***«Η επικοινωνία θα πρέπει να μπει στην άκρη όταν μιλάμε για τόσο σοβαρές διαδικασίες, και να επικεντρωθούμε στην ουσία»
***«Σε μια νησιωτική χώρα η ενοικίαση αεροπλάνων, που για να γεμίσουν τις δεξαμενές τους πρέπει να προσγειωθούν [..] την θεωρώ πρόδηλα λανθασμένη επιλογή»
***«Είναι σφάλμα η δημιουργία, για αποκλειστικά επικοινωνιακούς σκοπούς, της πεποίθησης στον κόσμο ότι είμαστε επαρκώς προετοιμασμένοι»
***«Όσοι έκαναν σχετικές δηλώσεις έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα, αλλά παρατηρώ μετά λύπης μου ότι δεν πτοούνται»
***«Η δημιουργία ψευδών πεποιθήσεων βραχυκυκλώνει όλο το σύστημα, καθώς η αίσθηση του κινδύνου [..] εξασθενεί υπό το βάρος της ‘‘αψεγάδιαστης προετοιμασίας’’»
***«Ούτε κατά διάνοια είναι εκπαιδευμένοι. Εκτός κι αν εννοούμε εκπαίδευση το να μαζέψουμε το κοινοτικό συμβούλιο σε τοπική ταβέρνα και να τους δείχνουμε slides εν αναμονή των μεζέδων»
***«Στην Άσκηση Πυρσός 2025 έγινε μια εκκένωση παρωδία με κρατικά οχήματα να κινούνται στους δρόμους του Αγ. Θεόδωρου, ενώ δεν εμφανίστηκε ούτε ένας κάτοικος»
***«Γιατί πληρώνουμε από τους φόρους μας για να γίνονται αυτές οι επιδείξεις και δεν εμπλέκουμε τουλάχιστον 10 άτομα για να δημιουργήσουμε μια βάση;»
***«Επιβάλλεται να επενδύσουμε στην ‘‘παθητική ασφάλεια’’ [..] Ελάχιστα γίνονται σε αυτόν τον τομέα. Πιθανότατα επειδή είναι παρεμβάσεις μη δημοφιλείς σε σχέση με ένα εντυπωσιακό αεροσκάφος»
***«Οι επιλογές έχουν έντονο επικοινωνιακό αποτύπωμα. Προωθείται αυτό που αντιλαμβάνεται εύκολα ο κόσμος, π.χ. ένα σωτήριο ελικόπτερο, σε σχέση με μια ομάδα εργατών γης που αφαιρεί τη φυσική βλάστηση»
***«Όταν ο φόβος να μην εκτεθούμε (σ.σ. οι αρμόδιοι) υπερισχύει της κοινής προσπάθειας προόδου, η κατάληξη είναι αυτή που ζούμε αυτές τις μέρες»
***«Αναφέρεται ως επιτυχία ότι το πρώτο όχημα της Πυροσβεστικής κατέφθασε σε 6 λεπτά, ενώ κάηκαν άνω των 120 τετραγωνικών χιλιομέτρων»
***«Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί πρόγραμμα ενίσχυσης της αμπελουργίας, ακριβώς επειδή τα αμπέλια αποτελούν το ιδανικό εμπόδιο στην πορεία ενός μετώπου»
***«Όπως με τα εναέρια μέσα, όσο πιο πολλά ανακοινώσουμε τόσο πιο ευχαριστημένος θεωρούν ότι θα είναι ο κόσμος. Διαψεύστηκαν παταγωδώς»
Η καταστροφική πυρκαγιά στην ημιορεινή Λεμεσό, που ξέσπασε λίγο μετά το μεσημέρι της περασμένης Τετάρτης (23/7/2025), άφησε πίσω της δυο νεκρούς, 10 τραυματίες, περίπου 200 σπίτια καμένα – στάχτη (συνεχίζεται η καταμέτρηση) και άλλα με σοβαρές ζημιές, καταστροφή φυσική αλλά και οικονομική σε τοπικές επιχειρήσεις (ταβέρνες κλπ), καμένες μάντρες (ένας βοσκός έβαλε το κοπάδι του σε ξωκκλήσι για να το σώσει - το έσωσε), πάνω από 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα καμένης φύσης: ζώα, πουλιά, ερπετά, δέντρα καρποφόρα και άλλα, αμπέλια ποικιλίας (είναι τα κρασοχώρια της Λεμεσού που κάηκαν), αμυγδαλιές που στόλιζαν ότι είχε απομείνει από δόμες, θάμνοι, δεν έμεινε τίποτε: όλα μαύρο, κάρβουνο. Μέχρι την ώρα που ολοκληρωνόταν αυτό το κείμενο, ακόμα αντιμετωπίζονταν αναζωπυρώσεις. Γι αυτό και το τι ακριβώς πήγε λάθος θα αναλυθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, αφότου συγκεντρωθούν όλα τα δεδομένα, στοιχεία, μαρτυρίες, και ανακτηθεί η