Στις 16 και 17 Ιουλίου ο Γενικός Γραμματέας των ΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, όρισε τη δεύτερη άτυπη πενταμερή για την Κύπρο στη Νέα Υόρκη. Κάλεσε τα μέρη (2/7) «να αξιοποιήσουν την ευκαιρία να συνεχιστεί ο διάλογος». Με νέα αποστολή στο νησί, η Μαρία Άνχελα Ολγκίν κρατά τη διαδικασία στον αναπνευστήρα μέχρι τον Οκτώβριο. Τότε θα γίνουν εκλογές ανάμεσα στην τ/κ κοινότητα και, ακολούθως, θα μπουν ξανά τα εναπομείναντα ζητήματα ουσίας του Κυπριακού επί τάπητος: εγγυήσεις, πολιτική ισότητα.
Σε αυτό το στάδιο ο Γκουτέρες διατηρεί την πίεση για αλλαγή κλίματος στο νησί και προτάσσει μέτρα εμπιστοσύνης. Καταγράφει ιδίως την «πλήρη εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής» για ανάπτυξη του εμπορίου και της συνεργασίας εντός Κύπρου, καθώς και την οικονομική αλληλεξάρτηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Για να γίνουν αυτά εφικτά, θα πρέπει να ανοίξουν νέα σημεία διέλευσης και να ενισχυθούν υφιστάμενα, γράφει στην έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας (03/07).
Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ ροκανίζουν τον χρόνο, ενώ προσποιούνται το αντίθετο, ασχέτως αν ο Γκουτέρες τους θεωρεί εξίσου υπεύθυνους για το αδιέξοδο των 8 χρόνων. Σκόπιμα επιβαρρύνουν τις συνθήκες για επανάληψη της προσπάθειας. Για αυτό ο Γενικός Γραμματέας κάνει πιο μαχητική κριτική για τη στάση τους, σε συνεννόηση με την ΕΕ. Πιέζουν για τα νέα σημεία διέλευσης κατά τρόπο ώστε να αποδείξουν ή όχι την ειλικρινή βούλησή τους. Για να μην μένουν εντελώς εκτεθειμένοι, ο Χριστοδουλίδης και ο Τατάρ έχουν πρόθεση για κάποιες ανακοινώσεις στη Νέα Υόρκη.
Σημεία διέλευσης
Στο σημείο διέλευσης της Πράσινης Γραμμής στον Άγιο Δομέτιο - δυτική Λευκωσία, το σκηνικό μοιάζει σουρεαλιστικό για ακανθώδες πρόβλημα. Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι διέρχονται με τα αυτοκίνητά τους με απλό έλεγχο ταυτοποίησης στοιχείων ένθεν και ένθεν της γραμμής. Συνωστισμός από ουρές οχημάτων. Εκεί διεξάγεται το 65% των διελεύσεων κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής, 180 χλμ.
Οι διερχόμενοι βλέπουν να εκτείνεται δεξιά και αριστερά χορταριασμένη η νεκρά ζώνη. Ένα σπίτι εγκαταλειμμένο από το ‘74 στη μέση, ένα άδειο παρατηρητήριο του ΟΗΕ. Ακριβώς δίπλα στη γραμμή εφάπτεται με πολυσύχναστη ταβέρνα με λαϊκή μουσική τα βράδια. Μετά βίας θα προσέξει κανείς τις άδειες σκοπιές και τα εγκαταλειμμένα πολυβολεία.
Η κυπριακή Αστυνομία καταγράφει καθημερινά τις χιλιάδες διελεύσεις εδώ και 22 χρόνια. Η τάση το τελευταίο διάστημα έχει αντιστραφεί σε σχέση με το παρελθόν. Οι διελεύσεις των Τ/Κ είναι διπλάσιες από τους Ε/Κ. Αυτό σχετίζεται με την αχαλίνωτη ακρίβεια που πλήττει τους Τ/Κ λόγω του εισαγόμενου πληθωρισμού από την Τουρκία. Πολλά καταναλωτικά προϊόντα στον νότο είναι πιο φθηνά και προσφέρονται σε μεγαλύτερη ποικιλία. Λόγω ακρίβειας μειώθηκαν και οι διελεύσεις και Ε/Κ προς βορρά.
8 χρόνια, 40 μέτρα!
Αρκεί το παράδειγμα του Αγίου Δομετίου για να υποψιαστεί κανείς τις προθέσεις των Κυπρίων ηγετών. Τον Μάιο του 2015, αμέσως μετά την αναπάντεχη εκλογή του στην ηγεσία της τ/κ κοινότητας, ο μετριοπαθής και υπέρμαχος της επανένωσης Μουσταφά Ακιντζί πήγε στον Άγιο Δομέτιο και ανακοίνωσε κατάργηση «βίζας», ενός χαρτιού που σφράγιζαν οι Τ/Κ και προκαλούσε αντιδράσεις. Ο Ακιντζί εφάρμοσε αμέσως και μονομερώς πρακτικές λύσεις για να μην κατεβαίνουν από τα οχήματα οι επιβαίνοντες και να απλουστευτεί ο έλεγχος ταυτότητας. Άνοιξε δε και τρίτη λωρίδα, δίπλα σε δύο υφιστάμενες, για να γίνονται πιο γρήγορα οι διελεύσεις.
