Του Απόστολου Αποστολίδη*
Κάποιοι, οι οποίοι ευτυχήσαμε τα παιδικά μας χρόνια να τα ζήσουμε σε επαφή με τη φύση και την παράδοση ως μέρος της ζωής των ανθρώπων μέσα στον χρόνο, γνωρίζουμε τι ήταν το έθιμο της «λαμπρατζιάς». Κάποιοι κατάφεραν και το μετέδωσαν σωστά στην επόμενη γενιά, όπως η παράδοση επιβάλλει, κάποιοι όχι.
Μερικές, μάλιστα, απόπειρες να παρουσιαστεί το έθιμο βρίθουν ανακριβειών και ουσιαστικών λαθών, με αποτέλεσμα να κάνει σήμερα ο καθένας ό, τι θέλει και όπως θέλει και να εκμεταλλεύεται το «έθιμο» με τρόπο που να προκαλούνται ζημιές σε περιουσίες, όχληση στις γειτονιές, καταστροφές σε σχολεία. Μέχρι και τους καλάθους τον σχολείων κλέβουν για να μεταφέρουν τα ξύλα.
Ας ρίξουν μια ματιά σε σοβαρές λαογραφικές μελέτες, υπάρχουν αρκετές τέτοιες, οι Βουλευτές, οι Υπουργοί, οι Δήμαρχοι και οι Κοινοτάρχες με τα Συμβούλιά τους, ο Αρχηγός της Αστυνομίας, ακόμα και ο Αρχιεπίσκοπος και οι Μητροπολίτες για να ενημερωθούν σωστά, να διαφωτιστούν και μετά να προβαίνουν σε δηλώσεις και απόπειρες για νομοθέτηση επί του «εθίμου», οι οποίες, βέβαια, είναι απλά για το θεαθήναι, αφού δεν τολμούν να ενεργήσουν αποφασιστικά.
Αντίθετα αυτό που βλέπουμε είναι μια πολύ ξεκάθαρη τάση να μην ακουμπήσει η ευθύνη στη δική τους αρμοδιότητα. (Μέχρι και «μακριά από τους Ναούς οι λαμπρατζιές», ακούσαμε στις διάφορες στιχομυθίες επί του ζητήματος). Είναι πολύ επίκαιρη η ρήση του Ιησού, εκεί στην τελευταία του προσευχή, μάλλον θέλουν να ταυτιστούν μαζί του, μέρες που είναι: «παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο». Φυσικά ο Χριστός στη συνέχεια είπε «πλην ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ», αναγνωρίζοντας τον σκοπό για τον οποίο είχε σταλθεί, σύμφωνα με τη Βίβλο, στη Γη και ήπιε το πικρό ποτήριον του μαρτυρίου και της ευθύνης διά της θυσίας του να λυτρώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία, αλλά μάλλον τα περί ευθύνης είναι ψιλά γράμματα για κάποιους.
Μερικά απλά στοιχεία για το έθιμο να μου επιτραπεί να καταγράψω και οι αναγνώστες ας τα αντιπαραβάλουν με το «έθιμο», όπως το βιώνουν για εβδομάδες ολόκληρες τις νύχτες στη γειτονιά τους:
Η «λαμπρατζιά» στηνόταν και άναβε στον περίβολο ή έξω από τον περίβολο της εκκλησίας, ώστε όταν θα ακουγόταν ο Αναστάσιμος Ύμνος να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα. Και μετά το τέλος της λειτουργίας τής Ανάστασης, το εκκλησίασμα, όσοι μπορούσαν, μαζεύονταν γύρω από τη φωτιά, αντάλλασσαν ευχές και απολάμβαναν πασχαλινά εδέσματα. (Κατά κάποιους το άναμμα της λαμπρατζιάς προσομοίαζε και με τη φωτιά που άναβε στην αυλή του Καϊάφα και μετά στου Πόντιου Πιλάτου, όπου οι Εβραίοι δίκαζαν τον Χριστό, για να ζεσταίνεται ο λαός που ανέμενε το αποτέλεσμα της δίκης, εδώ είναι σε αναμονή του χαρμόσυνου μηνύματος της Ανάστασης)
Τα ξύλα συγκεντρώνονταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, όταν έκλειναν τα σχολεία ή χαλάρωναν οι γεωργικές εργασίες. Άλλωστε όλοι και όλες είχαν γεμάτη καθημερινότητα είτε σχολείο είτε εργασία και μετά βοήθεια στις δουλειές τής οικογένειας, όποιες και αν ήταν αυτές.
Τα παιδιά και οι έφηβοι τριγυρνούσαν στην περιοχή τους και μάζευαν υλικό το οποίο οι κάτοικοι, οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι δεν το χρειάζονταν. Η δραστηριότητα αυτή υλοποιείτο στο φως της μέρας με τα παιδιά να τη χαίρονται και τους ενήλικες να παρακολουθούν το στήσιμο του σωρού, ευτυχείς που έβλεπαν την παράδοση να συνεχίζεται από τη νέα γενιά.
Ο σωρός από τα ξύλα δεν χρειαζόταν φύλακες τα βράδια. Ήταν αυτονόητο ότι κανένας δε θα ενοχλούσε τη συγκομιδή.
Και επειδή πρέπει να μιλάμε τη γλώσσα της αλήθειας, ναι, υπήρχαν περιπτώσεις που γίνονταν κάποιες ζημιές. Οι ιδιοκτήτες ήξεραν, όμως, ποιοι νεαροί τις προκάλεσαν και είτε το αγνοούσαν ηθελημένα είτε τους προσέγγιζαν και έκαναν τις επισημάνσεις τους, χωρίς αυτό να οδηγούσε σε οποιαδήποτε προστριβή ή ανταπάντηση από τους νεαρούς, αφού και οι ίδιοι γνώριζαν ότι δικαίως εισέπρατταν την παρατήρηση. Ήταν όλα μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο των γιορτών.
Προς κάθε αρμόδιο, υπεύθυνο για την ασφάλεια και την ευημερία των ανθρώπων αυτού του τόπου, απευθύνονται τα πιο κάτω ερωτήματα:
Αυτό που εδώ και χρόνια πραγματώνεται από ομάδες νεαρών στις γειτονιές και στους χώρους των σχολείων είναι συμβατό με το έθιμο της λαμπρατζιάς και το πνεύμα του;
Ποιοι είναι οι λόγοι που δεν προχωρούν να προστατεύσουν τους κατοίκους των γειτονιών από την όχληση, τη βαβούρα και την ασχήμια, ως επίσης και τις κακόβουλες ζημιές που προκαλούνται σε ιδιωτικές και δημόσιες περιουσίες;
Μήπως η εποχή μας συνιστά ένα ισχυρό άλλοθι εκμετάλλευσης των εθίμων και μετατροπής τους σε «έθιμα», ώστε να δημιουργείται το πλαίσιο να εκδηλώνεται ένας άλλος κοινωνικός εαυτός;
Καλό Πάσχα!
*Ο Απόστολος Αποστολίδης είναι δάσκαλος.
