• Ο όρος «Υπεύθυνη Ηγεσία» αναφέρεται σε ηγέτες οι οποίοι ανταποκρίνονται πλήρως στον ηγετικό τους ρόλο, χειριζόμενοι με τιμιότητα και με βάση τους νόμους του κράτους και τους ηθικούς κανόνες τους μετόχους, τους υπαλλήλους, τους πελάτες, τους προμηθευτές και γενικά όλους όσοι εργάζονται/συνεργάζονται με τον οργανισμό. Επίσης είναι πρόθυμοι να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους για τις συνέπειες των πράξεων και της συμπεριφοράς τους.
• Η ψυχολογική ασφάλεια είναι η πεποίθηση ότι μπορείς να είσαι ο εαυτός σου, να εκφράζεις τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου, χωρίς να φοβάσαι αρνητικές συνέπειες στην εικόνα σου, την επαγγελματική σου κατάσταση ή τις σχέσεις σου. Συνοπτικά, είναι η αίσθηση ότι μπορείς να αναλάβεις διαπροσωπικούς κινδύνους, να μοιραστείς ιδέες, να παραδεχτείς λάθη και να εκφράσεις ανησυχίες χωρίς φόβο τιμωρίας ή απόρριψης.
Εισαγωγή
Σε μια εποχή που παρατηρούνται τεράστιες τεχνολογικές αλλαγές, παγκόσμια αβεβαιότητα και κοινωνικές ανακατατάξεις, οι οργανισμοί βρίσκονται υπό συνεχή πίεση να προσαρμόζονται με τα νέα δεδομένα. Οι αλλαγές έπαυσαν πλέον να παρατηρούνται κάθε μερικά χρόνια · τώρα είναι συνεχείς, περίπλοκες και, τις πιο πολλές φορές, απρόβλεπτες. Λόγω αυτού του ρευστού περιβάλλοντος, μια συγκεκριμένη ηγετική ιδιότητα έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία αφού αυτή αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ ανθεκτικότητας και μακρόχρονης επιτυχίας. Η ηγετική αυτή ιδιότητα ονομάζεται «Υπεύθυνη Ηγεσία» και καλείται να χειριστεί την ψυχολογική ασφάλεια του προσωπικού στους σημερινούς καιρούς των ραγδαίων αλλαγών.
Η υπεύθυνη ηγεσία εκτείνεται πέραν των οικονομικών επιτυχιών, όπως η επικερδότητα και η παραγωγικότητα. Περιλαμβάνει τις ηθικές αποφάσεις, τη συμπερίληψη, τη βιωσιμότητα και την ευεξία όλων των εμπλεκομένων. Απαιτούνται ικανότητες και στρατηγική σκέψη, καθώς και ενσυναίσθηση, λογοδοσία και ηθική δέσμευση.
Σε καιρούς αλλαγών, οι υπεύθυνοι ηγέτες οδηγούν τον οργανισμό τους με ακεραιότητα, ικανοποιούν τις ανάγκες των υπαλλήλων τους, των πελατών τους, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Λειτουργούν ως σταθεροποιητικοί παράγοντες προσφέροντας σιγουριά εν μέσω σύγχυσης και προωθούν κουλτούρα στήριξης και ανέλιξης των υπαλλήλων τους.
Οι ατελείωτες αλλαγές και η επίδρασή τους στους υπαλλήλους: Σήμερα οι οργανισμοί αντιμετωπίζουν συνεχείς αλλαγές. Έχουν πρόσφατα ανακάμψει από την πανδημία και ασχολούνται με τον ψηφιακό ανασχηματισμό και τις αλλαγές στις ανάγκες της αγοράς. Για όλα αυτά, οι υπάλληλοι καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες εργασίας. Παρ' όλο που η προσαρμοστικότητα των υπαλλήλων θεωρείται από πολλούς ως ένα σημαντικό προσόν, εντούτοις η συναισθηματική και η γνωστική συμπεριφορά τους συνεχώς αλλάζουν και υπάρχει το ενδεχόμενο αυτή (η προσαρμοστικότητα) να επηρεαστεί.
Ασάφειες, αβεβαιότητα και οι ραγδαίες αλλαγές προκαλούν έντονο άγχος, πεσμένο ηθικό και εξουθένωση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι υπάλληλοι διστάζουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να προτείνουν καινοτόμες ιδέες και να αμφισβητούν αναποτελεσματικές πρακτικές, στοιχεία απαραίτητα για έναν πετυχημένο χειρισμό των αλλαγών. Είναι εδώ που μπαίνει στην εξίσωση η ψυχολογική ασφάλεια.
Σχέση της υπεύθυνης ηγεσίας με την ψυχολογική ασφάλεια
Οι υπεύθυνοι ηγέτες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια ψυχολογικής ασφάλειας. Η συμπεριφορά τους καθορίζει τι επιτρέπεται και τι αναμένεται από τους υπαλλήλους. Μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι υπεύθυνοι ηγέτες είναι οι εξής:
• Επίδειξη ευαλωτότητας και ταπεινοφροσύνης
Οι υπεύθυνοι ηγέτες αναγνωρίζουν τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις αβεβαιότητες και τα λάθη τους. Παραδεχόμενοι την ευαλωτότητά τους, στέλλουν ένα δυνατό μήνυμα προς τους υπαλλήλους τους ότι είναι φυσικό ένας άνθρωπος να μην τα γνωρίζει όλα, όπως φυσικές είναι και οι αποτυχίες. Με τον τρόπο αυτόν οι υπάλληλοι καταλαβαίνουν ότι κανένας δεν είναι τέλειος και ενθαρρύνονται να μιλούν και να αναλαμβάνουν λογικούς κινδύνους.