ψυχραιμία. Μερικά πράγματα, όμως, βγάζουν μάτι. Ο Αναλυτής Ασφάλειας, Νίκος Καμακιώτης, ο οποίος ασχολείται με την τεχνική ανάλυση πυρκαγιών υπαίθρου από το 2018, μίλησε στον «Π» για κενά και παραλείψεις, καθώς και για παθήματα που δεν μας έγιναν μαθήματα, όπως οι μεγάλες πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων: Μονιάτης/Σαϊττάς (2007), Ορά (2008), Βάβλα (2000), Μέσανα/Κοιλάδα Διαρίζου (2001), Ευρύχου/Κοιλάδα Σολέας (2006), Καλαβασός (2007), Κάτω Δρυς (2012), Χοιροκιτία (2013), Ημιορεινή Λάρνακα (2021), Γιόλου (2021), Άλασσα/Απεσιά/Παραμύθα (2023), Ημιορεινή Πάφος (2024).
Σύμφωνα με τον κ. Καμακιώτη, ο τρόπος για να επιτύχουμε ταχύτερα και βιώσιμα βήματα προόδου στον τομέα των πυρκαγιών (πρόληψη-αντιμετώπιση), θα επιτευχθεί μόνο μέσω της αντικειμενικής ανάλυσης των περιστατικών με στόχο την αναγνώριση των υφιστάμενων κενών. «Αυτή τη δύσκολη στιγμή, ως ‘‘λάθος’’ θα μπορούσα να αναφέρω το ότι δεν υπάρχει μια κατάλληλα καταρτισμένη ομάδα, η οποία θα επιθεωρούσε ήδη τον χώρο εκκινώντας αυτού του είδους την ανάλυση. Σε αυτό το σημείο καταγράφεται ένα πολύ σημαντικό κενό καθώς οι αρχές περιορίζονται, εκ του νόμου, στον προσδιορισμό των αιτιών της έκρηξης μιας πυρκαγιάς χωρίς να γίνεται θεσμοθετημένα η αξιοποίηση του περιστατικού, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να προκύψει κάτι αντίστοιχο στο μέλλον» συμπλήρωσε.
Συντονισμός;
Υπάρχει πραγματικός συντονισμός Πυροσβεστικής – Τμήματος Δασών; Υπάρχει γενικά συντονισμός και επιχειρησιακό πλάνο; Υπάρχει σαφής κατανομή ευθυνών και αρμοδιοτήτων σε περίπτωση μεγάλης φωτιάς ή παρατηρείται σύγχυση;
Ο διαχωρισμός των περιοχών επιχειρησιακής ευθύνης μεταξύ Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και Τμήματος Δασών είναι νομικά καθορισμένος. Το Τμήμα Δασών ηγείται στα Κρατικά Δάση και σε μια ζώνη δύο χιλιομέτρων γύρω από αυτά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση υπεύθυνη ήταν η Πυροσβεστική και όπως πάντα το Τμήμα Δασών παρείχε υποστήριξη. Η αποδοτικότητα τού συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί στην παρούσα φάση. Λαμβάνοντας υπόψη δηλώσεις πληγέντων και σε παλαιότερα περιστατικά διαφαίνεται ότι υπάρχουν κάποια ζητήματα που εκτιμώ ότι προκύπτουν κυρίως από την απουσία κεντρικού συντονισμού κατά την αντιμετώπιση πυρκαγιών μεγάλης έκτασης/έντασης. Τα συχνότερα παράπονα πολιτών αναφέρονται σε διστακτικότητα εκ μέρους του Τμήματος Δασών να παρέμβει όταν απειλούνται κτίρια και, αντίστοιχα, διστακτικότητα τής Πυροσβεστικής να δράσει σε μεγάλη απόσταση από τους δρόμους. Χαρακτηριστική η παρούσα περίπτωση που ο Υπεύθυνος Συντονιστής είναι σε αποστολή στην Αυστραλία χωρίς να αντικατασταθεί. Δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι ο συγκεκριμένος δεν φέρει επιχειρησιακή εμπειρία και ανέλαβε τη μεγάλη αυτή ευθύνη πιθανότατα για να αποφευχθεί ιεραρχικό κώλυμα μεταξύ των εμπλεκομένων. Ο παρόν διαχωρισμός θεωρώ ότι είναι εντελώς λανθασμένος, καθώς το Τμήμα Δασών αναλαμβάνει πυρκαγιές σε πεδινές περιοχές μόνον και μόνον επειδή έχει καθοριστεί κάποιο αλσύλλιο ως κρατικό δάσος. Αντίστοιχα, υπάρχει ένα μεγάλο κενό στην κύρια περιοχή ευθύνης του Τμήματος Δασών που είναι αμιγώς ορεινή και στην οποία καλείται η Πυροσβεστική να ανταποκριθεί. Πιστεύω ότι το καθεστώς αυτό επιβάλλεται να αλλάξει αμέσως, με την ενοποίηση τής περιοχής του Τμ. Δασών ως ενδιάμεσο στάδιο πριν την απάλειψη του διαχωρισμού που κατά την άποψή μου δεν δικαιολογείται σε έναν τόσο μικρό τόπο όπως η Κύπρος.
