Η ψηφοφορία στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO/ΔΝΟ) για την αναβολή της ψηφοφορίας για την έγκριση του νέου Πλαισίου Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Framework-NZF) φέρνει στο προσκήνιο έντονες γεωπολιτικές και οικονομικές διαμάχες, με την Κύπρο και Ελλάδα να βρίσκονται στο επίκεντρο πιέσεων και κριτικής.
Η απόφαση της Ελλάδας και της Κύπρου να απέχουν από την ψηφοφορία και να διαφοροποιηθούν από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (η θέση του μπλοκ ήταν να καταψηφιστεί η πρόταση για αναβολή και να τεθεί σε ψηφοφορία η υιοθέτηση του NZF), σπάζοντας την ενιαία στάση, αποκαλύπτει την πολυπλοκότητα που περιβάλλει τη διαδικασία απανθρακοποίησης της ναυτιλίας. Τώρα οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν και το ενδεχόμενο λήψης νομικών μέτρων από την ΕΕ για τη στάση τους, όπως αφήνει να εννοηθεί στον «Π» εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Αναταράξεις λόγω συμφερόντων
Κύπρος και Ελλάδα είναι μεγάλες δυνάμεις στον χώρο της παγκόσμιας ναυτιλίας και νιώθουν άμεσα τα ωστικά κύματα της σύγκρουσης συμφερόντων και φιλοσοφίας. Οι δύο χώρες καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην κάθετη αντίθεση των ΗΠΑ απέναντι στις προτεινόμενες ρυθμίσεις, στα συμφέροντα πλοιοκτητών και ναυτιλιακών εταιρειών που φιλοξενούν και στη φιλόδοξη περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο στόχος για απανθρακοποίηση της ναυτιλίας μέχρι το 2050 προκαλεί αναταράξεις καθώς επηρεάζονται συμφέροντα πλοιοκτητών και ναυτιλιακών εταιρειών, οι οποίοι δεν έχουν συνηθίσει κράτη και κυβερνήσεις να παρεμβαίνουν τόσο δραστικά στις δουλειές και τις επενδύσεις τους.
Από τη μια, η ναυτιλία κινεί το παγκόσμιο εμπόριο και συμβάλλει αισθητά λιγότερο από άλλους κλάδους στις εκπομπές ρύπων, από την άλλη, όμως, ο φιλόδοξος στόχος για μηδενισμό των εκπομπών αφορά τους πάντες. Το διακύβευμα είναι ο τρόπος της μετάβασης σε μηδενικές εκπομπές και ειδικότερα το εύρος χρήσης του φυσικού αερίου ως μεταβατικού καυσίμου.
Η έντονη παρέμβαση των ΗΠΑ και οι απειλές για αντίμετρα -θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και bullying- περιέπλεξαν μια ήδη δύσκολη κατάσταση και ο κίνδυνος καταψήφισης του πλαισίου NZF, αν ετίθετο σε ψηφοφορία, ήταν υπαρκτός. Μια τέτοια εξέλιξη θα άνοιγε τον δρόμο για εφαρμογή μέτρων σε περιφερειακό επίπεδο (όπως πράττει ήδη η ΕΕ), σε μια βιομηχανία που δραστηριοποιείται σε όλο τον πλανήτη. Οι ναυτιλιακές εταιρείες μπορεί να μην θέλουν ένα πλαίσιο που θα ακυρώσει υφιστάμενες επενδύσεις που έγιναν με την προοπτική μιας πιο χαλαρής μετάβασης (χρήση LNG) αλλά δεν προκρίνουν και ένα δαιδαλώδες πλαίσιο, για αυτό και έχει επιλεγεί ο ΙΜΟ ως το φόρουμ για να συμφωνήσουν όλοι οι παίκτες πώς θα προχωρήσουν.
Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας
Με την αποχή, Ελλάδα και Κύπρος έδωσαν χώρο για περισσότερες διαβουλεύσεις ώστε να υπάρξει κατάληξη ώς τον Οκτώβριο του 2026, σε ένα πλαίσιο που θα συγκεντρώνει ευρύτερη συναίνεση. Αυτή τη θέση διατυπώνει στον «Π» το Υφυπουργείο Ναυτιλίας.
