Οι διακηρύξεις Τατάρ για κατεδάφιση και ανοικοδόμηση στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων συνδέονται με τις προσφυγές ενώπιον δικαστηρίων για τον σφετερισμό ε/κ περιουσιών στα κατεχόμενα, λέει σε του συνέντευξη στον «Π» ο δήμαρχος των Τ/Κ Λευκωσίας, Μεχμέτ Χαρματζί. Διαμηνύει, μάλιστα, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι «το μεγαλύτερό μας επίτευγμα μέχρι σήμερα», ενώ σχολιάζοντας την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το Κυπριακό, ενόψει και της τριμερούς συνάντησης του ΓΓ των ΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ στη Νέα Υόρκη, ο Μεχμέτ Χαρματζί εξέφρασε την ελπίδα ότι θα οδηγήσει σε διαπραγματεύσεις, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι οι δύο πλευρές, «σε αυτή τη φάση, παίζουμε σκουός (ρίχνουμε την μπάλα στον τοίχο), ενώ πρέπει να παίξουμε τένις. Τώρα παίζουμε με τον τοίχο».
Την ίδια ώρα, παρ' όλο που απέφυγε να απαντήσει εάν ενδιαφέρεται για την ηγεσία της τ/κ κοινότητας, έδωσε το στίγμα της προσέγγισής του κάνοντας λόγο για ανάγκη δημιουργίας ενός κοινού μετώπου/μανιφέστου μεταξύ των προοδευτικών τουρκοκυπριακών κομμάτων.
Κυπριακό
Ποια η εκτίμησή σας για την πορεία του Κυπριακού, το οποίο παραμένει σε κατάσταση επικίνδυνης στασιμότητας;
Βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά. Όσο προχωρούμε με αυτόν τον τρόπο, βουλιάζουμε όλο και περισσότερο μέσα σε μια κινούμενη άμμο. Και οι δύο πλευρές τώρα έχουν τις αμφιβολίες τους. Για παράδειγμα, η τ/κ πλευρά δεν θέλει να επαναλάβει άλλη μια χρονοβόρα διαδικασία που δεν θα οδηγήσει σε αποτέλεσμα. Επίσης, η στάση της ε/κ πλευράς έχει σκληρύνει μετά το Κραν Μοντανά, όπως οι θέσεις για μηδέν στρατό, μηδέν εγγυήσεις κ.λπ. Συνεπώς πρέπει να βρούμε διέξοδο και για να βρούμε διέξοδο πρέπει να συνομιλούμε μεταξύ μας. Δεν μπορούμε να ρίξουμε τον τοίχο χωρίς συζητήσεις, και δεν αναφέρομαι σε διαπραγματεύσεις, αλλά στην εξεύρεση ενός κατάλληλου μηχανισμού συνεννόησης.
Επιπλέον, τόσο ο Τατάρ όσο και ο Χριστοδουλίδης προέρχονται από τους ίδιους πολιτικούς χώρους, της δεξιάς, και έχουν το ίδιο πολιτικό background και μάλιστα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είχε ρόλο στο Κυπριακό επί Αναστασιάδη στο Κραν Μοντανά. Συνεπώς χρειαζόμαστε νέα παραδείγματα. Η τ/κ πλευρά ζητεί, για παράδειγμα, την ύπαρξη επιπτώσεων για την πλευρά που θα απορρίψει ένα σχέδιο λύσης του Κυπριακού. Όμως, επειδή δεν μπορείς να πεις ποια πλευρά έχει δίκαιο και ποια όχι, θα πρέπει να επινοήσουμε νέους τρόπους, έχοντας πάντα υπόψη ότι οι Ε/Κ και οι Τ/Κ είναι οι συνιδρυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι το μεγαλύτερό μας επίτευγμα μέχρι σήμερα, όποιος κι αν ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι εκεί και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τα δικαιώματα των Ε/Κ και των Τ/Κ στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το γεγονός ότι οι Μακάριος – Ντενκτάς και οι Αναστασιάδης – Έρογλου κατάφεραν να καταλήξουν σε υψηλού επιπέδου και σημασίας συμφωνίες δείχνει ότι μπορεί να υπάρξει διέξοδος και σήμερα. Την ίδια όμως ώρα, οι δύο ηγέτες θα πρέπει να κατευθύνονται και από την κοινωνία και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της κοινωνίας, οι οποίες απαιτήσεις πρέπει να μεταφέρονται στο τραπέζι της συζήτησης ή να υπάρχει μια παράλληλη διαδικασία σε τοπικό επίπεδο στην οποία θα εμπλέκονται οι πολίτες και η κοινωνία. Πρέπει να εντάξουμε την κοινωνία σε αυτή τη διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού. Σε αυτή τη φάση παίζουμε σκουός (ρίχνουμε την μπάλα στον τοίχο). Πρέπει να παίξουμε τένις. Τώρα παίζουμε με τον τοίχο.
Ναι, αλλά οι πολίτες ψηφίζουν ηγέτες για να διαχειρίζονται τα σημαντικά ζητήματα, όπως είναι και το Κυπριακό.