Καθυστέρηση;
Υπήρξε επαρκής αριθμός πυροσβεστικών δυνάμεων και εξοπλισμού;
Το τελικό αποτέλεσμα δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια να θεωρήσουμε ότι οι δυνάμεις ήταν επαρκείς, όμως τα νούμερα δεν είναι το παν καθώς η κατάληξη εξαρτάται από τις τακτικές που εφαρμόστηκαν και τον συντονισμό. Όσον αφορά την ανταπόκριση των εναέριων μέσων, αναφέρεται μέσω δημοσιογραφικών πληροφοριών, ότι η πρώτη προσβολή έλαβε χώρα περίπου 50 λεπτά μετά την ενημέρωση για την πυρκαγιά. Προφανώς μιλάμε για απαράδεκτα καθυστερημένη ανταπόκριση δεδομένου ότι το επίπεδο κινδύνου ήταν στο ανώτατο επίπεδο. Σε πρόσφατη ανάρτησή μου για την άσκηση Πυρσός 2025 σχολιάσθηκε το γεγονός ότι τα εμπλεκόμενα εναέρια μέσα έκαναν κύκλους σε μικρή απόσταση από την υποτιθέμενη εστία, στερώντας την δυνατότητα δοκιμασίας του συνολικού μηχανισμού όσον αφορά την ταχύτητα ανταπόκρισης. Πολύ σύντομα η επικοινωνία θα πρέπει να μπει στην άκρη, όταν μιλάμε για τόσο σοβαρές διαδικασίες, και να επικεντρωθούμε στην ουσία.
Μείναμε στο νούμερο…
Φαίνεται να υπάρχει ένα θέμα με τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης, αναφορικά με τις δυνατότητές τους.
Το σημείο όπου υπάρχει σαφής αδυναμία είναι ο τύπος των εναέριων μέσων. Η δημόσια συζήτηση, που ενισχύεται συστηματικά από τους πολιτικούς προϊστάμενους, περιορίζεται στον αριθμό και μόνον των μέσων χωρίς να σχολιάζονται οι τύποι των διαφόρων αεροσκαφών που ενοικιάζονται ή θα αγοραστούν από το κράτος στο μέλλον. Σε μια νησιωτική χώρα η ενοικίαση αεροπλάνων, που για να γεμίσουν τις δεξαμενές τους πρέπει να προσγειωθούν, επεκτείνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την διάρκεια του κύκλου ρίψης και την θεωρώ πρόδηλα λανθασμένη επιλογή. Το ίδιο συνέβαινε στην Ελλάδα, ωστόσο τα τελευταία χρόνια ενοικιάζεται ο ίδιος τύπος αεροπλάνου εξοπλισμένου με πλωτήρες που επιτρέπουν το γέμισμα των δεξαμενών με προσθαλάσσωση και όχι προσγείωση. Ακόμα, όμως, κι αυτός ο περισσότερα υποσχόμενος τύπος δεν αποδίδει σε θαλασσοταραχή που ταυτίζεται με τους ισχυρούς ανέμους. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η περίοδος υψηλού κινδύνου είναι κοινή για όλα τα κράτη στη μεσογειακή ζώνη, με αναπόφευκτο τον ανταγωνισμό στον οποίο η Κύπρος, με τους μικρούς αριθμούς που ενοικιάζει, να μην μπορεί να προσελκύσει τους ιδανικούς τύπους αεροσκαφών (αν βεβαίως οι αρμόδιοι τους έχουν ορθώς καθορίσει). Παρά τις μεγάλες δυσκολίες και το αντίστοιχα υψηλότατο κόστος, παρακολουθούμε εντούτοις να εξελίσσονται υποθέσεις διαφθοράς με την εμπλοκή κρατικών λειτουργών. Είναι χαρακτηριστική η σπουδή της υπουργού Γεωργίας να διαβεβαιώσει το κοινό, ώρες πριν το ξέσπασμα της πυρκαγιάς, ότι οι λειτουργοί του Τμήματος Δασών -που φέρονται να εμπλέκονται σε μία από αυτές τις υποθέσεις- επιστρέφοντας από την ολοκλήρωση τής διαθεσιμότητάς τους, δεν θα τοποθετηθούν στο Τμήμα. Εισερχόμενοι σε περίοδο κόκκινου συναγερμού οι ιθύνοντες περί άλλων τύρβαζαν.
