Κάθε χρόνο τα κοινοβουλευτικά κόμματα μοιράζονται μέσω του προϋπολογισμού της Βουλής ποσό ύψους €100.000 για σκοπούς διαφώτισης. Για να πραγματοποιούν, δηλαδή, κατά τη διάρκεια του έτους διάφορες δράσεις εκτός Κύπρου με στόχο την προβολή των επίσημων θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας επί των διαφόρων πτυχών του Κυπριακού καθώς και των πολλαπλών προβλημάτων που η τουρκική κατοχή εξακολουθεί να προκαλεί στον προσφυγικό κόσμο. Ποσό ευτελές σε σχέση με τα €12 εκατ. περίπου που το κράτος μοιράζει κάθε χρόνο στα κόμματα ως κρατική χορηγία. Ωστόσο, από τη στιγμή που πρόκειται για δημόσιο χρήμα θα πρέπει να ελέγχεται και να δικαιολογείται ακόμη και το τελευταίο σεντ του ευρώ.
Ειδικότερα, το κονδύλι της διαφώτισης κατανέμεται στα κοινοβουλευτικά κόμματα ως εξής: Ποσό €15.000 μοιράζεται ισόποσα και το υπόλοιπο ποσό, ύψους €85.000 ανάλογα με τα ποσοστά που έλαβαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, τα κόμματα δεν υπέχουν καμίας υποχρέωσης να προσκομίζουν αποδείξεις για το πώς αξιοποιούν αυτά τα χρήματα. Οπότε στην ουσία και αυτό το ποσό προστίθεται στην ετήσια χορηγία των κομμάτων.
Κατά την ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού για το έτος 2019, ο τότε βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων, Γιώργος Περδίκης, κατέθεσε τροπολογία με την οποία υποχρέωνε τα κόμματα να καταθέτουν αποδείξεις που να επιβεβαιώνουν ότι τα χρήματα αυτά δαπανώνται για σκοπούς προβολής των θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Κυπριακό. Την τροπολογία Περδίκη στήριξαν μόνο τα μικρά κόμματα με αποτέλεσμα να καταψηφιστεί. Έτσι, συνεχίζει το υφιστάμενο καθεστώς της αδιαφάνειας και της ανυπαρξίας ελέγχου παρόλο που πρόκειται για δημόσιο χρήμα.
Τι λένε στους ξένους;
Η επίσημη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ξεκάθαρη όσον αφορά τη λύση του Κυπριακού: Διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα των ΗΕ, των συγκλίσεων που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα και του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Όμως, υπάρχουν κόμματα στη Βουλή που δεν ενστερνίζονται τα πιο πάνω με αποτέλεσμα, εύλογα, να εγείρονται ερωτήματα ως προς το περιεχόμενο αυτών των ενημερώσεων, εάν και εφόσον γίνονται. Παράλληλα, αν γίνονται αυτές οι εκστρατείες-δράσεις διαφώτισης στο εξωτερικό από τα κόμματα θα πρέπει στο τέλος κάθε χρονιάς να αξιολογείται η αποδοτικότητα των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων αυτών με σκοπό να διαπιστώνεται κατά πόσο δικαιολογείται η συνέχιση της καταβολής του ποσού των €100.000. Όπως πληροφορούμαστε, ούτε αυτό γίνεται.