Εξαρτάται από την αντίληψη που έχει ο καθένας για τη δημοκρατία. Η δημοκρατία δεν δίνει λευκή επιταγή στους ηγέτες. Επίσης, τα δεδομένα αλλάζουν. Όταν ανέλαβαν τις ηγεσίες οι Χριστοδουλίδης - Τατάρ δεν βρισκόταν σε εξέλιξη ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή ούτε υπήρχε η θετική ατζέντα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τώρα έχει αλλάξει η πολιτική ατζέντα. Συνεπώς χρειάζεται προσαρμογή.
Αν η Τουρκία επιμείνει στη λύση δύο κρατών τι θα γίνει;
Η τουρκική πολιτική είναι πραγματιστική. Όταν ανέλαβε τα ηνία της Τουρκίας ο Ερντογάν, είχαμε όλοι εκπλαγεί από τη θετική του στάση απέναντι στο Κυπριακό. Επίσης, το 2017 στο Κραν Μοντανά αγγίξαμε για πρώτη φορά στην ιστορία, όλα τα ευαίσθητα σημεία του Κυπριακού. Συνεπώς, αν δημιουργηθεί προοπτική για το Κυπριακό εξαιτίας των περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων, όλα θα μπορούσαν να αλλάξουν και για το Κυπριακό. Αν βρούμε κοινό τόπο ως Κύπριοι, τότε θα ελαχιστοποιηθούν οι απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς, όπως το θέμα της λύσης δύο κρατών. Ελπίζω ότι η τριμερής συνάντηση Γκουτέρες - Χριστοδουλίδη - Τατάρ θα οδηγήσει σε διαπραγματεύσεις, ιδανικά για ομοσπονδιακή λύση, αν και δεν έχω υψηλές προσδοκίες από την εν λόγω τριμερή.
Σφετερισμοί-Βαρώσια
Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα είναι το περιουσιακό σε σχέση με τον σφετερισμό ελληνοκυπριακών περιουσιών και την προσαγωγή των σφετεριστών ενώπιον δικαστηρίων, αλλά και η διακήρυξη Τατάρ για κατεδάφιση-ανοικοδόμηση των Βαρωσίων.
Οι αναφορές Τατάρ για ανοικοδόμηση των Βαρωσίων είναι ένα μήνυμα-απάντηση προς την ε/κ πλευρά απέναντι στις υποθέσεις (σφετερισμού) ελληνοκυπριακών περιουσιών που οδηγούνται ενώπιον δικαστηρίων.
Συνδέονται οι ενέργειες στο Βαρώσι με τις ε/κ περιουσίες;
Βεβαίως, αποτελεί μήνυμα. Από την άλλη, αντιλαμβάνομαι ότι το περιουσιακό είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά θα πρέπει να λυθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Υπάρχει επίσης και η επιτροπή ακίνητης περιουσίας, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι και οι τ/κ περιουσίες στον νότο (στις ελεύθερες περιοχές) είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο νόμος του Κηδεμόνα για τις Τ/Κ Περιουσίες δεν αποτελεί και την καλύτερη λύση στο πρόβλημα. Συνεπώς, οφείλουμε να δούμε τη διαδικασία όχι κρατώντας ο ένας τον άλλο όμηρο, αλλά δημιουργώντας τρόπους και προοπτικές επίλυσης του εν λόγω προβλήματος. Το περιουσιακό θα έπρεπε να είχε λυθεί εδώ και χρόνια και οι δύο πλευρές πρέπει να παίξουν πολύ προσεκτικά το χαρτί του περιουσιακού. Οι Ε/Κ πρέπει να αντιληφθούν ότι αν καταρρεύσει το σύστημα διαχείρισης του περιουσιακού στον βορρά, μέσω της επιτροπής ακίνητης περιουσίας, τότε θα δημιουργηθούν άλλα τεράστια προβλήματα που θα αφορούν τις ελληνοκυπριακές περιουσίες και δεν θέλω να επεκταθώ. Συνεπώς πρέπει άμεσα να επαναρχίσουν οι συνομιλίες με έναν οδικό χάρτη στη βάση των συγκλίσεων και του κεκτημένου των συνομιλιών.