Άλλα λέμε, άλλα έχουμε
Τι συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης έχουμε;
Άλλο τι πραγματικά έχουμε, κι άλλο τι λέμε ότι έχουμε… Υπάρχουν τα παρατηρητήρια, που ανακοινώθηκε ως αξιοσημείωτη κατάκτηση από την υπουργό το ότι στελεχώνονται πλέον από δύο άτομα (αν στελεχώθηκε ποτέ παρατηρητήριο από ένα άτομο, πιθανότατα παραβιάστηκε η νομοθεσία περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία). Έχουμε ακούσει για drone και θερμικές κάμερες, αλλά δεν έχουμε δει ακόμα υλικό το οποίο να πιστοποιεί ότι αποδίδουν τα αναμενόμενα, αν βεβαίως χρησιμοποιούνται. Οι περιπολίες από έμφορτα αεροσκάφη, κατά την άποψή μου, είναι ένα μέτρο με τεράστιο κόστος σε σχέση με το όφελος. Ακούσαμε τον διευθυντή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας να αναφέρει ότι την προηγουμένη της πυρκαγιάς ζήτησε την επέκταση των περιπολιών αυτών (αδυνατώ να καταλάβω τον σκοπό) και εκ του αποτελέσματος προέκυψε ότι το μέτρο αυτό δεν απέδωσε στην συγκεκριμένη περίπτωση. Αν κρίνουμε την επιτυχία ενός μέτρου (με το αντίστοιχο κόστος που ποτέ δεν μας απασχολεί για άγνωστο λόγο) από τις εύκολες περιπτώσεις που απέδωσε, τότε εκτιμώ ότι δεν αντιλαμβανόμαστε το τί πραγματικά διακυβεύεται. Παρακολουθώ τις τελευταίες εβδομάδες μία ιδιωτική πρωτοβουλία με την χρήση καμερών που μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης εντοπίζουν καπνό σε μικρό χρονικό διάστημα και σε μεγάλη απόσταση, αλλά θα επαναλάβω ότι ο ταχύς εντοπισμός δεν αποδίδει όσο νομίζουμε όταν οι συνθήκες είναι τόσο δυσμενείς.
«Δημιουργική» λογιστική
Ποια λάθη ή παραλείψεις βλέπετε συχνά στην πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών στο νησί μας; Και κατ’ επέκταση και στην καταστροφή της ημιορεινής Λεμεσού.