Υποτίθεται η Βουλή μέσα από τον κοινοβουλευτικό έλεγχο που ασκεί, μεριμνά για τη ορθή διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Επί τούτου, υπάρχει αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, η Επιτροπή Παρακολουθήσεως Σχεδίων Αναπτύξεως και Ελέγχου Δημόσιων Δαπανών, η οποία συνεδριάζει κάθε Πέμπτη πρωί. Η ρήση «αυτοί παπάδες, αυτοί τατάδες» ταιριάζει γάντι στην προκειμένη περίπτωση καθώς τα κόμματα και οι βουλευτές καλούνται να υιοθετήσουν μόνιμες και διαφανείς διαδικασίες για κονδύλια που λαμβάνουν από το κράτος και που μέχρι σήμερα δεν δίνουν λογαριασμό σε κανένα. Και ύστερα διερωτώνται γιατί τους απαξιώνουν οι πολίτες και γιατί αυξάνεται η αποχή σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
Να κοπεί το κονδύλι…
Η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας σε έκθεσή της που δημοσιοποίησε για τη Βουλή, την περασμένη Τρίτη, αναφέρει τα εξής επί του θέματος:
1. Παραχωρήθηκε συνολικό ποσό ύψους €100.000 στα κοινοβουλευτικά κόμματα για σκοπούς διαφώτισης από το κονδύλι «Συνέδρια, σεμινάρια και αποστολές στο εξωτερικό» κατά παράβαση του Άρθρου 12 του περί της Λογιστικής και Δημοσιονομικής Διαχείρισης και Χρηματοοικονομικού Ελέγχου της Δημοκρατίας Νόμου, σύμφωνα με το οποίο οι δαπάνες των οικονομικών φορέων και των ειδικών ταμείων χρεώνονται σε κατάλληλα άρθρα που προορίζονται για συγκεκριμένο σκοπό, καθώς και κατά παράβαση του Άρθρου 3 του περί Προϋπολογισμού Νόμου, σύμφωνα με το οποίο το ποσό που χορηγείται από το πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας, «χορηγείται ως ειδικευμένη πίστωση για τις υπηρεσίες και τους σκοπούς που αναφέρονται στα δελτία δαπανών».
2. Η συμπερίληψη του ποσού στο κονδύλι «Χορηγία Κοινοβουλευτικών Κομμάτων» θα επέτρεπε την εύκολη εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το συνολικό ποσό της επιχορήγησης των κομμάτων. Επιπλέον, για την καταβολή της εν λόγω χρηματοδότησης δεν καθορίζονται οποιαδήποτε κριτήρια ή/και προϋποθέσεις.
Πέρα από τα ευρήματά της, η Ελεγκτική Υπηρεσία καταγράφει στην έκθεσή της και την ακόλουθη σύσταση προς τη Βουλή: «Καθώς δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση που να διέπει την παραχώρηση και τον έλεγχο της ορθής αξιοποίησης από τα κόμματα του πιο πάνω ποσού, η Βουλή να επανεξετάσει την αναγκαιότητα καταβολής του. Εάν και εφόσον κριθεί αναγκαία η συνέχιση της εν λόγω επιχορήγησης, αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται στο κονδύλι 'Χορηγία πολιτικών κομμάτων' για σκοπούς διαμόρφωσης ολοκληρωμένης εικόνας χορηγιών στα πολιτικά κόμματα».
Παραδοχή από Βουλή
Για την ανάγκη καθορισμού κριτηρίων αναφέρεται στην απάντησή της προς την Ελεγκτική Υπηρεσία, η διεύθυνση της Βουλής. Ωστόσο, τον τελευταίο λόγο έχουν τα κοινοβουλευτικά κόμματα και οι αρχηγοί τους που όπως φαίνεται, επιθυμούν τη συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, χωρίς έλεγχο, κριτήρια και διαφάνεια.
Ειδικότερα, στην απάντησή της προς την Ελεγκτική Υπηρεσία η Βουλή αναφέρει τα εξής: «Η αναγκαιότητα ή μη διάθεσης του συγκεκριμένου ποσού (€100.000) στα κοινοβουλευτικά κόμματα για σκοπούς διαφώτισης όπως και τα κριτήρια εκταμίευσης του εν λόγω κονδυλίου συνιστούν καθαρό ζήτημα πολιτικής απόφασης. Κατ' επέκτασιν και εν τη απουσία ειδικής και ρητής διάταξης στον περί Πολιτικών Κομμάτων Νόμο η χρέωση γίνεται στο κονδύλι «Συνέδρια, σεμινάρια και αποστολές στο εξωτερικό». Επισημαίνεται η ανάγκη καθορισμού κριτηρίων ευρύτερα για το ζήτημα αυτό όπως και χάραξης κατευθυντήριων γραμμών κατά πρώτον από την ίδια την εκτελεστική εξουσία ώστε το σχετικό πλαίσιο να αποτελέσει τη βάση για τη διαχείριση του όλου ζητήματος και από τη Βουλή».