Σύμφωνα με το Υφυπουργείο Ναυτιλίας, «η θέση της Κύπρου είναι υπέρ της υιοθέτησης, με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση, ενός πλαισίου με παγκόσμια εφαρμογή για την πορεία προς την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Επιδιώκουμε μια συμφωνία που να μπορεί να εφαρμοστεί, να είναι και φιλόδοξη και πρακτική. Η Κύπρος απείχε από την ψηφοφορία στον IMO για την αναβολή της συζήτησης για την ψήφιση του πλαισίου για την απανθρακοποίηση για έναν χρόνο, για να συμβάλει στην κατάληξη σε ένα κοινό πλαίσιο. Η προοπτική οριακής υιοθέτησης του κανονισμού στο πλαίσιο του IMO δεν θα βοηθούσε στην εφαρμογή του και στην αποτροπή της εφαρμογής μέτρων σε περιφερειακό επίπεδο. Ο κατακερματισμός δεν είναι προς όφελος της ναυτιλίας και της παγκόσμιας οικονομίας. Έχουμε, πλέον, στη διάθεσή μας χρόνο για να επιτευχθεί συναίνεση σε παγκόσμιο επίπεδο».
Η θέση της Ελλάδας
Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, δημοσίευσε ένα άρθρο γνώμης στη Financial Times, με το οποίο αμφισβήτησε τον ρυθμό της πολιτικής απανθρακοποίησης στη ναυτιλία.
«Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να καίνε άνθρακα στα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και πετρέλαιο για τη θέρμανση των σπιτιών και των εργοστασίων μας, εμείς πιέζουμε για την απανθρακοποίηση των πλοίων και των αεροπλάνων και των πιο δύσκολων βιομηχανικών διαδικασιών. Αυτή η έμφαση στην ταυτόχρονη αντιμετώπιση όλων των εκπομπών είναι κοντόφθαλμη. Είναι επίσης όλο και πιο προφανές ότι τα τελευταία βήματα για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας θα είναι πολύ δαπανηρά. Πρέπει να προχωρήσουμε με προσοχή, να διατηρήσουμε την ευελιξία και να βεβαιωθούμε ότι τα μαθηματικά βγαίνουν», έγραφε, μεταξύ άλλων, ο κ. Μητσοτάκης.
Η Κομισιόν στον «Π»
Η αποχή Ελλάδας και Κύπρου στην επίμαχη ψηφοφορία προκάλεσε δυσφορία στο οικοσύστημα των Βρυξελλών. Να σημειωθεί ότι αν η ψηφοφορία προχωρούσε, το μπλοκ της ΕΕ θα ψήφιζε υπέρ του πλαισίου. Με την αποχή και την αναβολή οι δύο κυβερνήσεις κέρδισαν χρόνο αλλά εισπράττουν και κριτική.
Δημοσίευμα του Loyds List κάνει λόγο για «εξοργισμένους» Ευρωπαίους αξιωματούχους.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να ασκήσει αγωγή κατά της Ελλάδας και της Κύπρου για παράβαση του δικαίου, μετά την αποχή τους από την ψηφοφορία στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΔΝΟ) την περασμένη εβδομάδα, η οποία καθυστέρησε την έγκριση του πλαισίου Net-Zero», αναφέρει το δημοσίευμα.
Εκπρόσωπος της Επιτροπής, στον οποίον ο «Π» έθεσε το θέμα και το περιεχόμενο του δημοσιεύματος, δεν κρύβει ότι υπάρχει πρόβλημα, με το ζήτημα της στάσης της ΕΕ ως σύνολο ενδεχομένως να τεθεί και σε επίπεδο Συμβουλίου.
«Η Επιτροπή εξακολουθεί να υποστηρίζει σθεναρά τον κοινό στόχο της μετάβασης της παγκόσμιας ναυτιλίας σε πορεία προς την επίτευξη μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με όλα τα άλλα μέρη, προκειμένου να καταστεί δυνατή η έγκριση του μέτρου κατά την επόμενη σύνοδο της Επιτροπής Περιβάλλοντος του ΔΝΟ σε έναν χρόνο. Ενδέχεται να χρειαστεί νέα εντολή του Συμβουλίου, ανάλογα με το αποτέλεσμα των επικείμενων διαπραγματεύσεων για το θέμα αυτό. Η Επιτροπή εξετάζει τη θέση που υιοθέτησαν ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ κατά τη διαδικασία ψηφοφορίας την περασμένη εβδομάδα», ανέφερε στον «Π» εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, απαντώντας σε γραπτό ερώτημα του «Π».
Οι αποφάσεις του Συμβουλίου δεσμεύουν νομικά τα κράτη μέλη και δίνουν κατεύθυνση πολιτικής στην Κομισιόν. Το χαρτοφυλάκιο της ναυτιλίας στην Επιτροπή το χειρίζεται ο Απόστολος Τζιτζικώστας.