Το πρώτο λάθος που εντοπίζω είναι ότι οι αρμόδιοι δεν έχουν ακόμα κατανοήσει τί σημαίνει προληπτικό μέτρο. Αναφέρονται στα μέτρα αποτροπής κακόβουλων ενεργειών, στην διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών που δεν προσφέρουν πλέον τίποτα και, ακόμα χειρότερα, στα μέσα πυρόσβεσης αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουν ότι η πρόληψη αναφέρεται στις ενέργειες που θα αποτρέψουν την ευρεία και βίαια επέκταση πυρκαγιών. Το δεύτερο σφάλμα είναι η μετ’ επιτάσεως δημιουργία της πεποίθησης στον κόσμο ότι είμαστε επαρκώς προετοιμασμένοι για αποκλειστικά και μόνον επικοινωνιακούς σκοπούς. Όσοι έκαναν σχετικές δηλώσεις έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα αλλά παρατηρώ μετά λύπης μου ότι δεν πτοούνται. Η δημιουργία ψευδών πεποιθήσεων βραχυκυκλώνει όλο το σύστημα, καθώς η αίσθηση του κινδύνου και αντίστοιχα η προώθηση των κατάλληλων μέτρων εξασθενούν υπό το βάρος της «αψεγάδιαστης προετοιμασίας». Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε η αναφορά της υπουργού σε συνέντευξη Τύπου ότι η καμένη έκταση το Μάιο του 2025 ήταν κατά πολύ μειωμένη σε σχέση με το Μάιο του 2024. Αλήθεια, πόσα περιστατικά μεγάλης έκτασης έχουν καταγραφεί Μάιο; Έχει ενημερωθεί η υπουργός από τους λεγόμενους συμβούλους ότι η άμεση κατάσβεση σε συνθήκες που δεν ευνοούν την ανεξέλεγκτη επέκταση καταλήγει μακροπρόθεσμα σε βίαια περιστατικά, καθώς δεν αφαιρείται ελεγχόμενα καύσιμη ύλη. H αίσθησή μου είναι ότι αναζητήθηκαν οποιαδήποτε νούμερα, όσο επουσιώδη και αν είναι, μόνον και μόνον για να φανεί ότι «γίνεται καλή δουλειά». Κάτι αντίστοιχο της δημιουργικής λογιστικής.
Παρωδία
Είναι εκπαιδευμένοι οι πολίτες και οι τοπικοί φορείς στο πως να αντιδρούν σε περίπτωση φωτιάς;
Ούτε κατά διάνοια. Εκτός κι αν εννοούμε εκπαίδευση το να μαζέψουμε το κοινοτικό συμβούλιο σε τοπική ταβέρνα και να τους δείχνουμε slides εν αναμονή των μεζέδων. Στην ίδια ανάρτηση περί της άσκησης Πυρσός 2025, που ανέφερα προηγουμένως, σχολίασα ότι έγινε μια εκκένωση παρωδία με κρατικά οχήματα να κινούνται στους δρόμους του Αγ. Θεόδωρου, ενώ δεν εμφανίστηκε ούτε ένας κάτοικος. Γιατί πληρώνουμε από τους φόρους μας για να γίνονται αυτές οι επιδείξεις (σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν ασκήσεις) και δεν εμπλέκουμε τουλάχιστον 10 άτομα για να δημιουργήσουμε μια βάση; Όταν ζητούσα την βοήθεια των κοινοτικών συμβουλίων των χωριών που απειλήθηκαν από την πυρκαγιά του Αρακαπά, η εικόνα ήταν αποκαρδιωτική. Αιρετοί τοπικοί άρχοντες καλούνται από το πουθενά να αναλάβουν δυσβάσταχτες ευθύνες με μηδενική υποστήριξη. Έμπειροι εθελοντές με αγάπη για τον τόπο τους προσπαθούν να συμπληρώσουν τα κενά, αλλά δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να επαφιόμαστε στο φιλότιμο αυτών των ανθρώπων. Θα χαρακτήριζα το ερώτημά σας, για το αν θα έπρεπε να εκπαιδεύονται, ρητορικό. Είναι απαραίτητο ειδικά όταν η ύπαιθρος ψυχορραγεί και οι απειλές εντείνονται. Πάντα ακολουθώντας την εκτίμηση κινδύνου και θωρακίζοντας κατά προτεραιότητα τις κοινότητες υψηλότερου κινδύνου.
Αυτοαξιολογούνται!
