Τέλη Σεπτεμβρίου, στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες θα συναντηθεί με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ για να συζητήσουν το ξεχασμένο Κυπριακό.
Το καλοκαίρι στην Κύπρο έκλεισε με το ετήσιο συνέδριο των αποδήμων: «Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι με σύνεση και αποφασιστικότητα, με διεκδικητικό ρεαλισμό, διανύουμε τον δύσκολο δρόμο για να πετύχουμε την πολυπόθητη απελευθέρωση», ανέφερε (27/8) στους προσκεκλημένους του ο Χριστοδουλίδης.
Στο διάστημα που μεσολάβησε από την άτυπη πενταμερή τον Ιούλιο, όμως, κανείς από τους δύο Κύπριους ηγέτες δεν έπραξε κάτι αξιόλογο. Με τις ενέργειές τους συνεχίζουν να περιπλέκουν το χρόνιο πρόβλημα και να βαθαίνουν τη διαίρεση.
Προτεραιότητες
Η τουρκοκυπριακή κοινότητα βρίσκεται ήδη σε προχωρημένη προεκλογική εκστρατεία ενόψει του Οκτωβρίου που θα αναμετρηθούν ο Ερσίν Τατάρ με τον μετριοπαθή κεντροαριστερό υποψήφιο Τουφάν Ερχουρμάν. Η μάχη γίνεται στήθος με στήθος. Η ηγεσία των Ελληνοκυπρίων φαίνεται κι αυτή να έχει διαφορετικές προτεραιότητες καθώς εισέρχεται σε περίοδο διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων, αρχίζοντας από τις βουλευτικές εκλογές το 2026, σε μόλις 10 μήνες. Θα ακολουθήσουν προεδρικές τον Φεβρουάριο του 2028 και όλο το 2017 θα απορροφηθεί επίσης από την προεκλογική εκστρατεία.
Από τη μέχρι τώρα εμπειρία τους, αρκετοί διεθνώς θεωρούν ότι με το δίδυμο Χριστοδουλίδη - Τατάρ πολύ λίγα μπορούν να αναμένουν σε σχέση με το Κυπριακό.
Ο χρήσιμος χρόνος που αφιερώνει ο Χριστοδουλίδης στο Κυπριακό είναι ήδη περιορισμένος. Τα εσωτερικά προβλήματα τον πιέζουν αφόρητα και η κοινή γνώμη δυσανασχετεί μαζί του. Το σύνολο του κυβερνητικού έργου κρίνεται αρνητικό και ο ίδιος αναποτελεσματικός. Το Κυπριακό είναι άλυτο 51 χρόνια, ενώ τώρα κρίνεται το πολιτικό μέλλον του.
Διεθνές περιβάλλον
Το καλοκαίρι, όμως, υπήρξε σοβαρή κινητικότητα διεθνώς για την επίλυση διεθνών διενέξεων (Ουκρανία, Γάζα). Αυτή επηρεάζει και το Κυπριακό που «πάγωσε» στον χρόνο, με την ψευδή εντύπωση της ηρεμίας του στάτους κβο. Στη Νέα Υόρκη, η Γαλλία και άλλα δυτικά κράτη θα αναλάβουν πρωτοβουλία για να ανακοπεί το χάος που προκλήθηκε στη Μέση Ανατολή. Μπροστά στη θέα των ερειπίων και της λιμοκτονίας στη Γάζα θα προχωρήσουν συμβολικά στην αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους. Η ιδέα της «γης έναντι ειρήνης», ωστόσο, τείνει να καταλήξει χωρίς περιεχόμενο. Η Γάζα καταστράφηκε. Στη Δυτική Όχθη μεθοδεύτηκε νέος εποικισμός. Το σχέδιο Νετανιάχου είναι να μην υπάρχει πληθυσμός στη Γάζα, ούτε εδαφική συνέχεια στη Δυτική Όχθη για να συγκροτηθεί κράτος.