Έκτοτε η ε/κ ηγεσία (Αναστασιάδης, Χριστοδουλίδης) δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον να προχωρήσει με «τρίτη λωρίδα». Εσχάτως έγιναν εργασίες τρίτης λωρίδας, αλλά μόνο στον δρόμο μέχρι το ε/κ σημείο ελέγχου. Ρεκόρ κωλυσιεργίας: 8 χρόνια, 40 μέτρα δρόμος! Και πάλι, δεν έγινε πρόβλεψη να επεκταθούν οι εργασίες στη νεκρά ζώνη για άλλα 50 μέτρα, ώστε να συνδεθούν με την τ/κ τρίτη λωρίδα και να αποσυμφορήσουν τη διέλευση. Ενόψει πενταμερούς, Χριστοδουλίδης και Τατάρ προκήρυξαν κατασκευαστικό διαγωνισμό και αυτές οι οι εργασίες θα γίνουν το φθινόπωρο. Έτσι, θα πουν ότι έκαναν πρόοδο.
Μισό και πλέον αιώνα μετά, οι Κύπριοι ηγέτες δύσκολα πείθουν διεθνώς ότι ειλικρινά ενδιαφέρονται να λύσουν το Κυπριακό. Δεν τους απασχολούν ούτε τα μικρά ζητήματα της καθημερινότητας. Δεν κατάλαβαν ότι όλος ο κόσμος άλλαξε γύρω τους. Ούτε αντιλαμβάνονται ότι η Κύπρος μπήκε το 2004 στην ΕΕ και προσφέρει άφθονα εργαλεία για να λυθούν προβλήματα.
Η ευθύνη της ε/κ ηγεσίας για τη ζοφερή κατάσταση δύσκολα αποκρύβεται. Ας συγκριθεί για λίγο με τον Ερσίν Τατάρ που, στο κάτω - κάτω, είναι ειλικρινής. Αυτόν τον ενδιαφέρει η διαιώνιση της διχοτόμησης, υποσκάπτει την ευρωπαϊκή ιδέα, προτιμά ατόφια τη «Μητέρα Τουρκία». Τι από αυτά αφορά τελικά και για τον Χριστοδουλίδη;
Ροκάνισμα χρόνου
Ο Χριστοδουλίδης «αγοράζει χρόνο» με την άτυπη μορφή των πενταμερών -ήδη διανύει το 3ο έτος της θητείας του. Η τακτική του -ένα ατέλειωτο παιχνίδι προσχημάτων- που προκαλεί μεν δυσφορία διεθνώς αλλά τον εξυπηρετεί να διαλύει την ελπίδα στο εσωτερικό. Μόνο γενικολογίες για να μην κατανοεί κανείς τι ακριβώς επιδιώκει.
Όμως, η στάση του Χριστοδουλίδη σε σχέση με το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης αποκαλύπτει τις προθέσεις του. Οι Τ/Κ θα κληθούν τον Οκτώβριο να ψηφίσουν τον νέο ηγέτη τους και να επιλέξουν είτε τον Τατάρ είτε τον ηγέτη της αντιπολίτευσης, Τουφάν Ερχιουρμάν.
Ο Ερχιουρμάν προτείνει την επαναφορά της ομοσπονδιακής επίλυσης. Την προβάλλει με τόλμη ως την αποδεκτή ρεαλιστική βάση διεθνώς για να εξασφαλίσει η τ/κ κοινότητα τη θέση της στον κόσμο. Υποστηρίζει την καλλιέργεια εμπιστοσύνης και το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης. Υποστηρίζει να συνεχιστούν οι διαδικασίες εναρμόνισης με την ΕΕ που διακόπηκαν το 2017.
Παραμένει όμως ξεκάθαρος και έναντι της ε/κ ηγεσίας στα ζητήματα ενός βιώσιμου συμβιβασμού. Είναι η τρίτη φορά που μετριοπαθής ηγέτης ξαναβάζει μπροστά στους ψηφοφόρους το επιχείρημα της επανένωσης. Οι δύο προηγούμενοι -ο Ακιντζί και ο Ταλάτ- διαψεύστηκαν γιατί η ε/κ ηγεσία τούς γύρισε την πλάτη!
Για αυτό ο Ερχιουρμάν απαιτεί να ξέρει, από όσα συμφωνήθηκαν, τις δεσμεύσεις Χριστοδουλίδη για την πολιτική ισότητα, την εκ περιτροπής Προεδρία και τη «μία τ/κ ψήφο» για πλειοψηφική εκτελεστική απόφαση. Στη μεθοδολογία είναι πιο ευθυγραμμισμένος με την προσέγγιση που θέτει ο ΟΗΕ. Αυτή τη φορά οι συνομιλίες να καταλήξουν, υποχρεώνοντας τις ηγεσίες να αναλάβουν την ιστορική ευθύνη. Ο Χριστοδουλίδης ξέρει να χειρίζεται τον άτεγκτο Τατάρ και αντιστρόφως. Αλλά σκέφτεται ότι θα βρει δυσκολίες αν ο συνομιλητής του τον Οκτώβριο είναι ο Ερχιουρμάν.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