Πόσο σημαντική είναι η αξιολόγηση της απόκρισης μετά από μια πυρκαγιά; Γίνεται στην Κύπρο;
Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σας δεν γνωρίζω αν γίνεται στην Κύπρο. Έχω ακουστά ότι οι εμπλεκόμενοι αυτοαξιολογούνται(!), αλλά κρίνοντας από το αποτέλεσμα θα έλεγα ότι είτε αυτό δεν γίνεται είτε γίνεται εντελώς λανθασμένα ή ελλιπώς. Έχετε εκφράσει κι εσείς αυτές τις μέρες την απορία «Γιατί δε μαθαίνουμε από τα λάθη μας». Με τον τρόπο που λειτουργεί το ευρύτερο σύστημα θα αποτελούσε πραγματικό θαύμα αν μαθαίναμε. Ο μόνος τρόπος, χωρίς καμία αμφιβολία, για να μάθουμε είναι να αξιοποιήσουμε την ιστορία, τα προηγούμενα περιστατικά δηλαδή. Το γνωστό γνωμικό ότι ο λαός που δεν γνωρίζει την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει, ισχύει απόλυτα στο ζήτημα της διαχείρισης κρίσεων. Αν δεν γίνει ανεξάρτητη, έγκυρη και βάσει μεθοδολογίας ανάλυση τής διαχείρισης των περιστατικών, δεν υπάρχει περίπτωση να κάνουμε αποφασιστικά βήματα μπροστά. Όπως με την ανάλυση κινδύνου που σας ανέφερα προηγουμένως, την ίδια αδιαφορία αντιμετώπισα όταν θέλησα να παρουσιάσω στους αρμόδιους την εθελοντική τεχνική ανάλυση της καταστροφής του Αρακαπά, την οποία αναγκάστηκαν να παρακολουθήσουν μετά από πίεση πρώην αρμόδιου υπουργού. Σε εκείνη την συνάντηση αναφέρθηκε ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες αξιολόγησαν τους εαυτούς τους, αλλά φαίνεται ότι το αποτέλεσμα για κάποιο λόγο παρέμεινε απόρρητο. Όταν ο φόβος να μην εκτεθούμε υπερισχύει της κοινής προσπάθειας προόδου, η κατάληξη είναι αυτή που ζούμε αυτές τις μέρες.
Αλλαγή προσέγγισης
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι αρμόδιοι (Πυροσβεστική, Τμ. Δασών κλπ) μόλις εντοπιστεί μία εστία φωτιάς;
Το πρώτο βήμα είναι η ψύχραιμη αξιολόγηση της κατάστασης παράλληλα με την ταχεία επέμβαση. Η εν θερμώ αντίδραση, χωρίς τα αρμόδια στελέχη να έχουν τον χρόνο και τα μέσα ώστε να αξιολογήσουν τα δεδομένα από το πεδίο και να προβλέψουν έστω χονδρικά την αναμενόμενη εξέλιξη των πύρινων μετώπων, αποτελεί τον χειρότερο σύμβουλο. Είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη πίεση για την άμεση επέμβαση που καταλήγει όμως αυτοσκοπός. Είναι χαρακτηριστικό ότι αναφέρεται ως επιτυχία πως το πρώτο όχημα της Πυροσβεστικής κατέφθασε σε 6 λεπτά, ενώ κάηκαν άνω των 120 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Έχοντας ασχοληθεί με την ανάλυση βίαιων περιστατικών ξεκινώντας από το Μάτι, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως όταν οι παράμετροι που καθορίζουν το πως θα εξελιχθεί ένα πύρινο μέτωπο «ευθυγραμμιστούν» (όπως συνέβη το μεσημέρι της Τετάρτης), όσο ταχεία και αν είναι η αρχική προσβολή, το τελικό αποτέλεσμα είναι σχεδόν αδύνατο να αποφευχθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πυρκαγιά που ξεκίνησε στον Βαρνάβα Αττικής και κατέκαυσε μια τεράστια περιοχή, κόβοντας το νήμα της ζωής μιας γυναίκας την επόμενη μέρα, σε μια απόσταση 30 χλμ από το σημείο εκκίνησης, ενώ η έναρξή της εντοπίστηκε αμέσως από drone, και ελικόπτερο έκανε ρίψη σε λιγότερο από 10 λεπτά. Θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι αυτές οι πυρκαγιές δεν αντιμετωπίζονται. Τόσο απλά. Για να μην παρεξηγηθώ, αυτή η διαπίστωση δεν συνεπάγεται ότι κατεβάζουμε τα χέρια και δίνουμε «συγχωροχάρτι» διαρκείας στις αρμόδιες αρχές. Κάθε άλλο. Η διαπίστωση αυτή επιβάλλει να αλλάξουμε άρδην και εκ βάθρων την προσέγγισή μας επί του θέματος.