Άνευ αντικειμένου
Στην Κύπρο δεν υπάρχει πλέον η αίσθηση του επείγοντος. Πόσο απέχει, όμως, να καταστεί και το δικό της πρόβλημα άνευ αντικειμένου, ταυτόχρονα με πηγή νέων περιπετειών; Τα γεγονότα υποδηλούν ότι έπονται τα χειρότερα. Το μέλλον δεν φαντάζει τόσο εξασφαλισμένο, μόνο με τα προηγούμενα επιτεύγματα της ανεξαρτησίας και ένταξης στην ΕΕ, που αφορά ντε φάκτο τη μισή Κύπρο. Πόσο ακόμα για εκείνους που βολεύονται με την υφιστάμενη κατάσταση.
Σε συνέντευξή της (Πολίτης, 8/7) η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ Μαρία Άνχελα Ολγκίν σημείωσε τις συνέπειες της αποτυχίας στο Κραν Μοντάνα το 2017 και το στρατηγικό αδιέξοδο που προκάλεσε για 8 χρόνια: «Η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία δεν αποτελεί πλέον κοινό σημείο αναφοράς και για τις δύο πλευρές».
Πώς έφθασε σε αυτό το συμπέρασμα;
Η Ολγκίν επεξεργάστηκε από τον περασμένο Ιούλιο ένα πλαίσιο αναβίωσης του συμφωνημένου ομοσπονδιακού πλαισίου με λιγότερες αρμοδιότητες στο επανενωμένο κράτος και περισσότερη αυτονομία στις δύο πολιτείες. Προϋπόθεση ήταν για τον ΟΗΕ ήταν η ρητή δέσμευση της ε/κ ηγεσίας στην πολιτική ισότητα (εκ περιτροπής προεδρία και «μία τ/κ ψήφος» για πλειοψηφική απόφαση). Ο ΟΗΕ δεν πήρε πράσινο φως από τη Λευκωσία, η Τουρκία αρνήθηκε περαιτέρω συζήτηση και ο Ερσίν Τατάρ συνεχίζει ανενόχλητος στη θέση για «δύο κράτη».
Ακολούθως, ο Γενικός Γραμματέας απαίτησε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για να αλλάξει τουλάχιστον το κλίμα. Εδώ και έναν χρόνο - από τον περασμένο Οκτώβριο, δεν υπάρχει καμία ουσιαστική πρόοδος με άνοιγμα σημείων διέλευσης. Η Ολγκίν σημειώνει: «Εξίσου ανησυχητικό είναι και το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων σε επίπεδο κοινωνίας».
Μόνο όσοι παριστάνουν τους ανήξερους δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει «καμία βάση - καμία σύνδεση ανθρώπων»! Εκτός κι αν αυτό επιδιώκουν…
Νεκρά ζώνη
Στο αδιέξοδο προστίθενται τώρα και ανησυχητικά γεγονότα. Στη νεκρά ζώνη (3,7% εδάφους σε μήκος 180 χλμ.) παρατηρούνται εντάσεις και στρατιωτικοποίηση, ως ένα διαφειλονικούμενο έδαφος. Προτού αποχωρήσει, ο ειδικός αντιπρόσωπος του ΟΗΕ Κόλιν Στιούαρτ (Πολίτης, 3/ 8) προειδοποίησε: «Αν η ειρηνευτική δύναμη στην Κύπρο αποχωρούσε, αυτό θα οδηγούσε σε άμεση σύγκρουση για τον έλεγχο της νεκρής ζώνης». Ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας (30/7) ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας Ζαν Πιέρ Λακρουά, σημείωσε: «Η ηρεμία στην Κύπρο δεν οφείλεται στην απουσία υποβόσκουσας έντασης, αλλά στην επαγρύπνηση και την αθόρυβη αποτελεσματικότητα της αποστολής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ».
Το ζήτημα της αποχώρησης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, της μείωσης προσωπικού και της αλλαγής της αποστολής της από «ειρηνευτική» σε «ανθρωπιστική» είναι υπαρκτό, αν δεν σπάσει το αδιέξοδο: «Η παρουσία της ειρηνευτικής δύναμης δεν μπορεί να αντικαθιστά επ' αόριστον την απουσία επίσημων διαπραγματεύσεων», υπενθύμισε με τη σειρά της η Ολγκίν.
