιστωτής υποχρεούται να ενημερώνει γραπτώς και χωρίς καθυστέρηση τον εγγυητή για κάθε καθυστέρηση καταβολής τριών τουλάχιστον δόσεων ή αθέτηση από τον πρωτοφειλέτη οποιασδήποτε άλλης υπόσχεσης ή υποχρέωσής του δυνάμει της συμφωνίας δανείου [άρθρο 12(1)]. Η παράλειψη αυτής της ενημέρωσης μπορεί να οδηγήσει σε απαλλαγή του εγγυητή από τις υποχρεώσεις του [άρθρο 12(3)].
Ποικιλία προσεγγίσεων
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η νομική φύση της ευθύνης του εγγυητή διαφοροποιείται σημαντικά ανάλογα με τη χώρα.
Στην πλειονότητα των κρατών (Βέλγιο, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Λετονία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία), η ευθύνη του εγγυητή είναι παρεπόμενη (accessory), δηλαδή ενεργοποιείται σε περίπτωση που ο πρωτοφειλέτης δεν εκπληρώνει τη δανειακή του υποχρέωση και εφόσον ο δανειστής επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του και αυτή αποβεί άκαρπη.
Σε άλλες χώρες (Βουλγαρία, Εσθονία, Ιταλία, Πολωνία), η ευθύνη του εγγυητή καθορίζεται βάσει νομοθεσίας ως αλληλέγγυα, ώστε να επιτρέπεται στον δανειστή να στραφεί απευθείας κατά του εγγυητή για την εκπλήρωση της δανειακής υποχρέωσης, χωρίς να έχει στραφεί προηγουμένως κατά του κύριου οφειλέτη.
Τέλος, σε άλλες χώρες υφίστανται και οι δύο μορφές εγγύησης ανάλογα με τη συμφωνία των μερών (Γαλλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Σλοβενία, Σουηδία, Φινλανδία).
Συνολικά, παρατηρείται μια ποικιλία προσεγγίσεων, γεγονός που καθιστά αναγκαία την προσεκτική εξέταση της εκάστοτε εθνικής νομοθεσίας και των συμβατικών όρων για τον ακριβή προσδιορισμό της φύσης και έκτασης της ευθύνης του εγγυητή.
Μέτρα για την κατοχύρωση δικαιωμάτων
Από την πλειονότητα των χωρών που έχουν απαντήσει στο ερώτημα, εντοπίζονται τα ακόλουθα ως ευρέως νομοθετικά ισχύοντα μέτρα προστασίας του εγγυητή:
1. Για να είναι έγκυρη η συμφωνία εγγύησης, απαιτείται υποχρεωτικά έγγραφη σύμβαση ανεξάρτητη από τη σύμβαση του δανείου.
2. Η ευθύνη του εγγυητή περιορίζεται στο εγγυημένο ποσό της οφειλής προσαυξημένο με τόκους υπερημερίας και όχι πρόστιμα ή έξοδα μη εκτέλεσης.
3. Ο εγγυητής έχει δικαίωμα να αρνηθεί την καταβολή της οφειλής, ωσότου ο δανειστής επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη και αυτή αποβεί άκαρπη (ισχύει στην παρεπόμενη εγγύηση - ένσταση δίζησης).
4. Ο εγγυητής έχει δικαίωμα να επικαλεστεί όλες τις ενστάσεις και τα μέσα άμυνας που μπορεί να επικαλεστεί ο πρωτοφειλέτης (π.χ. ακυρότητα, παραγραφή).
1. Ο πιστωτής υποχρεούται να ενημερώνει έγκαιρα τον εγγυητή για την πορεία του δανείου, τυχόν καθυστερήσεις και τροποποιήσεις στη σύμβαση.
2. Εφόσον ο εγγυητής εξοφλήσει την οφειλή, υποκαθίσταται στα δικαιώματα του πιστωτή και έχει δικαίωμα αναγωγής κατά του πρωτοφειλέτη.
3. Αν η εγγύηση είναι δυσανάλογη προς την οικονομική δυνατότητα του εγγυητή ή επιβλήθηκε υπό καταχρηστικούς όρους, μπορεί να θεωρηθεί μερικώς ή πλήρως άκυρη.
4. Αν ο πιστωτής με πράξεις ή παραλείψεις του ζημιώσει τον εγγυητή (π.χ. απώλεια ασφαλειών), τότε ο εγγυητής απαλλάσσεται εν όλω ή εν μέρει.
5. Ο εγγυητής έχει δικαίωμα να απαιτεί εμπράγματες και μη εξασφαλίσεις (ισχύει κυρίως στα στεγαστικά δάνεια).
