Του Αδώνιδος Γιάγκου*
Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, η οικολογία αναδεικνύεται ως η πιο επίκαιρη και αναγκαία κοσμοθεωρία της εποχής μας. Δεν πρόκειται απλώς για μια περιβαλλοντική στάση ζωής ή ένα ακόμα πολιτικό ρεύμα· πρόκειται για ένα νέο πλαίσιο σκέψης και πράξης, μια ολιστική θεώρηση που καλύπτει ολόκληρο το κοινωνικοοικονομικό φάσμα. Σε αντίθεση με τις πεπαλαιωμένες ιδεολογίες του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις παγκόσμιες προκλήσεις, η οικολογία απαντά με ενσυναίσθηση, συλλογικότητα και αρμονία.
Όπως σημείωνε ο συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος, «η οικολογία είναι η μοναδική κοσμοθεωρία που δίνει προοπτική στον άνθρωπο». Στην καρδιά αυτής της προοπτικής βρίσκεται η πολιτική οικολογία - μια σύγχρονη πρόταση ζωής και οργάνωσης της κοινωνίας που υπερβαίνει τους παραδοσιακούς διαχωρισμούς «Δεξιάς» και «Αριστεράς». Η πολιτική οικολογία θέτει ως στόχο μια δημοκρατική, δίκαιη και οικολογικά βιώσιμη κοινωνία, στην οποία ο άνθρωπος δεν είναι κυρίαρχος αλλά συμμέτοχος της φύσης και του πλανήτη.
Στον πυρήνα αυτής της κοσμοθεωρίας βρίσκεται ο σεβασμός προς όλες τις μορφές ζωής. Η πολιτική οικολογία δεν επιδιώκει απλώς την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά την επανεξέταση του ίδιου του τρόπου με τον οποίο ζούμε, καταναλώνουμε, παράγουμε και σχετιζόμαστε με τον πλανήτη και τους άλλους ανθρώπους. Αναδεικνύει την ανάγκη για μια οικονομία χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και φυσικών πόρων, μια κοινωνία της αλληλεγγύης, της εγγύτητας και της αυτοδιαχείρισης.
Ένα από τα βασικά πεδία δράσης της πολιτικής οικολογίας είναι η εκπαίδευση. Διότι η οικολογική συνείδηση δεν επιβάλλεται με νόμους - καλλιεργείται μέσα από την παιδεία, τη συμμετοχή, την εμπειρία και την κριτική σκέψη. Η οικολογική μετάβαση δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς αλλαγή κουλτούρας, χωρίς μεταστροφή του συλλογικού φαντασιακού. Και αυτό ξεκινά από τα σχολεία, τις κοινότητες, την οικογένεια, τον τρόπο που μιλάμε στα παιδιά μας για τον κόσμο.
Η πολιτική οικολογία αναγνωρίζει ότι η κρίση που βιώνουμε δεν είναι πρωτίστως οικονομική. Είναι πολιτισμική, ηθική και υπαρξιακή. Οι οικονομικές ανισότητες, η περιβαλλοντική καταστροφή, η κοινωνική αποξένωση, η καταπίεση των δικαιωμάτων - όλα αυτά είναι συμπτώματα ενός αποτυχημένου μοντέλου ανάπτυξης που βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπων και φύσης. Γι' αυτό και η οικολογική πρόταση δεν περιορίζεται σε «πράσινες πολιτικές», αλλά επιδιώκει ριζικές αλλαγές στα πρότυπα ζωής και στην ίδια τη θεώρηση του κόσμου.
Η οικολογία μας καλεί να σκεφτούμε όχι μόνο το παρόν αλλά και το μέλλον. Να μην μετράμε την πρόοδο με το ΑΕΠ και την κατανάλωση, αλλά με την ευημερία των ανθρώπων, τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων, την ισότητα και τη δικαιοσύνη. Μας καλεί να εγκαταλείψουμε τη λογική της «ανάπτυξης για την ανάπτυξη» και να στραφούμε προς ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με τον πλανήτη και τους εαυτούς μας.
Σε μια εποχή που οι πολλαπλές κρίσεις (κλιματική, δημοκρατική, ενεργειακή, κοινωνική) βαθαίνουν, η πολιτική οικολογία προτείνει κάτι περισσότερο από λύσεις: προτείνει ένα νέο νόημα ζωής. Και αυτή ίσως είναι η πιο επαναστατική ιδέα από όλες.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