• Οι διαφορετικές απόψεις
Οι ηγέτες αναγνωρίζουν την αξία των διαφορετικών απόψεων, επιδιώκοντας να λαμβάνουν πληροφορίες και ιδέες από όλους τους υπαλλήλους τους, δημιουργώντας μηχανισμούς οι οποίοι εξασφαλίζουν ότι αυτές οι πληροφορίες/ιδέες φτάνουν κοντά τους. Η συμπερίληψη αυτή δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίοι ανθεί η καινοτομία, ακόμη και κάτω από αντίξοες συνθήκες.
• Σαφήνεια και σταθερότητα
Οι αλλαγές πάντοτε προκαλούν σύγχυση. Η κατάσταση αμβλύνεται με τους διευθυντές να επικοινωνούν με τους υπαλλήλους τους συχνά και με διαφάνεια. Εξηγώντας τους την αιτία πίσω από κάθε απόφαση/αλλαγή, μειώνεται η αβεβαιότητα και οι ίδιοι (οι διευθυντές) βοηθούνται να ανακτήσουν έλεγχο της κατάστασης, βασικό συστατικό στοιχείο της συναισθηματικής ασφάλειας.
• Αναγνώριση και ανταμοιβή θαρραλέων
Οι διευθυντές ανταμείβουν τους υπαλλήλους τους οι οποίοι δεν διστάζουν να αμφισβητήσουν με εύσχημο τρόπο τις αποφάσεις των προϊσταμένων τους κατά τις περιόδους αλλαγών. Με τον τρόπο αυτόν ενθαρρύνονται και οι άλλοι υπάλληλοι να πράττουν το ίδιο.
• Προτεραιοποίηση της ευεξίας
Η συναισθηματική ασφάλεια εξασφαλίζει τη διανοητική υγεία, με τους διευθυντές να ενσωματώνουν την ευεξία στις αρχές και αξίες του οργανισμού, εξασφαλίζοντας έτσι ότι οι αλλαγές δεν θα εφαρμοστούν εις βάρος της υγείας των υπαλλήλων τους.
Πρακτικά βήματα υπεύθυνης ηγεσίας
Η δημιουργία συναισθηματικής ασφάλειας σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον δεν είναι μια μεμονωμένη πρωτοβουλία αλλά μια διαρκής προσπάθεια. Τα πρακτικά βήματα που ακολουθούν οι υπεύθυνοι ηγέτες περιλαμβάνουν:
• Τακτικές συγκεντρώσεις προσωπικού, στις οποίες οι υπάλληλοι μπορούν να υποβάλλουν ερωτήσεις και να εκφράζουν τυχόν ανησυχίες τους.
• Διενέργεια ερευνών προσωπικού, στις οποίες οι υπάλληλοι μπορούν να υποβάλλουν επώνυμα ή ανώνυμα τις απόψεις τους.
• Διερεύνηση των λόγων που οδήγησαν σε αποτυχία, με στόχο την αποφυγή παρόμοιων λαθών στο μέλλον (όχι για τιμωρητικούς σκοπούς).
• Εκπαίδευση των διευθυντών πάνω σε θέματα ενεργούς ακρόασης, ενσυναίσθησης και συμπερίληψης.
• Ενθάρρυνση πειραματισμού και επιβράβευση πετυχημένων πρωτοβουλιών.
Μακροχρόνια κέρδη
Οι οργανισμοί με κουλτούρα συναισθηματικής ασφάλειας είναι περισσότερο ικανοί να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που προκύπτουν από τις αλλαγές. Οι υπάλληλοι των οργανισμών αυτών είναι περισσότερο δεσμευμένοι, αφοσιωμένοι, συνεργάσιμοι και καινοτόμοι. Παραμένουν στην εργασία τους και καταβάλλουν άοκνες προσπάθειες για την επιτυχία του οργανισμού ο οποίος τους εργοδοτεί.
Οι υπεύθυνοι ηγέτες που προωθούν τη συναισθηματική ασφάλεια δημιουργούν ένα κλίμα εμπιστοσύνης, το οποίο είναι απαραίτητο σε εποχές που η εικόνα ενός οργανισμού μπορεί να ανατραπεί σε μια νύχτα λόγω αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Επίλογος
Οι αλλαγές έχουν πια καταντήσει καθημερινότητα και φαίνεται ότι αυτές ήλθαν για να μείνουν. Σ’ αυτό το δυναμικό περιβάλλον η συναισθηματική ασφάλεια είναι εκ των ων ουκ άνευ, αφού αυτή προσφέρει στρατηγική προοπτική και ηθικές αποφάσεις, δημιουργώντας συνθήκες στις οποίες οι υπάλληλοι μπορούν να αριστεύουν παρ' όλες τις αβέβαιες συνθήκες.
Η συναισθηματική ασφάλεια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίον κτίζονται η προσαρμοστικότητα, η καινοτομία και η ανθεκτικότητα. Όταν οι ηγέτες αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους για τα αποτελέσματα των αποφάσεών τους (καλά ή κακά) και δημιουργούν μια θετική εργασιακή κουλτούρα εξασφαλίζουν την πλήρη αφοσίωση των υπαλλήλων τους και τη σκληρή τους δουλειά. Με τον τρόπο αυτόν είναι σίγουρο πως ο οργανισμός όχι μόνο θα επιβιώσει κατά τη διάρκεια των αλλαγών αλλά και θα πρωτοπορεί συνεχώς.
*Fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου | Ιδρυτικού μέλους του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού
