Η 1η Μαΐου του 2004 δεν ήταν απλώς η ημερομηνία της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν η στιγμή που το νησί απέκτησε φωνή σε ένα από τα πιο ισχυρά πολιτικά φόρα του κόσμου. Αυτό του Ευρωκοινοβουλίου. Για πρώτη φορά, Κύπριοι πολιτικοί βρέθηκαν να εκπροσωπούν τη χώρα, όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε υπερεθνικό επίπεδο, συμμετέχοντας στις μεγάλες ευρωπαϊκές αποφάσεις. Ήταν το ξεκίνημα μίας νέας εποχής. Μίας πορείας που, 21 χρόνια μετά, συνδιαμορφώνει την πολιτική ταυτότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και επηρεάζει σχεδόν σε κάθε μορφή την καθημερινότητά μας.
Από την ένταξη μας στην ΕΕ πραγματοποιήθηκαν πέντε σχετικές εκλογικές αναμετρήσεις με 29 Κύπριους να έχουν βρεθεί στα έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου, μεταξύ αυτών και τρεις οι οποίοι θήτευσαν για ένα τρίμηνο πριν τις πρώτες εκλογές (2004).
Η παρουσία Κυπρίων στο Ευρωκοινοβούλιο, αν και αριθμητικά περιορισμένη, λειτουργεί συχνά ως καταλύτης για την προβολή ζητημάτων που δεν θα έβρισκαν εύκολα βήμα αλλού.
Τι καταφέραμε
Διαχρονικά, οι Κύπριοι ευρωβουλευτές πέτυχαν να διατηρούν το Κυπριακό και τις ευρωτουρκικές σχέσεις στο ευρωπαϊκό προσκήνιο και να κατορθώνουν να φέρνουν στα «μέτρα» μας τις σχετικές αναφορές της Ένωσης.
Μέσα από τροπολογίες, εκθέσεις και δημόσιες τοποθετήσεις, διαμόρφωσαν ένα πλέγμα συμμαχιών που βοήθησε την Κύπρο να διατηρεί σταθερά το ζήτημα υπό ευρωπαϊκή παρακολούθηση. Ιδιαίτερα, οι ευρωβουλευτές προερχόμενοι από τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ, λόγω των ευρύτερων διασυνδέσεων και της μετριοπαθούς προσέγγισής τους στο Κυπριακό, έχουν καταφέρει να κινητοποιούν συναδέλφους τους πέραν των πολιτικών τους ομάδων και να συγκεντρώνουν την απαιτούμενη πλειοψηφία στις σχετικές τους τροπολογίες και ενίοτε εκθέσεις.
Το κόστος
Το γεγονός, ωστόσο, πως εστίασαν αποκλειστικά στο Κυπριακό είχε ένα κόστος. Σε μεγάλο μέρος της πρώτης δεκαετίας, ζητήματα καθημερινότητας που ταλανίζουν τους Κύπριους πολίτες, όπως το μεταναστευτικό, οι πολιτικές για τη νεολαία, η ψηφιακή μετάβαση ή η αγροτική ανάπτυξη, έμειναν σε δεύτερη μοίρα. Με το πέρασμα του καιρού όμως, η δράση των Κύπριων ευρωβουλευτών εμπλουτίστηκε. Από το 2014 και έπειτα παρατηρείται στροφή και προς τα κοινωνικά ζητήματα, την κλιματική κρίση και την οικονομία γενικότερα.
Η διαχρονική δράση
Η μεγαλύτερη «επιτυχία» ενός ευρωβουλευτή είναι η συγγραφή και υπερψήφιση μίας έκθεσης από την ολομέλεια της Ευρωβουλής. Οι Κύπριοι ευρωβουλευτές, μέσα σε αυτά τα 21 χρόνια παρουσίας τους στις Βρυξέλλες, είτε ως κύριοι εισηγητές είτε ως συμμετέχοντες, έχουν κατορθώσει να υπερψηφιστούν δεκάδες εκθέσεις και ψηφίσματά τους. Οι εν λόγω εκθέσεις αφορούν μία σειρά από κυπριακά και ευρωπαϊκά ζητήματα.
Μεταξύ άλλων σημαντικών επιτευγμάτων, συμπεριλαμβάνεται η γνωμοδότηση του πρώην ευρωβουλευτή του ΔΗΣΥ, Ιωάννη Κασουλίδη, σχετικά με την «Ανάπτυξη και τη μετανάστευση» (2006), η οποία ενθαρρύνει την ενσωμάτωση του θέματος της μετανάστευσης στις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ, ακολουθώντας το παράδειγμα της διαδικασίας της Βαρκελώνης.
Ο πρώην ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ, Λευτέρης Χριστοφόρου, ήταν ο εισηγητής της έκθεσης σχετικά με την κινητοποίηση του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ για την πληρωμή προκαταβολών στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης. Η έκθεση αποτελούσε τμήμα του γενικού προϋπολογισμού για το 2019, κινητοποιώντας ποσό ύψους 50.000.000 ευρώ.
Από την πλευρά του, ο νυν ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου, ήταν ο εισηγητής του ψηφίσματος σχετικά με την κλιμάκωση των εντάσεων στα Βαρώσια έπειτα από τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας και την επείγουσα ανάγκη για επανέναρξη των συνομιλιών (2020). Το ψήφισμα, μεταξύ άλλων, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η αυξανόμενη κλιμάκωση της έντασης της Τουρκίας υπονομεύει τις προοπτικές επανέναρξης ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για τη συνολική επίλυση του Κυπριακού, υπογραμμίζοντας ότι οι απευθείας συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ παραμένουν η μόνη επιλογή για την επίτευξη λύσης.
Αντίστοιχα, o Τάκης Χατζηγεωργίου, ήταν εκ των εισηγητών του ψηφίσματος σχετικά με τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των γυναικών στη Σαουδική Αραβία. Στο ψήφισμα, πέραν των αναφορών για διακρίσεις που υπόκεινται οι γυναίκες στην εν λόγω χώρα, προτρέπονταν οι Αρχές της Σαουδικής Αραβίας να παράσχουν σε ανεξάρτητους διεθνείς παρατηρητές πρόσβαση σε όλους τους κρατούμενους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρους, δημοσιογράφους και ακτιβιστές.
Ο νυν ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ, Κώστας Μαυρίδης, ήταν εισηγητής της έκθεσης που αφορούσε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το 2018. Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση που υπερψηφίστηκε ήταν σημαίνουσας σημασίας, τονίζοντας μεταξύ άλλων πως αναγνωρίζει το έργο που επιτελούν οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην ΕΕ, καλώντας παράλληλα την ΕΚΤ να συνεχίσει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσβαση τών εν λόγω επιχειρήσεων σε πιστώσεις.
Ο διατελέσαντας δύο θητείας πρώην ευρωβουλευτής, Δημήτρης Παπαδάκης, συμμετείχε στη συγγραφή του ψηφίσματος σχετικά με τις πυρκαγιές στο Μάτι (2018). Στο ψήφισμα αναφέρεται η ανάγκη για καλύτερη πρόληψη όσον αφορά τις φυσικές καταστροφές και την περισσότερη ανάμειξη των εργαλείων της ΕΕ για την αποτροπή τους.
Άξιον αναφοράς είναι πως κατά την πρώτη θητεία των Κυπρίων στις Βρυξέλλες, ο ευρωβουλευτής, Γιαννάκης Μάτσης, είχε πραγματοποιήσει σειρά κοινοβουλευτικών ερωτημάτων, κυρίως για το Κυπριακό και για τις υποχρεώσεις της Τουρκίας έναντι της ΕΕ, της Ελλάδας και της Κύπρου.
Περισσότερη εμπλοκή
Παρά τα 21 χρόνια συμμετοχής της Κύπρου, παρατηρείται μία ασάφεια και αδιαφορία ως προς τη λειτουργία του Ευρωκοινοβουλίου και γενικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τους Κύπριους. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (2024), η Κύπρος κατατάσσεται στην τελευταία θέση στη συζήτηση ευρωπαϊκών θεμάτων. Ένα γεγονός που καταδεικνύει πως δεν δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη λειτουργία της ΕΕ, ενώ μας αφορά άμεσα, καθώς περίπου το 50% των εθνικών νόμων στα κράτη μέλη επηρεάζονται ή επιβάλλονται από τη νομοθεσία της Ένωσης.
Η ανάγκη για ενίσχυση της ενημέρωσης για τον τρόπο λειτουργίας και της λήψης αποφάσεων της ΕΕ είναι επιτακτική, ούτως ώστε να οδηγήσει σε μία πιο σφαιρική άποψη και περισσότερη συμμετοχή των πολιτών.
Μία άλλη πρόταση για περισσότερη εμπλοκή των Κυπρίων, που κατά καιρούς συζητείται στη δημόσια σφαίρα, είναι η μεταφορά κάποιου ινστιτούτου της ΕΕ στην Κύπρο. Η Κύπρος είναι το μοναδικό κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν φιλοξενεί την έδρα κάποιου επίσημου ευρωπαϊκού οργανισμού ή αποκεντρωμένης υπηρεσίας της ΕΕ. Αν και υπάρχουν γραφεία και σημεία επαφής με την ΕΕ στην Κύπρο, όπως η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Λευκωσία και το Γραφείο Συνδέσμου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αυτά δεν αποτελούν έδρες ευρωπαϊκών οργανισμών. Ως εκ τούτου, μία πιθανή μεταφορά ή και ίδρυση οργανισμού θα συμβάλει στα μέγιστα στην περαιτέρω εμπλοκή των Κυπρίων και στο άνοιγμα θέσεων εργασίας και κατ’ επέκταση τεχνογνωσίας στα ευρωπαϊκά ζητήματα. Επιπλέον, ένας τέτοιος οργανισμός ενδέχεται να λάβει δικοινοτική μορφή, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ εντός ενός ευρωπαϊκού χώρου εργασίας.
Μετρώντας 21 χρόνια στην ΕΕ, η Κύπρος μπορεί να κοιτάζει προς τα πίσω με απολογισμό, αλλά και προς τα εμπρός με προσδοκία. Το ευρωπαϊκό της αποτύπωμα έχει καταγραφεί και τώρα καλείται να το ενισχύσει και να το αξιοποιήσει προς όφελος των πολιτών.