Ακήρυκτη σύγκρουση
Η τροπή στο Κυπριακό αντανακλά το πιο εφιαλτικό σενάριο. Αντί η Κύπρος να πάρει την οδό της επανένωσης με τα ήπια εργαλεία που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση, έμεινε «παγωμένη» στη διένεξη, που μπορεί να εξελιχθεί σε ακήρυκτη σύγκρουση. Είναι αυτό συνειδητή επιλογή του Χριστοδουλίδη; Πάντως, οι χειρισμοί που κάνει δεν συναντούν πουθενά συγκροτημένο αντίλογο.
Τα δύο βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ σιωπούν, ασχέτως αν στο παρελθόν θεμελίωναν την πολιτική τους στο Κυπριακό στη μετριοπάθεια, τη δικοινοτική συνεργασία και στον εξευρωπαϊσμό.
Όλα αυτά μοιάζουν σήμερα να έχουν παραμορφωθεί μέσα από μια συνεχή διαδικασία φθοράς. Αυτή επέτρεψε στον Χριστοδουλίδη εντελώς ανέλεγκτα να ανασύρει δογματισμούς, για δήθεν αμυντικούς εξοπλισμούς, αποτρεπτικής ισχύος.
Όμως, το πρώτο χειροπιαστό αποτέλεσμα δεν είναι άλλο από τη μετατροπή της νεκράς ζώνης σε διαφειλονικούμενη περιοχή. Η επιλογή στρατιωτικοποίησης προκάλεσε εντάσεις με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ και επέτρεψε στον κατοχικό στρατό της Τουρκίας να εφαρμόσει αντίμετρα με τα δικά του μεγέθη ισχύος.
Ποια ασφάλεια;
Την ίδια στιγμή εξελίσσεται και το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Εθνικής Φρουράς. Είναι κοινό μυστικό στα κόμματα ότι πίσω από τους εξοπλισμούς είναι ο Νετανιάχου και ένα επιπρόσθετο νεφελώδες αφήγημα που καλλιεργεί η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, ότι το Ισραήλ προσφέρει στην (μισή) Κύπρο αμυντική προστασία. Μήπως η Κύπρος απέκτησε με τον τρόπο αυτό περισσότερη ασφάλεια και ικανότητα αποτροπής;
Ο συνδυασμός των δύο (Ισραήλ και εξοπλισμοί) κάθε άλλο παρά περισσότερη ασφάλεια προσφέρει. Στην πραγματικότητα η Κύπρος κινδυνεύει να συρθεί σε περιφερειακούς ανταγωνισμούς που είναι άσχετοι με τα δικά της συμφέροντα, σε μια ταραχώδη περιοχή με δύο κεντρικούς παίχτες, το Ισραήλ και την Τουρκία.
Το μόνο που επιτυγχάνει η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη είναι να «εισάγει» στο νησί εντάσεις και ανταγωνισμούς από μια ζώνη πολέμου, μίσους και αστάθειας. Με τον τρόπο που ενεργεί, υποσκάπτει τα θεμέλια για την επίλυση του δικού της προβλήματος, που θέλει να βρίσκεται στον αντίποδα: ζώνη ειρήνης, σταθερότητας και συνεργασίας, απαλλαγμένη από ανταγωνισμούς. Υποσκάπτει επίσης τη δυνατότητα να γίνουν οι κατάλληλες διασυνδέσεις εντός ΕΕ με την Τουρκία για να εξασφαλίσει ως αντάλλαγμα, τερματισμό εγγυήσεων και αποχώρηση στρατευμάτων. Ένας Πρόεδρος με τις χειρότερες επιδόσεις μπορεί λόγω ανικανότητας να τεθεί εκτός μάχης το 2028.
Όμως, το έτος αυτό είναι ακόμα αρκετά μακριά για να καταστούν ανέκκλητες οι επιπτώσεις της πολιτικής του σε οποιαδήποτε προσπάθεια επανένωσης, αν υπάρξει ποτέ στη συνέχεια.
*To άρθρο αναδημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών
