Του Ανδρέα Γρ. Ορφανίδη*
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) διαμορφώνει ριζικά τον κόσμο μας, μετασχηματίζοντας την οικονομία, την εργασία, την υγεία και, φυσικά, την Εκπαίδευση. Στον τομέα της μάθησης, η ΤΝ δεν αποτελεί απλώς ένα εργαλείο υποστήριξης αλλά δύναται να εξελιχθεί σε καταλύτη για μια βαθύτερη, πιο εξατομικευμένη και δίκαιη Εκπαίδευση. Η αλματώδης πρόοδος των τεχνολογιών αυτών αναγκάζει εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθηγητές και μαθητές να επανεξετάσουν ριζικά τον ρόλο της διδασκαλίας, της αξιολόγησης και της παιδαγωγικής σχέσης.
Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της ΤΝ στην Εκπαίδευση είναι η δυνατότητα εξατομίκευσης της μάθησης. Μέσω έξυπνων αλγορίθμων, μπορούν να αναγνωριστούν οι αδυναμίες, τα ενδιαφέροντα και οι ρυθμοί μάθησης κάθε μαθητή, προσαρμόζοντας το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία διδασκαλίας ανάλογα. Ειδικές σχετικές πλατφόρμες σε πανεπιστήμια προσφέρουν προσωποποιημένη υποστήριξη, επιτρέποντας στους μαθητές να προχωρούν με τον δικό τους ρυθμό, χωρίς να αισθάνονται πίεση ή ματαίωση. Παράλληλα, η ΤΝ επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να εστιάζουν περισσότερο στην παιδαγωγική και λιγότερο σε διοικητικά ή επαναλαμβανόμενα καθήκοντα. Η αυτοματοποιημένη αξιολόγηση, η παραγωγή ασκήσεων και η παρακολούθηση προόδου ελαφρύνουν τον φόρτο των δασκάλων, ενισχύοντας τον χρόνο αλληλεπίδρασης με τους μαθητές. Επιπλέον, οι καθηγητές έχουν πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα και στατιστικά για την επίδοση των τάξεών τους, επιτρέποντάς τους να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις για την πορεία της διδασκαλίας.
Ωστόσο, η ενσωμάτωση της ΤΝ στην Εκπαίδευση δεν στερείται προκλήσεων. Η ψηφιακή ανισότητα είναι ένα υπαρκτό και οξύ πρόβλημα: οι μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση σε τεχνολογικές υποδομές κινδυνεύουν να μείνουν πίσω. Επίσης, η υπερβολική εξάρτηση από την ΤΝ ενέχει κινδύνους αποπροσωποποίησης της διδασκαλίας και μείωσης της διαπροσωπικής σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή, η οποία παραμένει κρίσιμη για τη διαμόρφωση ήθους, κριτικής σκέψης και συναισθηματικής νοημοσύνης. Επιπλέον, η χρήση ΤΝ εγείρει ερωτήματα για την προστασία προσωπικών δεδομένων, την αλγοριθμική μεροληψία και την ηθική λογοδοσία. Οι κυβερνήσεις, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι τεχνολογικές εταιρείες οφείλουν να συνεργαστούν ώστε να διαμορφώσουν ένα θεσμικό πλαίσιο που να εξασφαλίζει διαφάνεια, δικαιοσύνη και ασφάλεια.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν πρόκειται να αντικαταστήσει τους εκπαιδευτικούς· πρόκειται όμως να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίον αυτοί εργάζονται. Ο ρόλος τους μετατοπίζεται από μεταδότες γνώσεων σε καθοδηγητές και μέντορες, οι οποίοι θα καλλιεργούν την κριτική σκέψη, την ενσυναίσθηση και την υπεύθυνη χρήση της γνώσης. Η ΤΝ είναι ένα ισχυρό εργαλείο· η ουσία όμως της παιδείας παραμένει βαθιά ανθρώπινη.
*Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