Παθητική ασφάλεια
Δηλαδή;
Ο τομέας που επιβάλλεται να επενδύσουμε είναι αυτό που ονομάζω «παθητική ασφάλεια». Πως μπορούμε δηλαδή, αξιοποιώντας τα προηγούμενα περιστατικά, να αναγνωρίσουμε, ιεραρχήσουμε και εφαρμόσουμε μέτρα προστασίας π.χ. οικισμών και επιχειρήσεων, και επιβράδυνσης της πορείας των μετώπων. Λυπάμαι να αναφέρω ότι ελάχιστα γίνονται σε αυτόν τον τομέα. Πιθανότατα επειδή είναι παρεμβάσεις μη δημοφιλείς σε σχέση με ένα εντυπωσιακό αεροσκάφος που ως από μηχανής θεός σώζει ένα σπίτι. Πιθανότατα δεν το αντιλαμβανόμαστε αλλά δυστυχώς οι επιλογές στον ευρύτερο τομέα της διαχείρισης πυρκαγιών (όχι μόνον στην Κύπρο, παγκοσμίως) έχουν έντονο επικοινωνιακό αποτύπωμα. Προωθείται αυτό που αντιλαμβάνεται εύκολα ο κόσμος (π.χ. ένα σωτήριο ελικόπτερο) σε σχέση με μια ομάδα εργατών γης, που αφαιρεί τη φυσική βλάστηση σε ένα απομακρυσμένο ρέμα για να επιτύχει ασυνέχεια της βλάστησης και να σταματήσει η αναφορά στην τρελή πορεία μετώπων όταν κινούνται σε ρέματα που πραγματικά έχει κουράσει.
Δυσκολία προσαρμογής σε νέα δεδομένα
Τι θα πρέπει να αποφεύγεται σε μια επιχείρηση εκκένωσης για να μην υπάρξουν θύματα;
Όπως διαπίστωσα κατά την ανάλυση της καταστροφής του Αρακαπά και μοιράστηκα πριν 3 περίπου χρόνια με την Πολιτική Άμυνα, θεωρώ απαράδεκτα υψηλού κινδύνου την τακτική συγκέντρωσης των κατοίκων υπό απειλή οικισμού, σε συγκεκριμένα σημεία. Αυτά μπορεί να είναι ιδανικά για περίπτωση σεισμού, αλλά εντελώς ακατάλληλα για πυρκαγιές υπαίθρου. Διαπιστώνω μια πολύ μεγάλη δυσκολία προσαρμογής στα νέα δεδομένα, συνεχίζοντας να εκθέτουν τους κατοίκους σε κίνδυνο. Σε πολλές περιπτώσεις ακούσαμε κατοίκους να αναμένουν τις αρχές να προσέλθουν για να τους απομακρύνουν, χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Το γεγονός ότι κάτοικοι της Λόφου, κατά την απομάκρυνσή τους, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν λόγω αποκλεισμού της οδού διαφυγής, αποτελεί ένδειξη λήψης αποφάσεων σε καθεστώς πανικού. Στην Ελλάδα, μέσω του συστήματος ειδοποίησης 112, οι κάτοικοι που αποφασίζεται από τις αρχές να απομακρυνθούν λαμβάνουν οδηγίες μόνον για την κατεύθυνση στην οποία πρέπει να κινηθούν, χωρίς να καλούνται να συγκεντρωθούν σε κάποιο σημείο. Η τακτική αυτή, πιστεύω ότι πρέπει να εφαρμοστεί αμέσως και στην Κύπρο, ασχέτως του γεγονότος ότι οι αρχές αδυνατούν επί χρόνια να εγκαταστήσουν ανάλογο σύστημα μαζικής και χωρικά στοχευμένης ειδοποίησης. Αν ακόμα και μετά από μια τόσο μεγάλη καταστροφή εξακολουθήσουν να κωλυσιεργούν, θα μιλάμε ενδεχομένως για έκθεση σε κίνδυνο εκ προθέσεως.