Στην έκθεσή της για το Υπουργείο Εξωτερικών που έδωσε στη δημοσιότητα στις 29/7/2022, η Ελεγκτική Υπηρεσία αποκαλύπτει ότι, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και σήμερα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, χρησιμοποιούσε τα κονδύλια της διαφώτισης που προορίζονταν για την προώθηση του Κυπριακού και για άλλες δραστηριότητες που δεν είχαν καμία σχέση με το Κυπριακό όπως είναι η μίσθωση υπηρεσιών φωτογράφων για κάλυψη επισκέψεών του στο εξωτερικό, η δημιουργία γραφικών και λογοτύπων, η διοργάνωση συναυλιών, η φωταγώγηση κτηρίων και άλλων εκδηλώσεων ή ακόμα και η ενοικίαση ηχητικού εξοπλισμού. Η σχετική έκθεση είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Προειδοποίησε ο Λιλλήκας
Στο αρχείο της Βουλής υπάρχει κατατεθειμένη από το 2016 επιστολή του τότε προέδρου της Συμμαχίας Πολιτών, Γιώργου Λιλλήκα, με την οποία έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σε ό,τι αφορά τα κονδύλια της διαφώτισης, αφήνοντας, μάλιστα, ανοικτό το ενδεχόμενο της διασπάθισης δημόσιου χρήματος από κόμματα.
Ειδικότερα, στην επιστολή του προς τους υπόλοιπους αρχηγούς κομμάτων, ημερ. 17/2/2016, ο κ. Λιλλήκας ζήτησε όπως ακυρωθεί η διαδικασία που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2016 και υφίσταται μέχρι σήμερα, με βάση την οποία, τα κοινοβουλευτικά κόμματα μοιράζουν το κονδύλι των €100.000 ανάλογα με τα ποσοστά που έλαβαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές χωρίς να υπέχουν καμίας υποχρέωσης να προσκομίζουν οποιαδήποτε στοιχεία και αποδείξεις. Το γεγονός της πλήρους αδιαφάνειας και της ανυπαρξίας ελέγχου σε ό,τι αφορά τη χρήση των κονδυλίων για τη διαφώτιση έθεσε επί τάπητος στην επιστολή του ο κ. Λιλλήλας, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Θεωρώ ότι, η απόφαση είναι παντελώς λανθασμένη και θα οδηγήσει σε πρακτικές που εκφεύγουν της χρηστής διοίκησης και της αρχής της διαφάνειας. Αυτά τα λεφτά που προέρχονται από τους Κύπριους φορολογούμενους πρέπει να δαπανηθούν αποκλειστικά και μόνο για σκοπούς διαφώτισης για το Κυπριακό. Με τον τρόπο διάθεσης αυτών των κονδυλίων δεν υπάρχει καμία δικλίδα ασφαλείας ότι, πραγματικά θα διατεθούν για τον σκοπό που προορίζονται και δεν θα δαπανηθούν σε άλλες δραστηριότητες των κομμάτων. Είναι κατά την άποψή μου ορατός ο κίνδυνος διασπάθισης δημοσίου χρήματος. Ως Συμμαχία Πολιτών εισηγούμαστε όπως ακολουθηθεί η διαφανής διαδικασία που εφάρμοζε η Επιτροπή Διαφώτισης (σ.σ. στο Υπουργείο Εξωτερικών). Δηλαδή, αν και εφόσον ένα κόμμα αναπτύξει μια δράση για διαφώτιση σε μη Κύπριους εννοείται, θα πρέπει να προσκομίσει τις αποδείξεις των δαπανών του για να δικαιούται χορηγία».
Με τον κ. Λιλλήκα να τονίζει στην κατακλείδα της επιστολής του τα ακόλουθα: «Ανέμενα, ότι μετά τον τόσο έντονο δημόσιο διάλογο για τη διαφάνεια στη χρηματοδότηση των κομμάτων αλλά και τη χρηστή διοίκηση, ζητήματα που αποτελούν και αιτίες της απαξίωσης από τους πολίτες των κομμάτων και της πολιτικής, η Βουλή θα έδινε το καλό παράδειγμα στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος».