Τι είναι το NZF
Το NZF (Πλαίσιο Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών-Net-Zero Framework) σχεδιάστηκε για να θέσει σαφείς και φιλόδοξους στόχους, με απώτερο σκοπό τη μηδενική εκπομπή ρύπων από τα πλοία έως το 2050. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πρωτοπόρος στην προσπάθεια αυτή και μέσω της συμμετοχής της στον IMO επιδιώκει να προωθήσει ένα παγκόσμιο, ενιαίο πλαίσιο που θα εξασφαλίζει ανταγωνιστικές συνθήκες για τους Ευρωπαίους πλοιοκτήτες. Η ΕΕ έχει ήδη περάσει δύο σημαντικές νομοθεσίες με στόχο τη μείωση της έντασης των εκπομπών, όπως το Mission Sighting Scheme, που εφαρμόζεται από το 2024, και νέες ρυθμίσεις, που θα τεθούν σε ισχύ από το 2025.
Το πλαίσιο περιλαμβάνει ένα σύστημα δύο επιπέδων που χρησιμοποιεί ένα πρότυπο έντασης αερίων θερμοκηπίου για τα καύσιμα, απαιτώντας από τα πλοία να μειώνουν σταδιακά την ένταση άνθρακα των καυσίμων τους. Περιλαμβάνει επίσης μέτρα για διορθωτικές μονάδες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης και κίνητρα για τη χρήση καυσίμων και τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα, με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης σε έναν δίκαιο και ισότιμο τομέα χωρίς εκπομπές άνθρακα.
Οι απειλές των ΗΠΑ
Βαρύνουσα είναι η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες απορρίπτουν το πλαίσιο, απειλούν δημόσια τις χώρες που θα το υπερψήφιζαν και κατηγορούν την ΕΕ «για την εξαγωγή νεοαποικιακών παγκόσμιων κλιματικών κανονισμών»!
Σε κοινή τους δήλωση, στις 10 Οκτωβρίου, οι υπουργοί Εξωτερικών Ρούμπιο, Ενέργειας Ράιτ και Μεταφορών Ντάφι τονίζουν, μεταξύ άλλων, ότι ο «Πρόεδρος Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αποδεχθούν διεθνή περιβαλλοντική συμφωνία που επιβαρύνει αδικαιολόγητα ή άδικα τις ΗΠΑ ή βλάπτει τα συμφέροντα του αμερικανικού λαού. Την επόμενη εβδομάδα, τα μέλη του ΙΜΟ θα ψηφίσουν (σ.σ. η ψηφοφορία που τελικά δεν έγινε) για την υιοθέτηση του λεγόμενου NZF. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που ένας οργανισμός του ΟΗΕ επιβάλλει παγκόσμιο φόρο άνθρακα στον κόσμο. Η κυβέρνηση απορρίπτει κατηγορηματικά την πρόταση που έχει υποβληθεί στον ΙΜΟ και δεν θα ανεχθεί ενέργεια που αυξάνει το κόστος για τους πολίτες, τους παρόχους ενέργειας, τις ναυτιλιακές εταιρείες και τους πελάτες τους ή τους τουρίστες. Οι οικονομικές επιπτώσεις αυτού του μέτρου θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές, με ορισμένες εκτιμήσεις να προβλέπουν αύξηση του παγκόσμιου κόστους ναυτιλίας κατά 10% ή και περισσότερο. Σας ζητούμε να συμμετάσχετε μαζί μας στην απόρριψη της υιοθέτησης του NZF στη συνεδρίαση του Οκτωβρίου και να συνεργαστούμε για την κοινή οικονομική και ενεργειακή μας ασφάλεια».
Αν περνούσε η πρόταση, οι ΗΠΑ απείλησαν τις χώρες που θα την ψήφιζαν με απαγόρευση της πρόσβασης σε λιμάνια των ΗΠΑ, επιβολή περιορισμών στις βίζες για μέλη πληρωμάτων πλοίων, επιβολή εμπορικών κυρώσεων, επιβολή πρόσθετων λιμενικών τελών σε πλοία που φέρουν σημαία χωρών που υποστηρίζουν το NZF. Την ίδια στιγμή, η κυπριακή και η ελληνική ναυτιλία ίσως να δέχονταν ισχυρό πλήγμα αφού μεταφέρουν από τις ΗΠΑ τις μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου από σχιστόλιθο. Σύμφωνα με ελληνική πηγή, η προοοπτική για την ελληνο-κυπριακή ναυτιλία είναι τεράστια σε περίπτωση που η κρίση στην Ουκρανία συνεχιστεί, με αποτέλεσμα η Αλεξανδρούπολη να καταστεί κόμβος μεταφοράς αμερικανικού φυσικού αερίου στη βόρεια Βαλκανική Χερσόνησο και την Ουκρανία.
