*Ανδρέας Χαραλάμπους και Όμηρος Πισσαρίδης
Κατά την εβδομάδα 13-19 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκαν οι ετήσιες συναντήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας, με τις συζητήσεις να επικεντρώνονται, κυρίως, στις μακροπρόθεσμες παγκόσμιες οικονομικές προκλήσεις και τις επιλογές οικονομικής πολιτικής.
Η έκθεση του ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν ξεπεράσει τις προσδοκίες. Συγκεκριμένα, παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις και τον αυξανόμενο εμπορικό προστατευτισμό, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη του 3% θεωρείται ικανοποιητική, ο πληθωρισμός παρέμεινε ήπιος, ενώ τόσο οι αγορές μετοχών όσο και οι αγορές ομολόγων παρουσιάζουν, γενικά, ευνοϊκές τάσεις.
Ωστόσο, το ΔΝΤ εντοπίζει δύο σοβαρές μακροπρόθεσμες προκλήσεις, που πιθανόν να αντιμετωπίσει η παγκόσμια οικονομία:
Κατ' αρχάς, οι υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, σε συνδυασμό με τα χαμηλά «spreads» κυβερνητικών ομολόγων, είναι ανησυχητικές, δεδομένου του περιβάλλοντος αυξημένης οικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η εκτός προβλέψεων ταχεία επιτάχυνση των επενδύσεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε, μελλοντικά, να προκαλέσει σημαντική διόρθωση της αγοράς, εάν οι προσδοκίες για υψηλά οφέλη σε αποδόσεις και παραγωγικότητα δεν ευοδωθούν.
Δεύτερον, οι αυξανόμενες τάσεις του δημόσιου χρέους σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Κίνα, σε συνδυασμό με τον αυξημένο ρόλο των μη τραπεζικών επενδυτών (π.χ. hedge funds) στις αγορές ομολόγων, συμβάλλουν σε μεγαλύτερη ευπάθεια της αγοράς. Επιπλέον, σημαντική έκθεση των τραπεζών σε δημόσιο χρέος επιδεινώνει τους συστημικούς κινδύνους, ιδίως σε περίπτωση διεύρυνσης των «spreads» εις βάρος των ευάλωτων δημοσιονομικά χωρών.
Πρόσθετες ανησυχίες που επισημαίνονται στην έκθεση του ΔΝΤ περιλαμβάνουν: (α) την αυξανόμενη διασύνδεση μεταξύ του τραπεζικού τομέα και του μη τραπεζικού χρηματοπιστωτικού τομέα, ο οποίος λειτουργεί υπό σχετικά χαμηλά επίπεδα κανονιστικής εποπτείας, (β) η αποδυνάμωση του δολαρίου των ΗΠΑ, η οποία μειώνει τον παραδοσιακό του ρόλο ως σταθεροποιητικής δύναμης στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, και (γ) η αυξημένη χρήση των λεγόμενων «σταθερών κρυπτονομισμάτων» (stablecoins), γεγονός που μπορεί να υπονομεύσει την ευρωστία του τραπεζικού συστήματος και την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. Τα σταθερά κρυπτονομίσματα είναι συνδεδεμένα με ένα αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο, όπως ένα νόμισμα (π.χ. το δολάριο) ή ένα εμπόρευμα (π.χ. χρυσός) και έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν μια σχετικά σταθερή αξία. Ενώ προσφέρουν τα οφέλη των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων - όπως γρήγορες συναλλαγές - εισάγουν επίσης κινδύνους για την κανονιστική ρύθμιση και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ειδικά εάν υιοθετηθούν ευρέως, χωρίς επαρκή εποπτεία.
Οι κύριες συστάσεις πολιτικής του ΔΝΤ αφορούν: (i) την αποφυγή της κλιμάκωσης των εμπορικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, (ii) την επιδίωξη σύναψης διμερών εμπορικών συμφωνιών με τις ΗΠΑ για τη μείωση των εισαγωγικών δασμών, και (iii) την ταυτόχρονη προώθηση περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών στη βάση του ελεύθερου εμπορίου. Για την ΕΕ, αυτό συνεπάγεται αναβάθμιση των εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και η ανθεκτικότητα.
Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, οι συστάσεις αντικατοπτρίζουν τη διττή προσέγγιση του ΔΝΤ, η οποία συνίσταται σε προληπτικά μέτρα για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε οικονομίες με δυνατή δημοσιονομική θέση και διορθωτικές ενέργειες για τον μετριασμό των κινδύνων σε πιο ευάλωτα δημοσιονομικά περιβάλλοντα.
Συγκεκριμένα, το ΔΝΤ συμβουλεύει την αξιοποίηση του δημοσιονομικού περιθωρίου σε χώρες με εμπορικά πλεονάσματα και υψηλά ποσοστά αποταμίευσης, όπως η Γερμανία και η Κίνα, για την τόνωση της ζήτησης και την υποστήριξη της ανάπτυξης. Για παράδειγμα, η Γερμανία ενθαρρύνεται να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και ψηφιακό μετασχηματισμό για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της εγχώριας κατανάλωσης. Η Κίνα συμβουλεύεται να επεκτείνει τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας και τις πρωτοβουλίες πράσινης ενέργειας προς υποστήριξη της μακροπρόθεσμης βιώσιμης ανάπτυξης. Σε χώρες που αντιμετωπίζουν ανησυχητικά αυξανόμενα επίπεδα δημόσιου χρέους, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, το ΔΝΤ συνιστά την εφαρμογή διορθωτικών δημοσιονομικών μέτρων, όπως στοχευμένες περικοπές δαπανών, μέτρα ενίσχυσης της φορολογικής συμμόρφωσης και μεταρρυθμίσεις στα προγράμματα κοινωνικών παροχών για τη σταθεροποίηση της πορείας του χρέους. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, καλούνται να αντιμετωπίσουν την αύξηση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης και συντάξεων, ενώ η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο καλούνται να εξορθολογίσουν τις δαπάνες του δημόσιου τομέα και να ενισχύσουν τη δημοσιονομική διαφάνεια.
Στο τρέχον κλίμα εκτεταμένης αβεβαιότητας και πληθωριστικών πιέσεων, η διατήρηση της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών από πολιτικές επιρροές θεωρείται απαραίτητη για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης του κοινού στην ικανότητά τους να ελέγχουν τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, η ενίσχυση της κανονιστικής εποπτείας των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών οντοτήτων και των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων, όπως τα σταθερά κρυπτονομίσματα, θεωρείται απαραίτητη για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Το ΔΝΤ τονίζει επίσης τη σημασία ενίσχυσης της διαφάνειας και της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την καλύτερη παρακολούθηση των συστημικών κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει τη βελτίωση των πλαισίων προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, που μπορούν να εντοπίσουν τρωτά σημεία, περιορίζοντας την κλιμάκωσή τους σε εκτεταμένες κρίσεις.
Συμπερασματικά, η συστηματική ανάλυση των θεμάτων χρηματοπιστωτικής σταθερότητας χρησιμεύει ως πολύτιμο συμπλήρωμα στις παραδοσιακές μακροοικονομικές αξιολογήσεις, επιτρέποντας στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να εντοπίζουν και να αντιμετωπίζουν καλύτερα τους μακροπρόθεσμους κινδύνους. Στην Κύπρο, οι συνεχιζόμενες προσπάθειες της Κεντρικής Τράπεζας σε αυτόν τον τομέα αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής και υποστήριξης, καθώς συμβάλλουν στην ευρύτερη κατανόηση των συστημικών τρωτών σημείων και της ανθεκτικότητας.
*Οικονομολόγοι. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές. Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την ιστοσελίδα της Εταιρείας Κυπριακών Οικονομικών Μελετών. https://cypruseconomicsociety.org/blog/blog-posts/