Μείωση πληθυσμού και πυρκαγιές
Υπάρχει σχέδιο δράσης σε περιοχές/κοινότητες υψηλού κινδύνου;
Τί εννοείται κοινότητες υψηλού κινδύνου; Έχετε δει ποτέ έναν τέτοιο κατάλογο; Εγώ πάντως δεν έχω δει. Και η αγωνία μου με παρακίνησε να δημιουργήσω μια ενδεικτική διαδικασία Εκτίμησης Κινδύνου σε επίπεδο κοινότητας καλύπτοντας αρχικά 100 ορεινές κοινότητες και τις Ιερές Μονές Μαχαιρά και Κύκκου. Μοιράστηκα (εννοείται δωρεάν) την έκθεση με διευθυντή αρμόδιου τμήματος με την ελπίδα ότι θα αξιοποιηθεί, αλλά δυστυχώς δεν υπήρξε απολύτως καμία ανταπόκριση. Επομένως, για να απαντήσω στο ερώτημά σας, θα πω ότι δεν γνωρίζω αν υπάρχει σχέδιο και αμφιβάλλω σφόδρα ότι υπάρχει. Ελπίζω ειλικρινά να διαψευστώ. Επ’ ευκαιρία θεωρώ σημαντικό να αναφέρω ότι κατά την ανάλυση αυτή, κατέγραψα την τάση του πληθυσμού ορεινών κοινοτήτων και το αποτέλεσμα ήταν τουλάχιστον ανησυχητικό. Η μείωση του συνολικού πληθυσμού σε σχέση με το μέγιστο πληθυσμό που έχει ιστορικά καταγραφεί, είναι της τάξης του 55%! Αν προστεθεί η ηλικιακή κατανομή, είμαι σίγουρος πως το αποτέλεσμα θα είναι φρικιαστικό. Η παράμετρος αυτή συνδέεται άμεσα με τις πυρκαγιές, καθώς η μείωση του πληθυσμού συνάδει με την εγκατάλειψη των αγροτικών δραστηριοτήτων, που με την σειρά της επιτρέπει την επικίνδυνη επέκταση της άγριας χλωρίδας.
Πότε περιμένουμε να δράσουμε;
Ποια βασικά προληπτικά μέτρα έπρεπε να είχαν ληφθεί από κράτος, τοπικές αρχές, πολίτες για την αποτροπή πυρκαγιών στην κυπριακή ύπαιθρο;
Η απόλυτη αποτροπή πυρκαγιών είναι κάτι εντελώς ουτοπικό και δεν έχει επιτευχθεί πουθενά. Επομένως, ο σχεδιασμός πρέπει να αναπτύσσεται με δεδομένο ότι θα προκύπτουν πάντα πυρκαγιές. Η αλλαγή της νομοθεσίας για την αυστηροποίηση των ποινών για εμπρησμό εκ προθέσεως και εξ αμελείας, αποτελεί μία παρέμβαση εξαιρετικά εύκολη που δεν απέδωσε απολύτως τίποτα στην Ελλάδα, η οποία προηγήθηκε κατά ένα έτος από εμάς και αντιστοίχως δεν αναμένω να αποδώσει κι εδώ. Οι εύκολες λύσεις μοιραία αποδίδουν πενιχρά αποτελέσματα. Το πλέον αποδοτικό προληπτικό μέτρο είναι η διαχείριση της άγριας βλάστησης και κυρίως η ενίσχυση των δενδρωδών καλλιεργειών περιμετρικά ή πρώτιστα στα δυτικά των οικισμών. Αναφέρομαι ουσιαστικά στην παθητική προστασία των οικισμών, που επιφέρει πολλαπλά οφέλη κατά την εξέλιξη ενός περιστατικού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί πρόγραμμα ενίσχυσης της αμπελουργίας, ακριβώς επειδή τα αμπέλια, όπως έχω διαπιστώσει ιδίοις όμμασι πολλές φορές, αποτελούν το ιδανικό εμπόδιο στην πορεία ενός μετώπου. Έχετε ακούσει κάτι σχετικό εκτός από θεωρητικές αναφορές; Πότε περιμένουμε να δράσουμε; Η υπουργός Γεωργίας ανέφερε δυο μέρες μετά την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά της Χίου ότι προωθείται η ελεγχόμενη καύση. Μπορεί να μας αναφέρει που και πότε έγινε ελεγχόμενη καύση; Αν όντως έγινε, θα έπρεπε να έχουν κατακλυστεί τα μέσα και τα social media από προειδοποιητικές ανακοινώσεις όπως γίνεται στην Αμερική. Και πάλι αμφιβάλλω σφόδρα. Έχω την αίσθηση ότι «πέφτουν ιδέες στο τραπέζι» κι επειδή ο κόσμος δεν γνωρίζει λεπτομέρειες, ανακοινώνουμε διάφορα χωρίς να υπάρχει πραγματική δυναμική υλοποίησης. Όπως με τα εναέρια, όσο πιο πολλά ανακοινώσουμε τόσο πιο ευχαριστημένος θεωρούν ότι θα είναι ο κόσμος. Διαψεύστηκαν παταγωδώς.
Ο Αναλυτής Ασφάλειας Νίκος Καμακιώτης.