Ναι, αλλά η επιτροπή ακίνητης περιουσίας δεν έχει χρήματα…
Ναι, και για αυτό επικρίνουμε την «κυβέρνηση» εδώ. Όμως, η καλύτερη λύση θα είναι το τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
«Εκλογές» στα κατεχόμενα
Θα είστε υποψήφιος στις επικείμενες «εκλογές» στην τουρκοκυπριακή κοινότητα; Θα σας ενδιέφερε;
Θεωρώ ότι στον προοδευτικό χώρο στον οποίο ανήκω, δεν χρειάζονται εγωιστικές κινήσεις. Ενδεικτικά να πω ότι στις προηγούμενες εκλογές στον νότο (όταν εξελέγη ο Τατάρ), βιώσαμε τις επιπτώσεις της παρέμβασης της Τουρκίας στις εκλογές μας. Αυτή τη φορά δεν πρέπει να διχαστούν οι προοδευτικές δυνάμεις στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι ως προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να θέσουμε ενώπιον του λαού ένα νέο, κοινό πρόγραμμα-μανιφέστο. Λέμε ότι η ομοσπονδία είναι η καλύτερη λύση, αλλά πρέπει να εξηγήσουμε στους πολίτες πώς θα πετύχουμε την ομοσπονδία. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ενός νέου ξεκάθαρου προγράμματος, ενός μανιφέστου, που θα λαμβάνει υπόψη και τις περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις, τη θέση της Τουρκίας και της Ελλάδας κ.λπ. Πρέπει να είμαστε επίσης αρκετά θαρραλέοι στην προσπάθεια άρσης του αδιεξόδου στο Κυπριακό. Δεν μπορώ να πω αν θα είμαι υποψήφιος, αλλά μπορώ να πω ότι είμαι υπέρ της δημιουργίας ενός κοινού μανιφέστου των προοδευτικών κομμάτων. Στη συνέχεια θα δούμε ποιος μπορεί να εφαρμόσει αυτό το μανιφέστο.
Το όραμά του για τη Λευκωσία
Συμφωνήσατε με τον δήμαρχο Χαράλαμπο Προύντζο στην ανάγκη για επικαιροποίηση του Master Plan Λευκωσίας.
Κατ' αρχάς θεωρώ ότι ο Χαράλαμπος Προύντζος έφερε μαζί του νέο αέρα και ενέργεια, γεγονός που μας ενθαρρύνει μετά από πολλά χρόνια διότι μπορούμε να χτίσουμε πάνω σε αυτό. Συνεργάστηκα εξαιρετικά και με τον Κωνσταντίνο Γιωρκάτζη, με τον οποίο διατηρούμε διαύλους επικοινωνίας.
Το θέμα της επικαιροποίησης του Master Plan Λευκωσίας τέθηκε πολλές φορές στο τραπέζι στο παρελθόν. Το υφιστάμενο σχέδιο δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις της πόλης. Για παράδειγμα το σύστημα μεταφορών, τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αν καταλήξουμε σε συμφωνία το επόμενο διάστημα θα πρέπει να είναι έτοιμη η Λευκωσία και θα πρέπει να υπάρχει σχετικό Master Plan. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τη εγκατάσταση ενός τραμ, το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους και δανεισμό. Αυτή θα ήταν μια συμβολική και ενθαρρυντική διαδικασία. Επίσης μπορούμε να φτιάξουμε ένα application για να ενημερώνονται οι πολίτες για την κίνηση στα σημεία διέλευσης.
Η Λευκωσία χρειάζεται περισσότερη ευτυχία και περισσότερη αλληλεπίδραση μεταξύ των κατοίκων της. Το όραμά μου είναι η Λευκωσία να είναι έτοιμη για την επόμενη μέρα της λύσης του Κυπριακού. Μόνο μέσα από τη συνεργασία μπορούμε να το πετύχουμε.
Είστε υπέρ της διάνοιξης περισσότερων σημείων διέλευσης στη Λευκωσία;
Κατ' αρχάς δεν θέλουμε η Λευκωσία να είναι όμηρος των απαιτήσεων των δύο πλευρών για διάνοιξη άλλων οδοφραγμάτων σε άλλες περιοχές της Κύπρου. Δεν πρέπει να εξαρτάται η Λευκωσία από τα υπόλοιπα οδοφράγματα. Θέλουμε να ανοίξουν οδοφράγματα όπου είναι δυνατόν, είτε στη Μια Μηλιά είτε στο Καϊμακλί, κάτι το οποίο προκρίνω. Η πρωτεύουσα αυτή τη στιγμή είναι όμηρος των συζητήσεων μεταξύ των δύο πλευρών για σημεία διέλευσης σε άλλες περιοχές πλην της Λευκωσίας.
Τι γίνεται με την προσπάθεια ένωσης του γραμμικού του Πεδιαίου;
Είναι ένα από τα καλύτερα projects που έχουν προωθηθεί ποτέ στην κυπριακή δικοινοτική ιστορία. Το πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε αφορά τον τρόπο διέλευσης από τον νότο στον βορρά αφού η ΕΕ έθεσε θέμα σημείου διέλευσης, το οποίο, μέχρι να επιλυθεί, καθιστά την πρόοδο του έργου αδύνατη.
Δεν πρέπει να υπάρχει σημείο διέλευσης στον Πεδιαίο;
Εκείνο που είχαμε συμφωνήσει με τον Κωνσταντίνο Γιωρκάτζη και τώρα με τον Χαράλαμπο Προύντζο είναι να αρχίσουμε με τον σχεδιασμό και τις υποδομές του έργου και αν η κοινωνία ασκήσει πιέσεις στις ηγεσίες, τότε θα καταστεί εφικτή η ολοκλήρωση του έργου. Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε τη βοήθεια της ΕΕ για να τα καταφέρουμε.